ROMAN VE ÖZELLIKLERI  NOTRE DAME’ıN KAMBURU  FELATUN BEY VE RAKıM EFENDI  MAI VE SIYAH  ATEŞTEN GÖMLEK

ROMAN NEDIR? OKUYUCUDA HEYECAN VE ZEVK UYANDıRAN, YAŞANMASı MÜMKÜN OLAN OLAYLARı YA DA YAŞANMıŞ OLAYLARı, KIŞI, YER VE ZAMANA BA Ğ Lı KALARAK ANLATAN UZUN EDEBI TÜRLERE ROMAN DENIR. DI Ğ ER BIR TABIRLE ROMAN, KURMACA VEYA GERÇEK OLAYLARA DAYANAN, INSAN YA DA ÇEVRENIN KARAKTERLERINI INCELEYEN, MACERASıNı ANLATAN, DUYGU VE TUTKULARıNı OKUYUCUYA AKTARAN EDEBI TÜRLERDIR. ROMAN YAZıLDı Ğ ı DÖNEM ILE ÖRTÜŞMEKTEDIR. YANI YAZıLDı Ğ ı DÖNEMIN ZIHNIYETINI OKUYUCUYA YANSıTıR. ROMANDA BIRBIRIYLE ILIŞKILI OLAYLAR BIR KONU ETRAFıNDA BIR ARAYA GELIR. ROMANDA GERÇEKLIK SÖZ KONUSUDUR, ANCAK BU GERÇEKLIK KURMACA GERÇEKLIKTIR. ROMAN ILE HIKAYENIN FARKLı YÖNLERI BULUNDU Ğ U GIBI BENZER ÖZELLIKLERI DE BENZER YÖNLERI DE BULUNMAKTADıR. ROMAN ILE HIKAYENIN EN ÖNEMLI BENZERLI Ğ I ISE TıPKı HIKAYEDE OLDU Ğ U GIBI ROMANDA DA SERIM, DÜ Ğ ÜM VE ÇÖZÜM BÖLÜMLERI YER ALMAKTADıR.

NOTRE DAME’ıN KAMBURU OKUDU Ğ UNUZ METIN FRANSıZ EDEBIYATıNıN ÖNEMLI SANATÇıLARıNDAN VICTOR HUGO’NUN NOTRE DAME’ıN KAMBURU ADLı ROMANıNDAN ALıNMıŞTıR. BU METINDE ÇIRKIN VE KAMBUR OLAN KILISE ZANGOCU QUASIMODO ILE BAŞDIYAKOZ FROLLO’NUN ÇINGENE KıZı ESMERALDA’YA OLAN AŞKLARı, BU KIŞILERIN RUHLARıNDA OLUŞAN IKILEMLER VE TEPKILER ROMANTIK BIR YAKLAŞıMLA IŞLENMIŞTIR. METINDE KIŞILERIN ZAYıF VE GÜÇLÜ YÖNLERI BIR ARADA VERILMIŞTIR. AKıCı VE ETKILI BIR ÜSLUBA SAHIP OLAN METINDE ZıTLıKLAR (ÇIRKINLIK VE GÜZELLIK, IYILIK VE KÖTÜLÜK) BELIRGIN OLARAK GÖZE ÇARPAR. METNIN ANLATıMıNDA YAZAR TARAFSıZ KALMAZ, ARAYA GIREREK DUYGULARıNı BELIRTIR VE OKUYUCUYU YÖNLENDIRIR. XIX. YÜZYıL, AVRUPA’NıN SANAYILEŞMEYE BAŞLADı Ğ ı BIR DÖNEMDIR. BU SANAYILEŞMEYLE BIRLIKTE TOPLUMUN SOSYAL, SIYASI, KÜLTÜREL YAŞAMıNDA DA HıZLı BIR DE Ğ IŞIM BAŞLAMıŞTıR. ÖZGÜRLÜK, EŞITLIK, MILLIYETÇILIK, VATAN GIBI KAVRAMLAR ÖZELLIKLE FRANSıZ İ HTILALI’NIN SONUÇLARıNA BA Ğ Lı OLARAK ÖN PLANA ÇıKMıŞTıR.

