Spor Psikolojisi Sporda Liderlik

SPORDA LİDERLİK Liderlik, belirlenen amaçlar için bireyler ve grubu etkileyen davranışsal süreç (Barrow,1977) Liderlik, grup etkinliklerini grup hedeflerine ulaşma doğrultusunda etkileme sürecidir. (Bass,1985)

LİDERLİK TANIMLARINDAKİ BAZI ORTAK NOKTALAR Örgütsel bir yetki Amaçların gerçekleştirilmesi Çok yönlü etkileşimlerin varlığı Kişisel bazı özellikler

LİDER VE YÖNETİCİ ARASINDAKİ FARKLAR Değişmeyle ilgilenir Yönlendiricidir Moral otoriteye dayanır Vizyon sahibidir Güdüler Aydınlatır Yapıyı korumayla ilgilenir Yöneticidir Bürokratik otoriteye dayanır Liste ve bütçe sahibidir Denetler Eşgüdümler

LİDERLER NASIL SEÇİLİR ATANMIŞ LİDERLER ? Bir otorite liderlik pozisyonuna getirilen veya atanan liderler (sağlık kulübü yöneticileri, koçlar,antrenörler)

LİDERLER NASIL SEÇİLİR? KENDİLİĞİNDEN ORTAYA ÇIKAN LİDERLER? Grup içinden kendiliğinden ortaya çıkarlar ve bu görevi üstlenirler. (okul dışı etkinliklerde ortaya çıkan liderler)

SPORDA LİDERLİK LİDERLİK; Takımda (Grupta) hedeflerin belirlenmesi, bu hedeflere nasıl ulaşabileceğinin gösterilmesi, takımdaki herkesin sorumluluklarının ve rollerinin belirlenmesidir. (Anshel,1977)

LİDER DAVRANIŞ TİPLERİ DEMOKRATİK LİDERLİK: Yönetim yetkisini sporcularla beraber paylaşırlar Uygulamalarda katılım ilkesinden yola çıkarlar Lider tüm sporculara açıktır OTOKRATİK LİDERLİK: Grup etkinliklerinin planlanması, programlanması, uygulanması,denetimi ve yönetimini tek başına üstlenir. Sporculara (grup elemanlarına), söz hakkı tanınmaz, onlarla ilişkisi sınırlıdır

LİDER DAVRANIŞ TİPLERİ TAM SERBESTLİK TANIYAN MÜCADELECİ LİDERLİK Sporculara tam serbestlik tanıyarak, yetki kullanımlarını tamamen sporcuların insiyatifine bırakırlar Sporcuların uzmanlık ve eğitim düzeyleri yüksek olduğunda, olumlu bir liderlik tipi olduğu düşünülebilir

LİDERLİK KURAMLARI LİDERLİĞİN ÖZELLİK KURAMI: Başarılı ve başarısız liderin özellikleri karşılaştırılmaya çalışılmış ve liderlerin belirgin özellikleri ortaya konulmuştur Etkili lider ilgi, yetenek ve kişilik özellikleri açısından etkisiz liderlerden farklıdır. LİDERLİĞİN DAVRANIŞSAL KURAMI : Davranışlar analiz edilmiş ve lider davranışlarının temel yönelimi belirlenmeye çalışılmıştır. LİDERLİĞİN DURUMSALLIK KURAMI: Farklı durumlarda etkili olabilecek liderlik davranışlarının önceden kestirilmesinin mümkün olmadığını savunmaktır

Blake ve Mauton’un Yönetim Tarzı Matriksi Modeli Sporcu ile ilgili kaygı 9 1.9 9.9 8 . 2 5.5 1 1.1 9.1 3 4 5 *Zayıf liderlik 1.1 *Otorite ve itaat 9.1 *Şehir kulübü ve liderliği *Denge sağlayıcı ve liderlik 5.5 *Grup liderliği 9.9 Performansla ilgili kaygı

BLAKE VE MOUTON’ UN YÖNETİM TARZI MATRİKSİ MODELİ 1.1:Antrenör mümkün olduğunca az liderlik ve öğretme becerisi gösterir. Antrenör sporcuların gereksinimlerini önemsemez. 1.9:Antrenör sporcuların gereksinimlerine odaklanır. Zevk almak, hoşlanmak ön plandadır. 5.5:Antrenör iyi performans ortaya koyma ile sporcuların gereksinimlerini eşit düzeyde düşünür. 9.1.Antrenör yüksek düzeyde planlı ve işin başarılmasıyla ilgilidir. Sporcuların gereksinimlerine çok az önem verir. 9.9:Antrenör içsel motivasyonu inşa eder. Mükemmelliği başarma ve zevk alma ile ilgili herkesin odaklandığı pozitif bir çevre içerisinde antrenörün sporcularıyla yüksek düzeyde etkileşimi vardır.

