STRES

İçerik I. Stres Kavramı II. Yöneticilerde Stres III. Çalışma Yaşamında Stres Kaynakları V. Stresin Belirtileri ve Etkileri VI. Stresle Başa Çıkma Yöntemleri

I. Stres Kavramı Stres kelimesi «baskı yapmak, zorlamak» anlamlarına gelen latince kökenli «estrictia» sözcüğünden gelmektedir. Stres; 17. yüzyılda felaket, bela, musibet, dert 19. yüzyılda güç, baskı, zor anlamı taşımıştır.

Stres Tanımı Stres, fiziksel, kimyasal ve duygusal etkenlerin mevcut dengeyi değiştirecek tarzda bedensel ve zihinsel gerilime sebebiyet vermesi şeklinde tanımlanır. Bizi zorlayan, kısıtlayan, engelleyen olaylar ve durumlar karşısında verdiğimiz tepkilerin tümüdür.

Stres; 1. Kişi ve çevrenin etkileşimi sonucunda oluşur. 2. Motive edilmiş durumdan daha aşırı biçimde insanı harekete geçirir. 3. Streste tehlike söz konusudur ve bu tehlikenin önemi algılanmalıdır. 4. Stres organizmanın tümünü etkiler ve çoğu kez kontrol edilebilir bir tepki değildir.

Stres Türleri Aşırı stres, normal stres (yararlı), düşük stres Hafif, orta dereceli, ağır stres ve panik İyi stres (uyarıcı), kötü stres (ezici) Yıkıcı stres, yapıcı stres Zevk veren stres (neşe, canlılık, kazanç sağlar), zevk vermeyen stres (karamsarlık, endişe, kaygı, korlu oluşur)

Pozitif ve Negatif Stres (İyi- Kötü)

Stresle İlgili kavramlar 1. Engelleme (hüsran, hayal kırıklığı) 2. Çatışma (zıt ve çelişkili etkileşim) 3. Endişe (tehlikeden emin olamama) 4. Belirsizlik 5. Denge 6. Gerilim (stres gerilimi oluşturur) 7.Tükenmişlik (stres tükenmişliği oluşturur)

Stres ve Tükenmişlik Farkı

II. Yöneticilerde Stres İşletmenin geleceği tepe yöneticilerle doğrudan ilişkilidir. Yöneticiler konumları nedeniyle sürekli baskı altındadırlar. Yöneticiler sadece kendileri üzerindeki stresle değil astları üzerindeki stresle de mücadele ederler. En fazla stres orta düzey yöneticilerdedir. (Üstlerin baskısı ile alt kademe direnci arasındadırlar.)

III. Çalışma Yaşamında Stres Kaynakları 1. Örgüt Dışı Stres Kaynakları 2. Örgütsel Stres Kaynakları 3. Grupsal Stres Kaynakları 4. Kişisel Stres Kaynakları

1. Örgüt Dışı Stres Kaynakları A. Teknolojik ve toplumsal değişme B. Aile C. Yeni yerleşim D. Ekonomik koşullar E. Irk, cinsiyet ve sosyal sınıf

2. Örgütsel Stres Kaynakları -1- A. İşgörenin İşinden Kaynaklanan Öğeler Görevin karmaşıklığı, Görevin sağladığı bağımsızlık Roller (rol çatışması, rol belirsizliği, aşırı veya hafif roller) Ücretin yetersizliği, Çalışma saatlerinin uzunluğu Statü algısının düşüklüğü

2. Örgütsel Stres Kaynakları -2- B. Örgütsel Yönetim Tarzına İlişkin Kaynaklar: Karar verme Karara katılma Yetki eksikliği Sorumlulukların verdiği huzursuzluk Değerlendirmede haksızlık yapılması Yöneticilerin Astları Desteklememesi

2. Örgütsel Stres Kaynakları -3- C. Üretim Sürecine İlişkin Stres Kaynakları: Zaman baskısı Yeterli araçların olmaması Yeteneklerin işe uygun olmaması Çalışmaların karşılığını alamamak