SANATÇıLAR DA ESERLERINDE BU KAVRAMLARı YANSıTMAYA ÇALıŞıRKEN HEP BIR ARAYıŞ IÇERISINDE OLMUŞLAR VE TOPLUMDA BELIREN E Ğ ILIMLERE GÖRE EDEBÎ ANLAYıŞLARıNı OLUŞTURMUŞLARDıR. BU ANLAYıŞLAR DO Ğ RULTUSUNDA BAZı EDEBÎ AKıMLAR ORTAYA ÇıKMAYA BAŞLAMıŞTıR. BU AKıMLARDAN BIRISI VICTOR HUGO’NUN, CROMWELL ADLı OYUNUNDA ILKELERINI ORTAYA KOYDU Ğ U ROMANTIZM AKıMıDıR. ROMANTIZM, XIX. YÜZYıLıN BAŞıNDAN ORTALARıNA KADARKI DÖNEMDE HEMEN HEMEN BÜTÜN AVRUPA’DA HÂKIM OLAN SANAT/EDEBIYAT AKıMıDıR. AKıL VE SA Ğ DUYUYU ÖNEMSEYEN KLASISIZM AKıMıNA BIR TEPKI OLARAK ÇıKAN ROMANTIZM; TARIHÎ, DINÎ VE MILLÎ DE Ğ ER VE DUYGULARıN, TABIATA YÖNELIŞIN, KIŞISEL YORUMLARıN, ABARTıLı DUYGULARıN, IDEALLERIN HÂKIM OLDU Ğ U BIR AKıMDıR. BU AKıMıN ETKISIYLE YAZıLAN ROMANLARDA YAZAR, AKıL VE SA Ğ DUYU YERINE DUYGU VE HAYALI TERCIH EDER. ESERLERDE KÖTÜMSERLIK, HÜZÜN VE MELANKOLI ÖN PLANDADıR. KAHRAMANLAR, AYıRıCı ÖZELLIKLERE SAHIP SOSYAL TOPLULUKLARıN TEMSILCISI OLAN GENEL TIPLER DE Ğ IL BIREYSEL ÖZELLIKLERIYLE VAR OLAN KARAKTERLERDIR

ROMANTIZMIN BELIRGIN ÖZELLIKLERINDEN BIRI DE UZAKLARA KAÇıŞTıR. BU ANLAYıŞLA OLUŞTURULAN ESERLERDE VAR OLAN VE IÇINDE YAŞANıLAN OLUMSUZ DURUMLARDAN HAYALÎ MEKÂNLARA, TARIHIN DERINLIKLERINE, EGZOTIK ÜLKELERE VE TABIATA YÖNELME SÖZ KONUSUDUR. TARIHIN PARLAK VE GÜZEL ÇA Ğ LARıNA DÖNÜŞ; IÇINDE BULUNULAN ANıN, ŞIMDININ SıKıCıLı Ğ ıNDAN KAÇMA VASıTASıDıR. İ ÇINDE BULUNDU Ğ U ORTAMDAN SÜREKLI KAÇMA HÂLI, ROMANTIK SANATÇıLARıN HAYATı VE OLAYLARı BIR ZıTLıK IÇINDE (BEDEN-RUH, IDEAL-GERÇEK, HÜRRIYET-ESARET, HAYAT-ÖLÜM VB.) ALGıLAMASıNA SEBEP OLUR. YAZAR, ILGI ÇEKICI VE OLA Ğ ANÜSTÜ OLAYLARA YER VERIR. OLAYLARıN ABARTıLı VE SÜRÜKLEYICI OLMASıNA DIKKAT EDER. ROMANTIZMDE YAZAR, OLAY VE KIŞILERE ÖZNEL BIR BIÇIMDE MÜDAHALE EDER. OKUYUCUYU DILEDI Ğ I GIBI YÖNLENDIRIR VE SÜRÜKLER, ROMAN KIŞILERINE KARŞı TARAFSıZ DE Ğ ILDIR. ROMANTIZM ANLAYıŞıYLA YAZıLAN ESERLERDE SEÇKIN VE KURALLı BIR ÜSLUP YERINE KURALLARA PEK ALDıRMAYAN, RENKLI BIR ÜSLUP VARDıR. ROMANTIZMDE YER ALAN TASVIRLER GENELLIKLE ÖZNEL NITELIKTEDIR. YAZAR O ANKI RUHSAL DURUMU NASıLSA TABIATı VE DıŞ DÜNYAYı ONA GÖRE ALGıLAR. TASVIRLER, BIR BAKıMA YAZARıN RUHSAL DURUMUNU YANSıTAN BIR ARAÇTıR. JOHANN WOLFGANG GOETHE (YOHEN VOLFGANG GÖTE), FRANÇOIS RENE DE CHATEAUBRIAND (FRANSUA RENE DE ŞATÖBIRIYAN), WALTER SCOOT (VOLTıR SıKUT), ALPHONSE DE LAMARTINE (ALFONS DE LAMARTIN), ALEXANDRE SERGUIEVITCH PUŞKIN (ALEKSENDIRE SERGUVIC PUŞKIN), ALEXANDRE DUMAS (ALEKSENDIRE DUMA), VICTOR HUGO GIBI SANATÇıLAR ROMANTIZM ANLAYıŞıNA BA Ğ Lı OLARAK ESER VERMIŞLERDIR. XIX. YÜZYıL DÜNYA EDEBIYATıNA YÖN VEREN VICTOR HUGO’NUN DıŞıNDA RUS EDEBIYATıNDA LEV NIKOLAYEVIÇ TOLSTOY (LEV NIKOLAYEVIK TOLSTOY) SAVAŞ VE BARıŞ, FIODOR MIHAYLOVIÇ DOSTOYEVSKI (FAYADOR MIHAYLOVIÇ DOSTEYEVSKI) SUÇ VE CEZA, İ VAN TURGENYEV BABALAR VE O Ğ ULLARı, NIKOLAY GOGOL ÖLÜ CANLAR; FRANSıZ EDEBIYATıNDA STENDHAL (SITENDAL) KıRMıZı VE SIYAH, BALZAC (BALZAK) VADIDEKI ZAMBAK; İ NGILIZ EDEBIYATıNDA CHARLES DICKENS (ÇARLS DIKıNS) İ KI ŞEHRIN HIKÂYESI ADLı ESERLERIYLE YÜZYıLıN ÖNEMLI YAZARLARı ARASıNDA YER ALıRLAR.