DAVRANIŞSAL MODELE KARŞI ELEŞTİRİLER Sadece iki ya da 4 boyutlu yaklaşımların lider davranışlarını tam olarak açıklayamayışı Bir liderin gösterdiğinden başka davranışı da gösteriyor olması

SPOR LİDERLİĞİNİN ÇOK BOYUTLU MODELİ (CHELLADURAI,1973-1990) ÖNCELLER LİDER DAVRANIŞI SONUÇLAR 4 Zorunlu Davranış 1 Durumsal Özellikler 2 Lider Özellikler 5 Gerçek Davranış 7 Performans + Haz 3 Üyelerin Özellikleri 6 Tercih Edilen Davranış

Durumsal özellikler: Sporun takım veya bireysel spor olması Takımın hedefi Liderin özellikleri: Cinsiyet,yaş Meslek deneyimi Yeteneği ve kişiliği Üyelerin özellikleri: Cinsiyet, yaş Yeteneği ve kişiliği

Zorunlu lider davranış: Takımda kuralların belirlenmesi Ödül ve cezalar Tercih edilen lider davranışı: Sporcuların liderlerinden bekledikleri davranışlar Gerçek lider davranışı: Liderlerin sahip olduğu ve göstereceği davranışlar Performans ve haz: Önceller ve lider davranışının bir sonucudur.

Liderliğin Çok Boyutlu Modeline İlişkin Yapılan Araştırmalar The Leadership Scale for Sports (LSS) AMAÇ: Lider davranışları Sporcuların tercih ettikleri davranışlar Sporcuların antrenörlerinin davranışlarını nasıl algıladıkları Antrenörlerin kendi davranışlarını nasıl algıladıkları

Liderliğin Çok Boyutlu Modeline İlişkin Yapılan Araştırmalar Yaş ve Tecrübe Yaşlı ve daha tecrübeli sporcular, otokratik ve sosyal olarak onları destekleyecek antrenörleri tercih etmektedirler.

Liderliğin Çok Boyutlu Modeline İlişkin Yapılan Araştırmalar Cinsiyet Erkekler; daha çok yönlendirici davranışlar ortaya koyan ve otokratik bir antrenörü tercih ederken Kadınlar; katılımcı davranışlar ortaya koyan ve demokratik antrenörleri tercih etmektedir.

Liderliğin Çok Boyutlu Modeline İlişkin Yapılan Araştırmalar Spor Branşı İlişki ve etkileşim düzeyinin yüksek olduğu spor branşlarındaki (voleybol, basketbol) sporcular diğerlerine göre (bowling, golf) otokratik antrenör (lider) davranışını tercih etmektedir.

LİDERLİK ve ANTRENÖRLÜK Sporcu performansında önemli etkenlerden biri olan antrenörün performansa doğrudan etkisi vardır. Antrenör yıllar süren antrenman sürecinde sporcuyla doğrudan ilişki içinde olan, onu yüksek performansa götüren kişidir. Antrenör, kendi kişiliğinin özellikleri altında sporcusu veya takım ile olan ilişkilerini düzenler.

LİDERLİK ve ANTRENÖRLÜK Sporcunun ya da takımın başarılı olmasında antrenörün kişiliği büyük önem taşır. Spor Bilgisi İlgi Dürüstlük Örnek Olmak Olgunluk Değişebilirlik

LİDERLİK ve ANTRENÖRLÜK Bilimsel araştırmalar spor alanında özel anlamı olan antrenörlükte liderliğin niteliğini araştırarak, antrenörlüğün etkinliğinde rol oynayan üç faktörü ortaya çıkarmıştır. Antrenör – sporcu ilişkisi İşin yapısı Antrenörlük mevkiinin gücü

LİDERLİK ve ANTRENÖRLÜK Antrenör – sporcu ilişkisi uyumluysa, İşin yapısı belirginse (neyin, nasıl yapılacağı belliyse) Antrenörlük mevkiinin gücü kuvvetliyse (yani antrenörün elinde yeterli derecede güç ve yaptırım varsa) Antrenör sporcuları tarafından lider olarak kabul ediliyorsa, antrenör için liderlik davranışı gösterebilmesi için uygun bir ortam var demektir.

LİDERLİK ve ANTRENÖRLÜK Antrenörün sevildiği ve çalışma ortamının tamamen uygun olduğu durumlarda antrenörün anlayışlı, sosyal-duygusal davranışlar göstermesi kişi yönelimli olması gereksizdir. Tüm faktörlerin uygun olduğu olduğu durumlarda antrenörden takıma, sporcuya yol göstermesi beklenir. Yani iş yönelimli antrenörlük davranışlar sporcular tarafından rahatlıkla kabul edilir.

Faktörlerin tamamen olumsuz olduğu, yani işlerin yapılanmamış, antrenörün sevilmediği, güçsüz olduğu durumlarda antrenörün işe sarılması daha iyi sonuç verir. Karışıklık ve belirsizlik içinde iken sporcu kendine yol gösteren birine gereksinim duyar.

ANTRENÖR TİPLERİ Aşırı disiplinli ve otoriter antrenör Gergin ve hareketli antrenör Uysal ve iyi huylu antrenör Gevşek antrenör İş yapar görünüşlü ve iyi niyetli antrenör

TEŞEKKÜRLER 