NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ TAŞIMACILIK HUKUKU ZİYA KARİNESİ TAŞIYICININ SORUMLULUĞU NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu ubyo.nisantasi.edu.tr

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Taşıma Süresi (m. 873) Taraflar taşıma süresini sözleşme ile belirleyebilir. Taşıma süresinin sözleşme ile belirlenmediği durumlarda, somut olayın özellikleri dikkate alınarak özenli bir taşıyıcıya tanınabilecek makul bir süre taşıma süresini oluşturur. Taşıyıcı bu makul süre içinde eşyayı varma yerinde gönderilene teslim etmekle yükümlüdür. Dikkat edileceği üzere m. 873 taşıma süresini tayin ederken, objektif ölçüt olarak özenli taşıyıcı kavramını esas almaktadır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Zıya Karinesi (m. 874) Uluslararası Sözleşmelerde yer alan zıya karinesi yurt içi taşımalarda Türk hukuku açısından ilk defa düzenlenmiştir.   Eşya taşıma süresini (m. 873) izleyen 20 gün içinde teslim edilmez ise, hak sahibi (gönderen veya gönderilen) eşyanın zayi olduğunu kabul edebilir. Sınır ötesi taşımalarda söz konusu süre 30 gündür. Hak sahibi eşyanın zıyaı dolayısıyla tazminat alırsa, bunun ödenmesi sırasında eşyanın daha sonra bulunması halinde kendisine derhal haber verilmesini talep edebilir. Bu talepte bulunulmaz ise, eşyanın daha sonra bulunması durumunda taşıyıcı eşya üzerinde tasarrufta bulunma hakkına sahip olacaktır. Söz konusu talepte bulunulması durumunda ise, eşyanın daha sonra bulunması halinde aşağıdaki 2 sonuç ortaya çıkmaktadır: HAK SAHİBİ BİLDİRİM TARİHİNDEN İTİBAREN 30 GÜN İÇİNDE TAZMİNATI (GEREKLİ GİDERLERİ MAHSUP ETTİKTEN SONRA) GERİ ÖDEYEREK EŞYANIN KENDİSİNE TESLİMİNİ TALEP EDEBİLİR. BU HALDE TAŞIMA ÜCRETİNİ ÖDEME YÜKÜMLÜLÜĞÜ İLE TAŞIYICIDAN TAZMİNAT TALEP HAKKI SAKLI BULUNMAKTADIR. Hak sahibi eşyayı teslim almayacağını bildirebilir veya 30 gün içinde teslim talebinde bulunmayabilir. bu halde taşıyıcı eşya üzerinde serbestçe tasarruf hakkına sahip olur. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Taşıyıcının Zıya veya Hasar ile Gecikmeden Doğan Sorumluluğu (m. 875) TAŞIYICININ EŞYANIN ZIYAI VEYA HASARINDAN DOĞAN SORUMLULUĞU   (TAŞIYICININ YÜKE ÖZEN BORCUNUN İHLALİNDEN DOĞAN SORUMLULUĞU) Taşıyıcı eşyanın taşınmak üzere teslim alınmasından teslim edilmesine kadar geçecek süre içinde eşyanın zıyaı ve hasarından doğan zararlardan sorumludur (m. 875/1). TAŞIYICININ EŞYANIN GEÇ TESLİMİNDEN DOĞAN SORUMLULUĞU Taşıyıcı eşyanın gönderilene geç tesliminden doğan zararlardan sorumludur (m. 875/1). ZARAR OLGUSUNDAN BAĞIMSIZ OLARAK TAŞIMA ÜCRETİNİN GECİKME ORANINDA İNDİRİLMESİ (m. 875/3) Geç teslim durumunda, (taşıyıcı her türlü özeni gösterdiğini ispat edemedikçe) taşıma ücretinden doğan talep hakkı gecikme oranında sona erer. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Taşıyıcının Zıya veya Hasar ile Gecikmeden Doğan Sorumluluğu (m. 875) [2] SORUMLULUĞUN HUKUKİ NİTELİĞİ Taşıyıcının m. 875/I’den doğan sorumluluğunun hukuki niteliği, bu hükmün mehazı (CMR m. 17, § 425 HGB) gibi tartışmalı bir konu olacaktır. Türk sorumluluk hukuku açısından bu hükümde ağırlaştırılmış kusur sorumluluğunun mu, yoksa hafifletilmiş kusursuz sorumluluk mu olduğu sebep tartışmaya açıktır. Ne var ki, öğretide haklı olarak belirtildiği üzere bu