GÜNEŞ SİSTEMİ İnsanlar çok eski çağlardan beri gökyüzünü merak etmişler. Gökyüzünde birbirinden farklı gök cisimlerinin olduğunu fark etmişler. Yıldızlar, gezegenler, uydular, meteorlar, göktaşları, kuyruklu yıldızlar

GEZEGENLERİN TEMEL ÖZELLİKLERİ Uzayda bulunan cisimlerin her biri gök cismi olarak isimlendirilir. Güneşte bir gök cismidir. Güneş etrafında dolanan, kendisi enerji üretmeyen ışık ve ısı enerjisini Güneşten alan gök cisimlerine gezegen denir. Gezegenler Güneşe farklı uzaklıkta ki yörüngelerde aynı yönde elips şeklinde dolanırlar. Aynı zamanda kendi eksenleri etrafında da dönerler.

Güneş çevresinde dolanan gezegenler (8 tane), bu gezegenlerin uyduları, göktaşları, meteorlar,ve kuyruklu yıldızların oluşturduğu gökcisimleri topluluğuna Güneş Sistemi denir. Gezegenler güneşe en yakın olandan başlayarak; Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün

Gezegenler hem kendi eksenleri etrafında dönme hem de Güneş etrafında dolanma hareketi yaparlar. Venüs kendi eksenleri etrafında saat yönünde Uranüs bir varil gibi diğer gezegenler saat yönünün tersine dönerler.

Gezegenler İç gezegenler (Karasal Gezegenler): Büyüklük ve yapı olarak birbirlerine yakındırlar. Kayalıklı yapıdadırlar. Bazılarını uydusu vardır. Hiç birini halkası yoktur. İç gezegenlerin en büyüğü Dünyadır. Yörüngeler arası mesafeleri birbirine yakındır. Merkür, Venüs, Dünya, Mars

Dış gezegenler (Gazsal Gezegenler) : Büyüklük olarak birbirlerine benzerler. Hepsi kalın bir atmosfere sahiptir. Dış gezegenler iç gezegenlerden çok büyüktür. Hepsinin halkası ve çok sayıda uydusu vardır. Dış gezegenler iç gezegenlerden daha soğuktur. Yörüngeleri arası mesafeleri birbirlerine göre uzaktır. Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün dış gezegenlerdir. Mars ve Jüpiter arasında Asteroit Kuşağı vardır. Burada binlerce asteroit vardır. Asteroitler Güneş sisteminin oluşumu sırasında (5 milyar yıl önce) ortaya çıkan aşınmış, büyük kaya ve metal parçalardır.

GÜNEŞ Gündüz görebildiğimiz tek yıldızdır. Güneş 4,6 milyar yaşındadır. 5 milyar yıl sonra söneceği tahmin edilmektedir. Yüzey sıcaklığı yaklaşık 6000 0C dur.dünyaya en yakın yıldızdır. Güneşin büyüklü dünyanın büyüklüğünün yaklaşık 110 katıdır. Kütlesi dünyanın kütlesini 330 000 katıdır.

MERKÜR Güneşe en yakın gezegendir. Güneş sistemindeki en küçük gezegendir. Dünyadan 3 kat küçüktür. Yüzey sıcaklığı -170 0C ile 350 0C arasındadır. Uydusu ve halkası yoktur. İnce bir atmosfere sasahiptir. Bu nedenle gece ile gündüz sıcaklık farkı 500 0C’ ten fazladır.

VENÜS Güneşe yakınlık bakımında ikinci gezegendir. Dünya ile yaklaşık aynı büyüklüktedir. Yüzey sıcaklığı 4600C dir. Uydusu ve halkası yoktur. Atmosferinde yoğun karbondioksit gazı olduğu için sera etkisinin çok fazla yaşandığı bir gezegendir. Parlak görüldüğünden dolayı halk arasında çoban yıldızı olarak isimlendirilir. Akşam Güneş battıktan sonra batı tarafında gökyüzünde görülen en parlak gök cismidir.

DÜNYA Güneşe yakınlık bakımında üçüncü gezegendir. Güneş Sisteminin beşinci büyük gezegenidir. Yüzey sıcaklığı yaklaşık 15 0C’ dir. Tek uydusu aydır. Halkası yoktur. Üzerinde yaşam olan tek gezegendir. Dörtte üçü suyla kaplıdır. Yeryüzündeki su ve atmosfer tabakasının olması Dünya’daki yaşam kaynağıdır.

MARS Güneşe yakınlık bakımında dördüncü gezegendir. Güneş sistemini yedinci büyük gezegenidir. Dünyanın yarısı kadardır. Yüzey sıcaklığı - 140 0C ile 20 0C arasındadır. İki uydusu vardır. Halkası yoktur. Büyük oranda karbondioksit içeren ince bir atmosferi vardır. Mars kızıl gezegen olarak bilinir. Bunun nedeni yüzeyinde bulunan kırmızı toz ve kayalardır. Teleskopla Dünyadan bakıldığıda yüzey şekilleri rahatlıkla incelenebilir.

