Hava kütlələri Mühazirəçi: Hacıyev Aqil

Hava kütlələri — yer atmosferinin aşağı təbəqəsində-troposferdə müşahidə olunur. Üfüqi ölçüləri bir neçə yüz və ya min km-ə, şaquli ölçüləri isə bir neçə km-ə çatır. Bircins temperatur və rütubət tutumuna malikdir.

Hava kütlələri adətən, azhərəkətli (kvazistasionar) antisiklonlarda formalaşır. Bundan başqa, ocağın tələblərinə materikin qızmış hissələrində yaranan azhərəkətli və termik depressiyalar cavab verir. Qütb havası yuxarı enliklərdə atmosferin yüksək təbəqələrində azhərəkətli, geniş və dərin mərkəzi siklonlarda formalaşır.

Coğrafi təsnifata uyğun olaraq, hava kütlələrini yerləşdiyi ocaqların zonalarından asılı olaraq aşağıdakı coğrafi tiplərə bölmək olar: Arktik və ya antarktik hava (АH), Mülayim hava (MH), Tropik hava (ТH), Ekvatorial hava (EH). Verilən hava kütlələri, həm də dəniz və kontinental olaraq da 2 tipə bölünür.

Hava kütlələri (HK) və atmosfer cəbhələrinin (AC) coğrafi paylanması Arktik atmosfer cəbhəsi Qütb atmosfer cəbhəsi Atmosfer cəbhəsi - müxtəlif xüsusiyyətli hava kütlələrini ayıran sərhəd

Rütubət tutumu (yağıntıların miqdarı) Fəsillərə görə dəyişir Hava kütləsi Temperatur Rütubət tutumu (yağıntıların miqdarı) Atmosfer təzyiqi Ekvatorial Yüksək Alçaq Tropik Mülayim Fəsillərə görə dəyişir Arktik

Hava kütlələrinin termodinamik təsnifatı Əgər hava kütləsinin temperaturu ətraf mühitin temperaturundan isti (və ya soyuq) olarsa və verilmiş ərazidə bu hava kütləsi tədricən isinərsə (soyuyarsa), bu tip hava kütlələri isti (və ya soyuq) hava kütləsi adlanır. Ətraf mühit dedikdə, döşəmə səthin xüsusiyyəti, onun istilik tutumu, həmçinin qonşu hava kütlələri nəzərdə tutulur.

Hava kütlələrinin xüsusiyyətləri

İsti dayanıqlı hava kütləsi Materiklər üzərində isti dayanıqsız hava kütləsi bir qayda olaraq, ilin soyuq fəslində müşahidə olunur və verilmiş əraziyə siklonun isti sektorlarından daxil olur. Bəzi hallarda laylı buludların şaquli qalınlığı o qədər artır ki, onlar laylı-yağışlı buludlara çevrilir və aramsız yağıntıların yağmasına səbəb olur.

Soyuq dayanıqlı hava kütləsi Soyuq dayanıqlı hava kütləsi əsasən qışda, materiklər üzərində müşahidə olunur. Əsas xüsusiyyəti – şaxtalı buludsuz hava, bəzən radiasiya dumanının olmasıdır. Digər tipi - əhəmiyyətli buludluq, tam laylı və laylı-topa buludluq, bəzən isə qarlı hava şəraitinin olmasıdır.

Hava kütlələrinin xüsusiyyətləri Xarakterik xüsusiyyətləri: Orta temperatur Rütubət tutumu Dayanıqlılıq Görünüş məsafəsi

Hava kütlələrinin xüsusiyyətləri Tropik hava aşağıdan soyumağa başlayır soyuma Temperatur Qütb havası aşağıdan isinməyə başlayır qızma Temperatur

Tropik kontinental Yüksək Y A Alçaq

Tropik kontinental hava kütlələrinin xüsusiyyətləri

Qütb kontinental Y A

Qütb kontinental hava kütləsinin xüsusiyyətləri

Tropik dəniz

Qütb dəniz

Arktik dəniz