tartışmaların teorik önemi bulunmaktadır. Pratik açıdan yükle ilgili zıya, hasar veya gecikmenin varlığını ispat ettikten sonra karine olarak taşıyıcının sorumluluğu kabul edilecektir. Taşıyıcı bu sorumluluktan kurtulmak için yTTK’da yer alan hükümlerde belirtilen ispat faaliyetini yerine getirmelidir. Kanaatimizce de, m. 876’da «en yüksek özen» ifadesine yer verildiği için buradaki sorumluluğun kusursuz sorumluluk hali olduğu kabul edilebilir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Taşıyıcının Yardımcı Şahısların Eylemlerinden Doğan Sorumluluğu (m. 879) Taşıyıcı yardımcı şahısların “görevlerini yerine getirirken” işledikleri eylemlerden dolayı kendi eylemleri gibi sorumludur. m. 879’da önem taşıyan nokta sorumluluğun yardımcı şahısların görevlerini yerine getirme esasına bağlanmasıdır. eTTK m. 782’de ise görevlendirme esası geçerli değildi ve bu konuda alan sorumluluğu kabul edilmişti. yTTK alan sorumluluğundan vazgeçmektedir. m. 879’da yer alan yardımcı şahıslar iki gruptan oluşur.   KENDİ ADAMLARI Bu sınıfa giren yardımcı şahıslar ile taşıyıcı arasında istihdam ilişkisi bulunmaktadır. Örn. araç sürücüleri, forklift operatörü gibi… Taşıyıcının sorumluluğu için bu kişilerin taşıma işletmesinde görevlerini yerine getirirken eylemde bulunmaları gerekmektedir. BAĞIMSIZ İFA YARDIMCILARI Alt taşıyıcılar, antrepo işleticileri gibi taşıyıcıya bağlı olmayan ve taşıma işinin ifasına katılan bağımsız kişiler bu sınıfta yer alan yardımcı şahısları oluşturur. Taşıyıcı bu kişilerin ve onların yardımcı şahıslarının eylemlerinden m. 879 çerçevesinde sorumlu olmaktadır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Taşıyıcının Sorumluluktan Kurtulması (m. 876-878) Zıya/hasar veya geç teslim meydana geldiğinde, taşıyıcı, sorumluluğunu ortadan kaldıran sebeplerin varlığını ispat edemedikçe yükle ilgilinin zararlarından ötürü sorumludur. Taşıyıcının sorumluluktan kurtulması iki şekilde gerçekleşebilir.   MUTLAK SORUMSUZLUK SEBEBİNE DAYANILMASI Zıya/hasar veya geç teslim, taşıyıcının “en yüksek özeni” göstermesine rağmen kaçınamayacağı ve sonuçlarını önleyemeyeceği sebeplerden meydana gelmiş ise, taşıyıcı sorumluluktan kurtulur. Bu hükümle taşıyıcının sorumluluktan kurtulması, ortalama bir özene değil, en yüksek özene bağlanmıştır. Taşıyıcı bu sebeplerin varlığını genel ispat kuralları çerçevesinde ispat edecektir. ARAÇ ARIZASI VE KİRA VERENİN KUSURU (m. 877): Taşıyıcı araçta meydana gelen arızalara veya kiraya verenin kusurundan kaynaklanan sebeplere dayanarak sorumluluktan kurtulamaz. İşletme güvenliği ilkesi açısından bu sebepler sorumluluktan kurtulma imkanının dışına çıkarılmıştır. MUHTEMEL SORUMSUZLUK SEBEPLERİ (m. 878) m. 878’de 7 bent halinde sayılan sebepler yoluyla taşıyıcı ilk görünüş ispatını kullanarak sorumluluktan kurtulabilir. Bu sebeplere özel olarak yer verilmesinin temelini taşıyıcının ispat kolaylığından yararlanması oluşturur. Taşıyıcı bu sebeplerin zarara neden olduğunu doğrudan ispat etmeden, zararın bu sebeplerden kaynaklandığını ilk görünüş olarak (prima facia) ispat ederek sorumluluktan kurtulabilir. İşte bu sebeple deniz taşıma hukuku terminolojisine de uygun olarak buradaki sebepleri muhtemel sorumsuzluk sebepleri olarak anıyoruz. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©