BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ Yrd.Doç.Dr.Hamide Deniz Gülleroğlu
Deneme Modelleri (Karasar, 2005) Neden-sonuç ilişkilerini belirlemeye çalışmak amacıyla doğrudan araştırmacının kontrolü altında, gözlenmek istenen verilerin üretildiği araştırma modelleridir.
Tarama-Deneme Modelleri Karşılaştırma (Karasar, 2005)
Bölüm II: Yöntem 2. Deneysel Modeller Deneysel Desenlerin Temel Özellikleri a. Gerçek Deneysel Desenler b. Yarı Deneysel Desenler c. Faktöriyel Desenler
Deneysel Modeller Neden sonuç ilişkilerini belirlemeye çalışmak amacıyla, doğrudan araştırmacının kontrolü altında, gözlemek istenen verilerin üretildiği araştırma modelleridir. Deneme ortamı, yapay ya da doğal koşullarda, fakat araştırmacının kontrolü altında gerçekleştirilir.
Deneysel Desenlerin Temel Özellikleri Denemeci durumu değiştirebilmeli (yani manipülasyon yapabilmeli), Değiştirmeler kontrollü olmalı, Denemeci durumu değiştirmesinin etkisini gözleyebilmeli (etki-tepki).
Gerçek Deneysel Desenler Bilimsel değeri en yüksek araştırmalar, gerçek deneme modelleri ile yapılan araştırmalardır. Öntest-Sontest Kontrol Gruplu Model Son Test Kontrol Gruplu Model Solomon Dört Grup Modeli
Yarı Deneysel Desenler Gerçek deneme modellerinin gerektirdiği kontrollerin sağlanamadığı ya da yeterli olmadığı durumlarda yarı deneme modellerinden yararlanılır. Zaman Dizisi Modeli Eşit Zaman Örneklemli Modeli Eşitlenmemiş Kontrol Gruplu Model Öntest-Sontest Ayrı Örnek Grup Modeli Rotasyon Modeli
Faktöriyel Desenler Bağımlı değişkenler üzerinde aynı zamanda iki ya da daha fazla bağımsız değişkenin (faktörün) etkilerinin incelenmesine olanak tanıyan desenlerdir (Büyüköztürk, Kılıç, Akgün, Karadeniz ve Demirel, 2012). Desen ek olarak bir araştırmacının tek bir deneyde iki ya da daha fazla uygulamanın birleşmiş (ortak) etkisini değerlendirmesine de olanak sağlar (Kirk, 1993).
İç geçerliğin etkilenebileceği faktörler şunlardır: İç ve Dış Geçerlik İç geçerlilik, varılan bir ‘nedensel’ ilişkide ‘sonuç’un bilinen nedenlerle’ (deney değişkenleri ile) gerçekten açıklanabilirliğidir (Karasar,2005). İç geçerliğin etkilenebileceği faktörler şunlardır: Zaman Denek Seçimi Deneklerin Olgunlaşması Veri Toplama Aracı Deneklerin Geçmişi
İç geçerliği etkileyen faktörler (devamı) Denek Kaybı Etkisi Öntest (Deney Öncesi Ölçüm) Etkisi Etkileşim Etkisi Beklenti Etkisi İstatistiksel Regresyon
Dış Geçerlik Karasar (2005)’a göre dış geçerlik, örnek bir grup üzerinde ve araştırma (deney) koşulları içinde varılan sonucun, evren’e, gerçek yaşam’a genellenebilirliğidir. Dış geçerliğin etkilenebileceği faktörler şunlardır 1.Örnekleme Etkisi 2.Tepkisellik Etkisi ya da Beklentilerin Etkisi 3.Öntest/Deneysel Değişken Etkileşim Etkisi
Kaynaklar Büyüköztürk,Ş. ,Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. Ve Demirel, F. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi. Karasar, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi:Kavramlar, İlkeler, Teknikler. Ankara:Nobel. Kirk, E.R. (1993), (D. Öngen, Çev.), Deneysel Deneysel Türleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, Cilt: 26 (1), doi: 10.1501/Egifak_0000000504