Gelişim ve Temel Kavramlar Dr. Gökçe Karaman Benli Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Temel Eğitim Bölümü Okul Öncesi Eğitim Anabilim Dalı

Çocuk gelişimini bilmek neden önemlidir?

Erken çocukluk dönemi, 0-8 yaş dönemini kapsar.

Gelişim Organizmanın döllenmeden başlayarak bedensel, zihinsel, dil, duygusal ve sosyal yönden, belli koşulları olan, en son aşamasına ulaşıncaya kadar sürekli ilerleme kaydeden değişimidir. Gelişim bir süreçtir.

Gelişme Öğrenme Olgunlaşma Büyüme

Büyüme Bir çocuğun vücut ağırlığı ve boyunun ölçülebilen artışıdır. Büyümenin en hızlı seyrettiği dönemler intra-uterin yaşamın son ayları ve doğumdan sonra da ergenlik çağında görülür.

İnsan gelişimi süresince, bedenin farklı bölgeleri farklı dönemlerde ve farklı hızlarda büyüme gösterirler.

Bir çocuğun büyüyüp büyümediğini normal boy ölçüsünü ve ağırlığını alarak o yaştaki çocuklardan elde edilen standartlara göre kontrol edebiliriz.

Gelişmenin değerlendirilmesi ise daha karışık olup, yine normal çocuklarda belirli yaşlarda görülen gelişme ile karşılaştırılarak yapılır.

Büyüme ve Gelişmeyi Neler Etkiler?

Olgunlaşma Vücut organlarının kendilerinden beklenen işlevleri yerine getirebilecek düzeye gelmesi için, öğrenme yaşantılarından bağımsız olarak, kalıtımın etkisiyle geçirdiği biyolojik bir değişmedir. Doğal bir sürecin neden olduğu değişimleri belirtir.

Olgunlaşma Kişinin doğuştan getirmiş olduğu potansiyelin zaman içinde ortaya çıkmasını ifade eder. Kişinin herhangi bir çaba göstermesine gerek yoktur. Kendiliğinden meydana gelen bir süreçtir. Örneğin, çocuğun yürüyebilmesi için öncelikle başını dik tutması, desteksiz oturması, ayakta durabilmesi gerekir.

Öğrenme Bireyin çevresiyle belli düzeydeki etkileşimleri sonucunda yaşantı yoluyla meydana gelen kalıcı izli davranış değişmesidir. Doğal bir süreçten çok yaşantı ve deneyimler sonucu ortaya çıkan davranış değişimlerini belirtir.

Olgunlaşma sürecinin başlattığı gelişmeyi öğrenme tamamlar.

Hazırbulunuşluk Olgunlaşma ve öğrenme sonucu kişinin belli davranışları yapabilecek düzeye gelmesidir. Örneğin, makas, bisiklet kullanabilmek. Hazır olma, insanın belli bir gelişim görevini olgunlaşma ve öğrenme yoluyla yapabilecek düzeye gelmesidir. Gelişim görevleri, insanın belli bir gelişim döneminde gerçekleştirmesi gereken davranışlardır. Örneğin, yürüme.

Gelişim Görevleri Bireyin yaşamındaki belli bir dönemde ortaya çıkan, başarıyla elde edildiğinde daha sonraki görevlerde başarıya ve mutluluğa yol açan, başarılamadığı durumlarda ise kişide mutsuzluğa, toplumun hoş görmemesine, daha sonraki görevlerde zorluklara yol açan görevlerdir.

Gelişim Görevleri Fiziksel Olgunlaşma Toplumsal Beklentiler Kişisel Değerlerden etkilenir.

Yaşam Dönemleri ve Gelişim Görevleri Bebeklik ve Okul Öncesi Dönem Yürümeyi öğrenme Konuşmayı öğrenme… 6-12 yaş Orta çocukluk Değerler sistemini geliştirme Cinsiyet rollerini öğrenmeye başlama… 12-18 yaş Ergenlik Toplumsal açıdan sorumluluk kazanma Bedenini kabul etme

Gelişim İlkeleri Kalıtım ve çevre etkileşiminin bir ürünüdür. Süreklidir ve belli aşamalarla gerçekleşir. Nöbetleşe devam eder. Belli bir sıra izler. Baştan ayağa, içten dışa doğrudur. Genelden özele doğrudur.

Gelişim İlkeleri Kritik dönemleri vardır. Gelişim; Aşamaları birbirine bağlıdır, kesin sınırlarla ayrılamaz. Gelişim bir bütündür. Gelişimde bireysel farklılıklar vardır. Hızı her yaşta aynı değildir. Aşamaları basitten karmaşığa doğrudur.

Gelişimi Etkileyen Faktörler Çevre Kalıtım

Kalıtım Kişinin anne ve babadan genler yoluyla aldığı özelliklerdir. İnsanın kalıtsal yapısını, anne ve babadan 23’er tane olarak gelen 46 kromozom ve bu kromozomları oluşturan genler belirler.

GENOTİP: Anne ve babanın katkısıyla oluşan toplam genetik yapı. FENOTİP: İnsanın gözlenebilen özelliklerini belirtmek için kullanılan terimdir.

Doğum Öncesi Faktörler Çevre Doğum Öncesi Faktörler Annenin beslenmesi Çocuğun yeterli oksijen alıp almaması Anne-baba kan uyuşmazlıkları Annenin aldığı ilaçlar Annenin geçirdiği kazalar, düşmeler Annenin psikolojik gerginlikleri

Doğum Sırası Faktörler Doğum anında bebeğin başının dışarıdan sert tazyiklerle karşılaşması Zorunlu durumlarda dikkatsizce kullanılan araç-gereçler (forseps, vakum vb.)

Doğum Sonrası Faktörler İlk yaşantılar Çevre uyarıcıları Beslenme Hastalıklar ve kazalar İklim ve mevsimler Anne-çocuk ilişkisi Anne-babanın çocuğun davranışlarına karşı tutumları Çocukların doğuş sırası Akran grupları Sosyal ve ekonomik düzey Kitle iletişim araçlarının etkileri