Sağlık Bilimleri Fakültesi ÇOCUK HAKLARI Sağlık Bilimleri Fakültesi Çocuk Gelişimi Bölümü

ÇOCUK HAKLARININ KORUNMASI HAKKINDA KANUN

Çocuk Hakları Sözleşmesi 20 Kasım 1989’da BM Genel Kurulunca ÇHS oy birliği ile kabul edilmiştir. 28 Ocak 1990’da imzaya açılan sözleşme, 61 ülke tarafından imzalanmıştır. 2 Eylül 1990’da Türkiye tarafından imzalanan ÇHS, 9 Aralık 1994 tarihinde TBMM tarafından 4058 sayılı kanun ile onaylanmış, 27.01.1995 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Türkiye 17., 29. ve 30. maddelere Anayasa ve Lozan Anlaşması hükümleri çerçevesinde çekince koymuştur.

ÇHS’ de Çocuğun Tanımı 1. Madde Bu Sözleşme uyarınca çocuğa uygulanabilecek olan kanuna göre daha erken yaşta reşit olma durumu hariç, on sekiz yaşına kadar her insan çocuk sayılır.

ÇHS ile, Ulusal ve uluslar arası gündemlerde çocuklar üst sıralara yerleştirilmiştir. Bütün çocuklara isteğe karşı koyma, bir isim ve uyrukluk edinme, sosyal güvenlikten yararlanma hakkı tanınmıştır.

Çocuklara yönelik haklar ile bütün insanlara uygulanabilecek hakların standartlarının yükseltilmesi amaçlanmıştır. Evlat edinme, temel eğitim gibi yalnızca çocuklara yönelik haklar ele alınmıştır.

Çocuk Hakları Sözleşmesinin Yapısı 54 maddeden oluşur. Sözleşme, çocukların (1) yaşama hakkı; (2) eksiksiz biçimde gelişme hakkı; (3) zararlı etkilerden, istismar ve ihmalden korunma hakkı; (4) aile, kültür ve sosyal yaşama eksiksiz katılma hakları olmak üzere dört temel haklarını temel almaktadır.

Sözleşmedeki maddeler ise Uygulamanın genel ölçütleri Çocuğun tanımı Genel ilkeler Sivil hak ve özgürlükler Aile ortamı ve alternatif bakım Sağlık ve beslenme Eğitim, boş zaman ve kültür etkinlikleri Özel koruma önlemleri olarak sekiz ana başlık altında toplanır.

1982 Anayasası’nda Çocuğun Korunması Madde 10 Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir. 2010 referandumunda «Çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz.» ek maddesi ilave edildi.

2010 referandumunda 41. maddede yapılan değişiklik ile «Her çocuk, korunma ve bakımdan yararlanma, yüksek yararına açıkça aykırı olmadıkça, ana ve babasıyla kişisel ve doğrudan ilişki kurma ve sürdürme hakkına sahiptir» hükmü ve «Devlet, her türlü istismara ve şiddete karşı çocukları koruyucu tedbirleri alır» ibaresi eklenmiştir.

Madde 42 Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz. Madde 50 Kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz. Küçükler ve kadınlar ile bedeni ve ruhi yetersizliği olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak korunurlar.

Madde 58 (Gençliğin Korunması) Devlet, gençleri alkol düşkünlüğünden, uyuşturucu maddelerden, suçluluk, kumar ve benzeri kötü alışkanlıklardan ve cehaletten korumak için gerekli tedbirleri alır. Madde 59 Devlet, her yaştaki Türk vatandaşlarının beden ve ruh sağlığını geliştirecek tedbirleri alır, sporun kitlelere yayılmasını teşvik eder.

Madde 60 Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Madde 61 Devlet, korunmaya muhtaç çocukların topluma kazandırılması için her türlü tedbiri alır.

Çocuk Koruma Sisteminin Oluşumuna Katkı Sağlayan Bazı Hükümler ve Yasal Mevzuat

«65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun» ile 18 yaş altında engelli çocuğu bulunanlara yönelik maaş bağlanması söz konusudur. Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun» ile aile içi şiddetin önüne geçilmesi, aile üyelerinin ve çocukların bu süreçten olumsuz etkilenmesinin önüne geçilmesi amaçlanmıştır.

«Belediye Kanunu»na göre büyükşehir belediyeleri ile nüfusu 100 «Belediye Kanunu»na göre büyükşehir belediyeleri ile nüfusu 100.000’nin üzerinde olan belediyeler kadınlar ve çocuklar için konukevleri açmak zorundadır. Basın Kanunu»na göre 18 yaşından küçük suç faili veya mağdurlarının kimlikleri açıklanamaz.

«Ceza Muhakemesi Kanunu» nda, çocuğun tanıklıktan çekilmesi hususunda yasal temsilcisinin karar vermeye yetkili olduğu, ancak çocuğun görüşünün de alınması gerektiği, mağdur çocukların ifadelerinin alınması sırasında görüntü ve ses kaydı alınmasının zorunlu olduğu, mağdur çocukların bir kez dinlenebileceği ve çocuğun ifadesi alınırken çocuk psiko - sosyolojisinden anlayan bilirkişilerin bulunması gerektiği hükümleri yer almaktadır.

«Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun»nda anneleri hükümlü olan 0-6 yaş grubunda bulunan çocukların anneleri ile kalabileceği, 3 yaşını doldurmuş çocukların hakim kararıyla yuvalara yerleştirilebileceği belirtilmektedir.

12-18 yaş grubunda olan çocukların ayrı ayrı bölümlerde tutulmaları ve bu kurumlarda eğitim öğretim verilmesi hükme bağlanmıştır. Bu kurumlarda eğitimlerine devam eden çocuklardan 18 yaşını dolduranların eğitimlerine devam edebilmeleri açısından 21 yaşına kadar bu kurumlarda kalmalarına izin verilmiştir.

«Dernekler Kanunu»nda 15 yaşından büyük çocukların çocuk derneği kurabileceği ve kurulmuş derneklere üye olabileceği, 12 yaşından büyüklerin ise yasal temsilcisinin izni ile üye olabileceği belirtilmiştir.

«Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun» ile ilköğretimini bitirmiş, dini bilgiler almak isteyen çocuklar için Kuran kursu açılabileceği ve yaz tatilinde MEB’in gözetiminde yasal temsilcisinin izniyle çocukların Diyanetin açtığı kurslara gidebileceği belirtilmektedir.

«Spor Genel Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun» ile çocuk ve gençlerin boş zamanlarını kendi gelişimlerine katkı sağlayacak aktivitelerle geçirmesi, kötü alışkanlıklar edinmemesi amaçlanmıştır. İş Kanunu»na göre 15 yaşından küçüklerin çalıştırılamayacağı belirtilmiş, 18 yaşından küçüklerin yıllık izinlerinin 20 günden az olamayacağı hükme bağlanmıştır.