JÜPİTER Güneşe yakınlık bakımında beşinci gezegendir. Gezegenlerin en büyüğü olduğu için «Dev Gezegen» olarak bilinir. Dünyadan yaklaşık 11 kat büyüktür. Yüzey sıcaklığı -110 0C ‘dir.60 tan fazla uydusu vardır. Bunların en büyüğü “Ganimet”tir. Halkası vardır ancak net görülmemektedir. Kırmızı büyük lekeleri vardır. Jüpiter’de büyük oranda gaz ve sıvı maddeler bulunmaktadır. Etrafında toz ve taşlardan oluşan bir tabaka vardır.

SATÜRN Güneşe yakınlık bakımında altıncı gezegendir. Güneş sisteminin ikinci büyük gezegenidir. Dünyadan yaklaşık 10 kat büyüktür. Yüzey sıcaklığı - 140 0C’dir. Etrafında 60 tan fazla uydusu vardır. Titan bu uydulardan biridir. Toz, buz ve kayalardan oluşan 7 halkası vardır.

URANÜS Güneşe yakınlık bakımında yedinci gezegendir. Üçüncü büyük gezegendir. Dünyadan 4 kat büyüktür. Yüzey sıcaklığı -197 dir. 20’den fazla uydusu vardır. Titania bu uydulardan biridir. Etrafında toz ve kayalardan oluşan 10 halkası vardır. Zehirli gazlardan oluşmuş bir atmosferi olduğu için canlı yaşamına müsait değildir. Uranüs yatay olarak dönen tek gezegendir.

NEPTÜN Güneşe en uzak gezegendir. Güneş sisteminin dördüncü büyük gezegenidir. Dünyadan yaklaşık 4 kat büyüktür. Lacivert renkli görünür. Uranüs’ün ikizi gibidir. Yüzey sıcaklığı -214 ‘dir. 13 uydusu vardır. Triton bu uydulardan biridir.6 halkası vardır. Zehirli gazlardan oluşur.

Gezegenler Büyükten küçüğe doğru şöyle sıralanır; Jüpiter-Satürn-Uranüs-Neptün-Dünya-Venüs-Mars-Merkür

ASTROİT-METEOR-GÖK TAŞI Asteroitler Güneş sisteminin oluşumu sırasında (5 milyar yıl önce) ortaya çıkan aşınmış, büyük kaya ve metal parçalardır. Küçük gök cismi grubu olarak bilinirler. Gezegenimsi gök cisimleri veya küçük gezegenler olarak adlandırılırlar. Ancak bunlar gezegenler gibi küresel değildirler. Asteroitlerin çoğu düzgün olmayan bir şekle sahiptir. Yüzeylerinde çarpışmaların yol açtığı kraterler vardır. Büyüklükleri 1,5 kg dan 960 kg kadar değişebilir. Bazı asteroitlerin doğal uydusu vardır. Marsla Jüpiter’in yörüngeleri arasında dolanmaktadırlar. Fakat Güneş sisteminde farklı konumlarda da dolanabilirler.

Uzayda meteorit olarak isimlendirilen gök cisimleri de bulunur Uzayda meteorit olarak isimlendirilen gök cisimleri de bulunur. Bunların boyutları gezegen ve yıldızlarla karşılaştırılamayacak kadar küçüktür. Dünya atmosfere girdiklerinde meteor olarak isimlendirilirler. Halk arasında kayan yıldız denilmektedir. Aslında bunlar kaya parçalarıdır. Dünya atmosferine girerek yeryüzüne ulaşabilen meteorlara gök taşı denir. Meteorlar düştükleri yerde ciddi hasarlara yol açabilirler ve büyük çukurlar oluşturabilirler. Bu çukurlara gök taşı çukuru denir. Dünyadaki en büyük gök taşı çukuru Amerika’da California eyaletinde yer alan çukurdur. Bilim adamları bu çukurun 49000 yıl önce oluştuğunu çukuru oluşturan gök taşının 300 bin ton olduğunu 45 metre genişliğinde demir nikel karışımından oluştuğunu ve dünyaya 65000 km/h hızla çarptığını tahmin ediyorlar.

Ülkemiz dede Ağrı Doğubayazıt ilçesinde 35 metre genişliğinde 60 metre derinliğinde gök taşı çukuru bulunmaktadır. Asteroitlerin oluşumu Güneş Sisteminin başlangıcına dayandığı için bilim adamları gök taşı çukurlarındaki kayaç ve metal gök taşlarını inceleyerek bilgi toplamaktadırlar.