FELATUN BEY İ LE RAKIM EFEND İ OKUDU Ğ UNUZ METIN, TANZIMAT DÖNEMI YAZARLARıNDAN AHMET MITHAT EFENDI’NIN FELÂTUN BEY ILE RÂKıM EFENDI ADLı ROMANıNDAN ALıNMıŞTıR. HEM METINDE HEM DE ROMANıN TAMAMıNDA AHMET MITHAT EFENDI’NIN ÖZLEDI Ğ I VE BUNUN IÇIN IDEALIZE ETTI Ğ I OSMANLı EFENDISI, RÂKıM EFENDI TIPINDE KIŞILIK KAZANıR. RÂKıM EFENDI, ÇALıŞKANLıK VE TUTUMLULUKLA MUTLULU Ğ A KAVUŞANLARıN SEMBOLÜ IKEN FELÂTUN BEY, TEMBELLIK VE ISRAFLA HAYATıNı TÜKETEN INSANLARıN TEMSILCISIDIR. OKUDU Ğ UNUZ METINDE DE FELÂTUN ILE RÂKıM’ıN VAPURDA KARŞıLAŞTıKLARıNDA ARALARıNDA GEÇEN KONUŞMA, FELÂTUN’UN NEDEN VE NASıL IFLAS ETTI Ğ INI ORTAYA KOYMAKTA VE BUNDAN DO Ğ AN PIŞMANLı Ğ ıNı YANSıTMAKTADıR. O DÖNEMDEKI HALKıN ANLAYABILECE Ğ I SADE BIR DILIN KULLANıMı, KONU OLARAK MIRASYEDILIK VE ALAFRANGALı Ğ ıN YARATTı Ğ ı ZÜPPELI Ğ IN IŞLENMESI, YAZARıN ARAYA GIREREK YORUMLAR YAPMASı ESERIN DIKKAT ÇEKEN ÖZELLIKLERIDIR. 1876’DA YAYıMLANAN FELÂTUN BEY ILE RÂKıM EFENDI; BATıLıLAŞMA SORUNUNU, ALAFRANGA VE MIRASYEDI TIPINDEN YOLA ÇıKARAK ELE ALıR. ROMAN, BU SORUNUN TÜRK ROMANıNDAKI KIŞILERI VE KURGUYU BELIRLEMEKTE NASıL BIR ROL OYNADı Ğ ıNA ÖRNEK OLUŞTURMASı YÖNÜNDEN ÖNEMLI BIR ESERDIR. NITEKIM YAZARıN FELÂTUN VE RÂKıM’ı BENZER DURUMLAR IÇINE YERLEŞTIRIP KARŞıLAŞTıRMA AMACı, ESERIN KURGUSUNU DA OLUŞTURUR. TANZIMAT ROMANıNDA TEKRAR TEKRAR ELE ALıNAN MIRASYEDI TIPI NAMıK KEMAL’IN İ NTIBAH’ıNDA BABASıNDAN KALAN MIRASı YIYIP YOKSULLU Ğ A DÜŞEN ALI BEY, NABIZADE NAZıM’ıN ZEHRA’SıNDA SERVETINI BEYO Ğ LU’NDA BITIRIP PARASıZ KALAN SUPHI TIPINDE DE KENDINI GÖSTERIR.

