NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ HAVACILIKTA İNSAN FAKTÖRLERİ Havacılık Emniyeti ve İnsan Faktörlerinde Temel Kavramlar NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Sivil Havacılık Yüksekokulu shyo.nisantasi.edu.tr

Havacılık Emniyeti ve İnsan Faktörlerinde Temel Kavramlar ICAO’ya göre bir havaaracı kazası, herhangi bir kişinin uçmak amacı ile havaaracına binmesinden inmesine kadar geçen süre içinde bir havaaracının faaliyetleri ile ilgili olarak aşağıda sıralananlardan birisinin gerçekleşmesi olarak tanımlanmaktadır. Bir kişinin, aşağıda sıralanan olaylardan birisinin sonucu olarak, ölümcül ya da ciddi bir biçimde yaralanması ya da ölmesi; havaaracının içinde olması, havaaracının herhangi bir parçası yada havaaracından kopan bir parçası ile doğrudan bir temasa maruz kalması, havaaracı ile ilgili bir patlamaya maruz kalınması havaaracının yapısal bütünlüğünü, performansını ya da uçuş karakteristiklerini olumsuz bir biçimde etkileyecek ve havaaracına önemli bir tamir yapılmasını ya da ilgili parçanın değiştirilmesini gerektirecek bir hasara ya da yapısal arızaya uğraması, havaaracının kaybedilmesi ya da havaaracına hiçbir şekilde ulaşılamaması. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Havacılık Emniyeti ve İnsan Faktörlerinde Temel Kavramlar Havaaracı kazalarının diğer ulaşım araçlarına göre farklılıklar gösteren kendine has bazı özellikleri vardır. Uçuş faaliyetleri uzun bir menzilde ve geniş bir alanda gerçekleşebilir. Bu nedenle meydana gelebilecek bir kazanın geniş bir alanı etkileme olasılığı vardır. Havaaracı içindeki yolcu ve personel havaaracı kazalarının en önemli kurbanlarıdır. Bununla birlikte havaaracının uçtuğu bölgelerin altındaki insanlar da benzer bir risk altındadır. Bu nedenle hava taşımacılığı uluslararası düzenlemelerin en fazla olduğu sektörlerden birisidir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Havacılık Emniyeti ve İnsan Faktörlerinde Temel Kavramlar Emniyet kavramına yakın olarak kullanılan diğer bir kavram “olay” (incident) dır. Bunlar kazaya yakın tehlikeli bir durum ile karşılaşılması olarak tanımlanabilir. NTSB incident’ı şöyle tanımlamaktadır: Bir havaaracının faaliyetleri ile ilgili olarak ortaya çıkan ve emniyetli bir uçuş faaliyetini etkileyen kaza dışındaki olaylar. Aslında havacılık emniyeti tehlikeye girmiş, kazaya sebep olabilecek faktörler ortaya çıkmış fakat kaza olmamıştır. Bir çok kaza basit hatalar ile tetiklenen incident’lar ile başlamaktadır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Havacılık Emniyeti ve İnsan Faktörlerinde Temel Kavramlar İncident’lar hakkında toplanacak veriler kazaları engelleyebilir Emniyetin sağlanması bir bakıma bir havayolu işletmesinde her türlü kaynağın korunması ve hatta maliyetlerin kontrol edilmesi anlamına gelmektedir. Havacılık kazalarının neden olduğu sigorta edilmiş ve sigorta edilmemiş olmak üzere iki çeşit maliyetten söz edilebilir Sigorta edilmiş maliyetler sigorta şirketleri tarafından sigorta edilmiş ve tamamı ya da bir kısmı bu şirketler tarafından ödenen, hesaplanması görece daha kolay olan maliyetlerdir. Sigorta edilmemiş maliyetlerin karşılanması mümkün değildir, hesaplanması güçtür ve sigorta edilmiş maliyetlerin iki-üç katına kadar ulaşabilir Sigorta kesintisi NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Havacılık Emniyeti ve İnsan Faktörlerinde Temel Kavramlar Kazada yedek parçaların ya da özel bazı donanımların kaybedilmesi Para cezası ve mahkeme masrafları Kanunlar gereği ödenmesi gereken diğer ücretler Zaman kaybı Sigorta primlerinin artması NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Havacılık Emniyeti ve İnsan Faktörlerinde Temel Kavramlar Kaza soruşturmasına ilişkin giderler Moral bozukluğunun yaratacağı işgücü kaybı, etkinliğin ve verimliliğin azalması İnsanların ölümüne sebep olunmasından kaynaklanan maliyetler Yeni eğitimlerin ve kiralanan donanımların maliyeti Tarifenin bozulması karşısında uçuş personelinin gösterdiği tepki İş hacmi ve itibar kaybı NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Havacılık Emniyeti ve İnsan Faktörlerinde Temel Kavramlar Yaralanan personelin iş gücü kaybı Düzeltici işlemlerin maliyeti Sistemin tekrar düzene sokulmasının maliyeti Havaaracının kullanım kaybı Yeni havaaracının satın alım ya da kiralama maliyeti NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © kaynaklar NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©