2. Örgütsel Stres Kaynakları -4- D. Örgütün Kültürel Yapısına İlişkin Stres Kaynakları: İş çevresindeki ortak değer ve normlara uyum İş ortamında görüş farklılıkları İşin statüsünün düşüklüğü Moral ve doyum düşüklüğü

3. Grupsal Stres Kaynakları A. Grupta birlik ruhunun eksikliği B. Sosyal destek eksikliği C. Çalışma grupları içinde ve arasındaki çatışmalar D. İş ortamında huzursuzluk E. Yöneticiler ve çalışanlar ile anlaşmazlık F. İşyerinde dedikodu yapılması G. Bireyler arası rekabet

4. Kişisel Stres Kaynakları A. Üstlenen rolün özellikleri B. A ve B tipi kişilik özellikleri (A ateş, B toprak) C. Yaşam ve kariyer değişikliği(yaşlanma, ani ölüm, yeni iş) D. İş gerekleri ile kişilik uyumsuzluğu E. İşle ilgili bilgi eksikliği

A TİPİ KİŞİLİKB TİPİ KİŞİLİK Hırslı Rekabetçi Aceleci ve tela ş lı Huzursuz Ba ş kalarını dinlemez genelde kar ş ıdakinin sözünü keser Hareketleri ve konu ş ması hızlıdır Sabırsız İş lere a ş ırı ba ğ lıdır Aynı anda birden fazla i ş yapar Çabuk öfkelenir Dinlenmeyi sevmez Yanında çalı ş anların az i ş yaptıklarından yakınır İş konusunda rahat ve sakindir İşlerini geçici olarak yarım bırakabilir İşte kaliteye önem verir İyi bir dinleyicidir Rekabetçi değildir Uysal, uyumludur Tek işe odaklanır Katı ve keskin değildir Konuşurken yavaş ve dikkatlidir İlgilendiği pek çok konu vardır Çevreye açıktır ve sosyal ilişkileri önemser

V. Stresin Belirtileri ve Etkileri 1. Fiziksel belirtiler 2. Davranışsal belirtiler 3. Psikolojik Belirtiler 4. Örgütsel Sonuçlar

2. Stres Durumunda Davranışsal Belirtiler Uykusuzluk Uyuma İsteği İştahsızlık Yemek yemede artış Sigara ve alkol kullanma

3. Stres Durumunda Psikolojik Belirtiler Gerginlik Geçimsizlik İşbirliğinden kaçınma Sürekli ve yersiz endişe Yetersizlik duygusu Yersiz telaş

4. Stresin Örgütsel Sonuçları Doğrudan Sonuçlar: Verimlilik, satış ve karlarda azalma, performans düşüşü Dolaylı Sonuçlar: İşe devamsızlık, geç gelme, işçi devri, saldırganlık, iş kazaları, emeklilik, hastalık nedeniyle kayıp işgünleri.

VI. Stresle Başa Çıkma Yöntemleri 1. Bireysel yöntemler 2. Organizasyonel yöntemler 3. Stresle mücadelede yöneticiye düşen görevler

1. Bireysel Yöntemler Bedensel hareket Solunum egzersizleri ve gevşeme eğitimi Meditasyon veya dua Beslenme Sosyal destek Zaman yönetimi Zihinde canlandırma

2. Organizasyonel Yöntemler Destekleyici bir örgüt iklimi oluşturmak Çalışanlara danışmanlık hizmeti verilmesi Mesleki eğitim programları düzenlenmesi Organizayonel rollerin iyi belirlenmiş olması Çalışanların yaptığı işleri zenginleştirmek Kariyer planlaması yapmak

3. Stresle Mücadelede Yöneticiye Düşen Görevler İş tatminini yükseltmek (çekici iş ortamı) Aşırı iş yükünü ortadan kaldırmak Çalışana değer vererek motive etmek Çalışanların kararlara katılımını sağlamak Stresle mücadele konusunda çalışanları bilgilendirmek

Bir Hikaye… -Eğer sıkıntılarınız küçük bile olsa devamlı yanınızda taşırsanız, sonunda sıkıntılarınız dayanılamayacak duruma gelir. Yapmanız gereken bardağı yere bırakıp bir süre dinlenmek ve sonra kaldığınız yerden devam etmektir.