TANZIMAT EDEBIYATı, TANZIMAT’ıN ILÂNıNDAN YIRMI YıL KADAR SONRA 1860’TA ŞINASI’NIN AGÂH EFENDI ILE TERCÜMÂN-ı AHVÂL GAZETESINI ÇıKARMASıYLA BAŞLAYAN VE 1895’E KADAR SÜREN EDEBÎ DÖNEMIN ADıDıR. TÜRK EDEBIYATıNDA ÖNEMLI BIR ANLATıM BIRIKIMI VE GELENE Ğ I OLMAKLA BIRLIKTE ROMAN TÜRÜNÜN ILK ÖRNEKLERI ÖNCE ÇEVIRI, SONRA DA BATı ROMANLARıNıN TAKLIT EDILMESI YOLUYLA BU DÖNEMDE OLUŞTURULMUŞTUR. ŞEMSETTIN SAMI’NIN ILK YERLI ROMAN OLAN TAAŞŞUK-ı TAL’AT VE FıTNAT ADLı ESERINDEN SONRA ILK EDEBÎ ROMAN NAMıK KEMAL’IN İ NTIBAH ADLı ESERIDIR. HALKA YÖNELME, HALKı AYDıNLATMA VE E Ğ ITME GÖREVINI ÜSTLENEN AHMET MITHAT, NAMıK KEMAL GIBI SANATÇıLAR; GÜNLÜK YAŞAMı KONU EDINEN, SOSYAL YAŞAMLA ILGILI SORUNLARı (YANLıŞ VE MUTSUZ EVLILIKLER, ESARET, BATıLıLAŞMAYı YANLıŞ YORUMLAYAN GENÇLER VB.) DILE GETIREN ROMANLAR YAZMıŞLARDıR. ROMANTIZMIN ETKISINDEKI BU ESERLERDE OLAYLARıN KURULUŞUNDA RASTLANTıLARA ÇOK YER VERILMIŞ, TASVIRLER ESERI SÜSLEMEK IÇIN KULLANıLMıŞTıR. KIŞILER ÇO Ğ U ZAMAN TEK YÖNLÜDÜR. GENELLIKLE BIR IBRETLE SON BULAN ESERLERDE YAZAR, ROMAN TEKNI Ğ INE AYKıRı OLARAK YER YER OLAY VE DÜŞÜNCELERE KARıŞıR. ROMANLARıNı REALIST VE NATÜRALIST ETKILERLE DAHA GERÇEKÇI BIR ZEMINE TAŞıMAK ISTEYEN RECAIZADE MAHMUT EKREM (ARABA SEVDASı), SAMI PAŞAZÂDE SEZÂÎ (SERGÜZEŞT) VE NABIZÂDE NAZıM (KARABIBIK, ZEHRA) BU DÖNEMIN DI Ğ ER ÖNEMLI SANATÇıLARı ARASıNDA YER ALıR.

MAI VE SIYAH MAI VE SIYAH, YAZARıNıN DA IÇINDE YER ALDı Ğ ı SERVETIFÜNUN TOPLULU Ğ UNU VE O DÖNEMI ANLATAN BIR “NESIL ROMANı”DıR. ESERDE AHMET CEMIL, SERVETIFÜNUN TOPLULU Ğ UNU TEMSIL EDEN BIR KARAKTERDIR OKUDU Ğ UNUZ METIN, HALIT ZIYA UŞAKLıGIL’IN 1897’DE YAYıMLANAN MAI VE SIYAH ADLı ROMANıNDAN ALıNMıŞTıR. MAI VE SIYAH’TA ANLATıLANLAR XIX. YÜZYıL SONLARıNDA İ STANBUL’DA YAŞANMAKTADıR. ROMANDA IDEALIST BIR ŞAIRIN IÇ DÜNYASı ILE BIRLIKTE ORTA HÂLLI BIR TÜRK AILESININ YAŞAYıŞ TARZı VE O DEVRIN BASıN HAYATı ANLATıLMıŞTıR.

HALIT ZIYA UŞAKLıGIL MAI VE SIYAH’TA REALIZM AKıMıNıN ÖZELLIKLERINI BAŞARıYLA KULLANMıŞTıR. ESERDEKI KAHRAMANLARıN YAŞAMLARı, ONLARı BELIRLEYEN TOPLUMSAL SEBEPLERLE BIRLIKTE ANLATıLMıŞTıR. NEDEN-SONUÇ ILIŞKISI ROMANıN KURGUSUNDA BELIRLEYICI OLMUŞTUR. ROMANDA VE OKUDU Ğ UNUZ METINDE DE AHMET CEMIL’IN YAŞADı Ğ ı HAYAL KıRıKLı Ğ ı, SEBEPLERIYLE BIRLIKTE BAŞARıYLA VERILMIŞTIR. TANZIMAT EDEBIYATı DÖNEMI’NDE GÖRÜLEN, ANLATıCıNıN ARAYA GIRIP OKURLA SOHBET ETMESI, BILGILER AKTARMASı, GERÇE Ğ I ZORLAYAN TESADÜFLER VE KIŞILERIN IDEALIZE EDILMESI GIBI KUSURLAR; SERVETIFÜNUN ROMANıNDA OLDUKÇA AZALMıŞTıR. OLAY ÖRGÜSÜ, KARAKTERLERIN CANLANDıRıLMASı VE ÇEVRE TASVIRLERI BAKıMıNDAN DAHA SA Ğ LAM, DAHA GERÇEKÇI VE BATı TARZıNA UYGUN ESERLER KALEME ALıNMıŞTıR. BATı TARZıNA UYGUN ESERLER KALEME ALıNMıŞTıR. MAI VE SIYAH’TA RENKLER BIRER SEMBOL OLMUŞTUR. GENÇ BIR ŞAIRIN MAVI HÜLYALARDAN SIYAH FELAKETE DO Ğ RU GIDIŞINI KONU EDINEN ROMANDA AHMET CEMIL, YALNıZ IÇ DÜNYASı ILE DE Ğ IL BU DÜNYANıN IÇINDE YER ALDı Ğ ı ÇEVRESI ILE BIRLIKTE VERILMIŞTIR. OKUDU Ğ UNUZ METINDE AHMET CEMIL’IN DERS VERMEYE GIDIŞININ VE ORADA YAŞANANLARıN ANLATıLDı Ğ ı BÖLÜMDE HALIT ZIYA UŞAKLıGIL, REALIZM AKıMıNıN ÖNEMLI ÖZELLIKLERINDEN OLAN MEKÂN VE RUH TASVIRLERINI BAŞARıYLA YANSıTMıŞTıR. REALIST ROMANıN EN ÖNEMLI ÖZELLIKLERINDEN BIRI AYRıNTıLı MEKÂN TASVIRLERIDIR. OKUDU Ğ UNUZ METINDE AHMET CEMIL VE ANNESININ İ STANBUL’DAN AYRıLıŞıNıN ANLATıLDı Ğ ı BÖLÜMDE DE KAHRAMANıN YAŞADı Ğ ı HAYAL KıRıKLı Ğ ı YANSıTıLıRKEN İ STANBUL TASVIRI IŞLEVSEL OLARAK KULLANıLMıŞTıR

