KAPİTALİZM VE MODERNLİK

Kapitalizmi Kavramlaştırmak Kapitalizmi nasıl kavramlaştırdığımız onun tarihine, kökenlerine ve toplumsal etkilerine nasıl yaklaşacağımızı da belirler. Toplumsal tarih çalışmalarında ve iktisat alanında kapitalizm farklı tanımlamalara konu olmuştur Biz nasıl bir tanımı benimseyeceğiz?

Genel olarak literatürde iki yönde ilerleyen bir tanımlama çabası söz konusudur Ticaret, mübadele ve dolaşım eksenli tanımlama Buna göre kapitalizmin gelişimi ticaretin nicel yoğunlaşması ve uluslararası dolaşımın kapsamının genişlemesi olarak ele alınır. Buna göre kapitalizm çok eski çağlardan beri çeşitli derecelerde var olan bir şeydir. Üretim ilişkileri ekseninde tanımlama Üretici güçlerin ve üretim ilişkileri arasındaki ilişkinin belirli bir biçimi olarak kapitalizm tanımı. Buna göre kapitalizm ayrı bir üretim tarzı olarak formüle edilir. Ancak tarihin belirli bir döneminde ortaya çıkabilmiş bir üretim tarzı.

İkinci tanım üzerinden baktığımızda kapitalizmi bir üretim tarzı olarak ayırt eden özellikler nelerdir? Bu soru onun tarihine ve kökenlerine dair de bize ipuçları verir. Tarihsel olarak özgül bir üretim tarzı, buna eşlik eden toplumsal ilişkiler ve siyasal yapıların bütünlüğü olarak kapitalizm anlayışı

Kapitalizmin Ayırt Edici Özellikleri Üretim süreçleri içerisindeki özgül bir toplumsal ilişki olarak emek-sermaye çelişkisi «Gönüllü» ve sözleşmeye dayalı bir ilişki Ücrete tabi bir ilişki Saf anlamıyla üretim araçlarına olan mesafe üzerinden belirlenen ilişki (iktiadi olanın baskınlığı) Çelişkili ve uzlaşmaz bir ilişki «sömürü» ilişkisi

Üretim faaliyetinin hedefi: kar maksimazsyonu Üretici güçlerin bu amaç üzerinden seferber edilmesi Teknolojik yatırım; İş süreçleri ve disiplin Zaman-mekanla kurulan ilişki Rekabet ve genişleme

Kentleşme eğilimi Gelişkin iş bölümü Seri üretim ve verimlilik İşçi sınıfının mekansal yoğunlaşması Kırdan kente emek göçü Kentlerin genişlemesi

Teknolojiyi geliştirmeye yönelik içkin eğilim Üretimin verimliliğini arttırma çabası. (Bkz. Kar maksimizasyonu) Maliyeti en aza indirme Emek üretkenliği ve sömürü oranlarında artış Kar oranlarının uzun vadede düşme eğilimi????

Uluslararasılaşma Eğilimi Maliyet: ucuz emek ve kaynak arayışı Pazar: artan üretkenlik, artan arzı karşılama çabası Rekabet Ulus-devletlerin bu genişlemedeki rolü Tekelleşme ve emperyalizm olgusu