ROMANıN ADı VE KURGUSU, SERVETIFÜNUN EDEBIYATıNDA EN ÇOK YER BULAN TEMALARDAN “HAYAL-HAYAL KıRıKLı Ğ ı”Nı SIMGELEMEKTEDIR. SERVETIFÜNUN TOPLULU Ğ U YıLLARı ARASıNDA SERVETIFÜNUN DERGISI ETRAFıNDA TOPLANAN EDEBIYATÇıLARDAN OLUŞMUŞTUR. EDEBIYATıCEDIDE ADıYLA DA ANıLAN BU TOPLULUK TEVFIK FIKRET, CENAP ŞAHABETTIN, HALIT ZIYA UŞAKLıGIL, MEHMET RAUF, HÜSEYIN CAHIT YALÇıN, SÜLEYMAN NAZIF, AHMET ŞUAYP, HÜSEYIN SUAT YALÇıN GIBI SANATÇıLARDAN OLUŞMUŞTUR. SERVETIFÜNUN EDEBIYATıNıN GELIŞTI Ğ I DÖNEM II. ABDÜLHAMIT DÖNEMI’DIR. BU DÖNEMDEKI SIYASI VE SOSYAL KOŞULLAR SEBEBIYLE SERVETIFÜNUN TOPLULU Ğ U IÇE DÖNÜK VE KARAMSAR BIR YAPıYLA TÜRK EDEBIYATıNDAKI YERINI ALMıŞTıR. OKUDU Ğ UNUZ METINDE DE SERVETIFÜNUN SANATÇıLARıNıN BIRÇOK ESERINDE GÖRÜLEN “HAYAL KıRıKLı Ğ ı, KAÇıŞ” KONUSU ÖNE ÇıKMıŞTıR. SERVETIFÜNUN SANATÇıLARıNDAN HÜSEYIN CAHIT YALÇıN TARAFıNDAN ÇEVRILEN EDEBIYAT VE HUKUK ADLı MAKALE, SERVETIFÜNUN DERGISININ KAPATıLMASıNA VE BU TOPLULU Ğ UN DA Ğ ıLMASıNA NEDEN OLMUŞTUR.

OKUDU Ğ UNUZ METNIN DILI SÜSLÜ VE A Ğ ıR BIR NITELI Ğ E SAHIPTIR. ESERIN DIL ÖZELLI Ğ I SERVETIFÜNUN TOPLULU Ğ UNUN SANAT ANLAYıŞıNA UYMAKTADıR. TOPLULUK IÇINDE YER ALAN SANATÇıLAR ŞIIRDE OLDU Ğ U GIBI NESIRDE DE SÜSLÜ, SANATLı BIR DIL KULLANMıŞLARDıR. HALIT ZIYA UŞAKLıGIL, MAI VE SIYAH’ıN DILINI CUMHURIYET DÖNEMI’NDE SADELEŞTIRMIŞTIR. SERVETIFÜNUN DÖNEMI’NDE YAZıLAN ROMANLARDA OKUDU Ğ UNUZ METINDE DE OLDU Ğ U GIBI MEKÂN İ STANBUL OLMUŞTUR. SERVETIFÜNUN DÖNEMI’NDE YAZıLAN ROMANLAR ARASıNDA HALIT ZIYA UŞAKLıGIL’IN AŞK-ı MEMNU, KıRıK HAYATLAR, NEMIDE; MEHMET RAUF’UN EYLÜL, FERDÂ-Yı GARÂM, BIR AŞKıN TARIHI; HÜSEYIN CAHIT YALÇıN’ıN NADIDE, HAYAL İ ÇINDE ADLı ESERLERI SAYıLABILIR.

ATEŞTEN GÖMLEK ATEŞTEN GÖMLEK, HENÜZ SAVAŞ DEVAM EDERKEN YAZıLMıŞ OLMASı YÖNÜYLE KURTULUŞ SAVAŞı’Nı KONU ALAN DI Ğ ER ROMANLARDAN FARKLı BIR ÖZELLIK TAŞıMAKTADıR. OKUDU Ğ UNUZ METIN, MILLÎ EDEBIYAT DÖNEMI YAZARLARıNDAN HALIDE EDIP ADıVAR’ıN ATEŞTEN GÖMLEK ADLı ESERINDEN ALıNMıŞTıR. ESER, KURTULUŞ SAVAŞı’NıN KONU EDILDI Ğ I ROMAN ÖRNEKLERINDENDIR. ESERDE, İ ZMIR’DEN SONRA İ STANBUL’UN IŞGAL EDILMESI; CEMAL, İ HSAN, PEYAMI VE AYŞE GIBI VATANSEVERLERIN ANADOLU’YA GEÇEREK KURTULUŞ MÜCADELESINE KATıLMALARı; ÇETELERLE YAPıLAN MÜCADELELER KONU EDILMIŞTIR. NITEKIM OKUDU Ğ UNUZ METINDE DE KURTULUŞ MÜCADELESINDE YER ALAN AYŞE’NIN VE DI Ğ ER KARAKTERLERIN IŞGALE KARŞı GÖSTERDI Ğ I TEPKI VE VATANıN BA Ğ ıMSıZLı Ğ ıNA KAVUŞMASı IÇIN SAVAŞACAKLARıNA DAIR VERDIKLERI SÖZ DIKKAT ÇEKMEKTEDIR.

ATEŞTEN GÖMLEK ADLı ROMAN ILK OLARAK 1922 YıLıNDA İ KDAM GAZETESINDE BÖLÜMLER HÂLINDE, 1923 YıLıNDA ISE KITAP OLARAK YAYıMLANMıŞTıR. ROMAN, HALIDE EDIP’IN YAKUP KADRI’YE YAZDı Ğ ı BIR MEKTUPLA BAŞLAR. HALIDE EDIP BU MEKTUPTA, ASLıNDA YAKUP KADRI’NIN ATEŞTEN GÖMLEK ADLı BIR ESER YAZACAKKEN NEDEN KENDISININ YAZDı Ğ ıNı BELIRTIR. ESER, PEYAMI’NIN GÜNLÜKLERINDEN OLUŞMAKTADıR. ANCAK AYŞE’NIN YAZDı Ğ ı MEKTUPLAR DA ROMANDA ÖNEMLI BIR YERE SAHIPTIR. ÇÜNKÜ BAZı GELIŞMELER, AYŞE’NIN MEKTUPLARı ARAMILLÎ EDEBIYAT DÖNEMI, 1911’DEN 1923 YıLıNı -CUMHURIYET’IN ILANıNA KADAR GEÇEN SÜREYI- KAPSAYAN EDEBÎ DÖNEMDIR. II. MEŞRUTIYET’IN ILAN EDILMESIYLE BAŞLAYAN “TÜRKÇÜLÜK” AKıMı, “EDEBIYATTA MILLÎ KAYNAKLARA DÖNME” FIKRINI BERABERINDE GETIRMIŞTIR. BU ANLAYıŞ DO Ğ RULTUSUNDA ESERLER VEREN SANATÇıLAR, SADE DIL KULLANMAYA VE ESERLERINDE YERLI HAYATı KONU EDINMEYE BAŞLAMıŞLARDıR. BU AMAÇLA ARAPÇA-FARSÇA KELIMELERDEN UZAK, SAF TÜRKÇE KELIME KULLANıMıNı BENIMSEMIŞLERDIR. YERLI HAYATı KONU ELE ALMA KONUSUNDA MEHMET EMIN YURDAKUL, MEHMET ÂKIF ERSOY GIBI ŞAIRLER ILE REFIK HALID KARAY, REŞAT NURI GÜNTEKIN GIBI ROMAN VE HIKÂYE YAZARLARı ÖN PLANA ÇıKMıŞLARDıR.

TANZIMAT VE SERVETIFÜNUN DÖNEMLERINDE HIKÂYE VE ROMANDA KONU EDILEN OLAYLAR IÇIN MEKÂN İ STANBUL IKEN MILLÎ EDEBIYAT DÖNEMI’NDE İ STANBUL’UN DıŞıNA ÇıKıLMıŞTıR. YURDUN HER BIR KÖŞESI MEKÂN OLARAK KULLANıLMıŞ, KÖY VE TAŞRA HAYATı DA EDEBIYATTAKI YERINI ALMıŞTıR. BÖYLELIKLE HER TABAKADAN INSANıN YAŞANTıSı, ROMAN VE HIKÂYEDE KONU OLARAK KULLANıLMıŞTıR. HALIDE EDIP’IN ATEŞTEN GÖMLEK, VURUN KAHPEYE; YAKUP KADRI’NIN YABAN; SAMIM KOCAGÖZ’ÜN KALPAKLıLAR; KEMAL TAHIR’IN YORGUN SAVAŞÇı; TARıK BU Ğ RA’NıN KÜÇÜK A Ğ A GIBI ESERLERI KURTULUŞ SAVAŞı’NıN IŞLENDI Ğ I ESERLERDEN BAZıLARıDıR. MILLÎ EDEBIYAT DÖNEMI ROMAN VE HIKÂYE YAZARLARı ARASıNDA ÖMER SEYFETTIN, HALIDE EDIP ADıVAR, YAKUP KADRI KARAOSMANO Ğ LU, REFIK HALID KARAY, FALIH RıFKı ATAY, AKA GÜNDÜZ GIBI ISIMLER YER ALıR. BU DÖNEMDE YER ALAN SANATÇıLARıN BÜYÜK BIR KıSMı CUMHURIYET DÖNEMI’NDE DE ESERLER VERMIŞTIR.

YAZARLAR VE BIYOGRAFILERI HAL İ DE ED İ P ADIVAR ( ): EDEBIYATıMıZDA ROMANLARı ILE TANıNAN SANATÇı, ILK ROMANLARıNDA AŞK TEMASıNı IŞLEDI VE KADıN PSIKOLOJISI ÜZERINDE DURDU. ESERLERINDE KARAKTER YARATMA KONUSUNDA OLDUKÇA BAŞARıLı OLAN YAZAR, ÖZELLIKLE ESERLERINDEKI “KADıN KARAKTER”LERLE BUNU GÖSTERDI. BU KADıN KAHRAMANLAR, ETRAFıNDAKILERI HEMEN ETKISI ALTıNA ALABILEN GÜÇLÜ KIŞILERDIR. ESERLERINDE KURTULUŞ SAVAŞı, TÜRKÇÜLÜK AKıMı, SOSYAL ÇEVRE GIBI KONULARı IŞLEYEN SANATÇı; TASVIRLERINDE REALIST BIR BAKıŞ AÇıSı KULLANMıŞTıR. ROMAN, HIKÂYE, ANı, TIYATRO GIBI PEK ÇOK TÜRDE ESER VEREN SANATÇıNıN SEVIYYE TALIB, HANDAN, ATEŞTEN GÖMLEK, VURUN KAHPEYE, ZEYNO’NUN O Ğ LU, SINEKLI BAKKAL, TATARCıK ROMAN; HARAP MABETLER, DA Ğ A ÇıKAN KURT HIKÂYE; TÜRK’ÜN ATEŞLE İ MTIHANı ANı; KENAN ÇOBANLARı, MASKE VE RUH TIYATRO TÜRÜNDEKI ESERLERINDEN BAZıLARıDıR

HAL İ T Z İ YA UŞAKLIG İ L ( ): İ ZMIR’IN ILK EDEBIYAT DERGISI OLAN NEVRUZ’U ARKADAŞLARıYLA BIRLIKTE ÇıKARDı. 1893’TE REJI İ DARESINE BAŞKÂTIP OLARAK ATANDı VE İ STANBUL’A YERLEŞTI. BURADA SERVETIFÜNUN TOPLULU Ğ UNA KATıLDı. İ STANBUL DARÜLFÜNUNDA BATı EDEBIYATı DERSLERI VERDI. SARAY’DA GÖREV ALDı. FRANSA, ALMANYA GIBI ÜLKELERDE ÇALıŞTı. BATıLı ANLAMDA ILK ÖNEMLI ROMANCıMıZ OLARAK KABUL EDILEN HALIT ZIYA UŞAKLıGIL EDEBIYATıMıZDA ROMAN DILININ OLUŞTURULMASıNDA ÖNCÜ OLDU. ROMANLARıNıN KONULARıNı GENELLIKLE AYDıNLARDAN SEÇERKEN SANATLı VE KAPALı BIR DIL KULLANDı. ESERLERINDE REALIZM VE NATÜRALIZM AKıMLARıNıN ETKISI GÖRÜLEN SANATÇı; ROMAN, HIKÂYE, TIYATRO, ANı GIBI BIRÇOK TÜRDE ESER VERDI. MAI VE SIYAH, AŞK-ı MEMNU, FERDI VE ŞÜREKÂSı, KıRıK HAYATLAR, SEFILE ROMAN; BIR YAZıN TARIHI, SOLGUN DEMET, SEPETTE BULUNMUŞ, HEPSINDEN ACı HIKÂYE; KıRK YıL, SARAY VE ÖTESI, BIR ACı HIKAYE ANı TÜRÜNDE YAZDı Ğ ı ESERLERDEN BAZıLARıDıR.

AHMET M İ THAT EFEND İ (1844–1912): TANZIMAT DÖNEMI GAZETECISI, HIKÂYE VE ROMAN YAZARıDıR. İ LKÖ Ğ RENIMINI A Ğ ABEYININ YANıNDA VIDIN’DE YAPAN AHMET MITHAT, AILESIYLE İ STANBUL’A DÖNÜNCE TOPHANE SıBYAN MEKTEBINDE OKUDU. ARDıNDAN NIŞ RÜŞTIYESINI BITIRDI. KALEM MEMURU OLDU. FRANSıZCA Ö Ğ RENDI. BIR SÜRELI Ğ INE BA Ğ DAT’A GITTI. DÖNDÜ Ğ ÜNDE EVINDE KURDU Ğ U MATBAADA ESERLERINI BASMAYA BAŞLADı. GAZETELERE YAZı YAZDı Ğ ı GIBI KENDISI DE GAZETE ÇıKARDı. İ LK ROMAN VE OYUNLARıNı SÜRGÜN OLARAK GITTI Ğ I RODOS’TA YAZDı. İ STANBUL’A DÖNDÜ Ğ ÜNDE TAKVIM-I VAKAYI GAZETESININ MÜDÜRLÜ Ğ ÜNÜ YAPTı. TERCÜMAN-ı HAKIKAT GAZETESINI ÇıKARDı. TANZIMAT DÖNEMI’NIN ILK ROMANCı KUŞA Ğ ıNDAN OLUP PEK ÇOK ROMAN YAZDı. “E Ğ LENDIREREK Ö Ğ RETMEK” GIBI BIR ILKEYE DAYALı OLARAK ROMANLARıYLA BIR NESLI E Ğ ITMEYE ÇALıŞTı. HIKÂYELERINDEN BAZıLARı LETÂIF-I RIVÂYAT (SÖYLENEGELEN GÜZEL HIKÂYELER) SERISINDE 25 CILT OLARAK AYRı AYRı ZAMANLARDA BASıLDı. AHMET MITHAT, NESRIN BÜTÜN TÜRLERINDE VE AKLA GELEN BÜTÜN KONULARDA TELIF VE TERCÜME 200 KADAR ESER SAHIBIDIR. HASAN MELLAH, HÜSEYIN FELLAH, HENÜZ ON YEDI YAŞıNDA, PARIS’TE BIR TÜRK ROMAN; AÇıKBAŞ, EYVAH, ÇENGI YAHUT DANIŞ ÇELEBI TIYATRO TÜRÜNDEKI ESERLERINDEN BAZıLARıDıR.

V İ CTOR HUGO ( ): FRANSıZ EDEBIYATıNıN ÖNEMLI YAZARLARıNDAN BIRI OLAN SANATÇı, EDEBÎ ÜNÜNÜ ŞIIRLERI VE OYUNLARı ILE KAZANDı. ROMANTIZM AKıMıNıN EN TANıNMıŞ SANATÇıLARı ARASıNDA YER ALDı. SANATÇı, CROMWELL ADLı TIYATRO ESERININ ÖN SÖZÜNDE ROMANTIZMIN ILKELERINI ORTAYA KOYDU. TOPLUMSAL SORUNLAR VE POLITIKAYLA YAKıNDAN ILGILENDI AYAKLANMALARıNıN ARDıNDAN KURUCU MECLISE KATıLDı, DAHA SONRA MILLETVEKILLI Ğ I YAPTı. I’EVENEMENT ADLı BIR GAZETE ÇıKARDı. 1852’DE LOUIS BONAPARTE’ıN IMPARATORLU Ğ UNU ILAN ETTI Ğ I HÜKÛMET DARBESINE KARŞı ÇıKTı Ğ ı IÇIN SÜRGÜN EDILDI. CEZASı 1859’DA SONA ERDI FAKAT IMPARATORLUK YıKıLANA KADAR GÖNÜLLÜ OLARAK SÜRGÜNDE KALDı YıLıNDA YAYıMLANAN ROMANı NOTRE DAME’ıN KAMBURU, KLASIK EDEBIYATıN ŞAHESERLERI ARASıNDA YER ALDı. BIRÇOK TÜRDE ESER VEREN SANATÇıNıN AKŞAM ŞARKıLARı, IŞıK VE GÖLGELER ŞIIR; HERNANI, KRAL E Ğ LENIYOR TIYATRO; NOTRE DAME DE PARIS, SEFILLER ROMAN TÜRÜNDEKI ESERLERINDEN BAZıLARıDıR.