BIM fakültəsi tələbəsi Qafarov Rafiqə məxsusdur Müəllim: Elşən BAĞIRZADƏ BIM fakültəsi tələbəsi Qafarov Rafiqə məxsusdur

BEYNƏLXALQ XAMMAL VƏ ENERJİ DAŞIYICILARI BAZARI www.themegallery.com BEYNƏLXALQ XAMMAL VƏ ENERJİ DAŞIYICILARI BAZARI Dünya iqtisadiyyatının xammal və enerji daşıyıcılarına olan tələbatının ödənilməsi problemləri 1 Xammal və enerji daşıyıcıları bazarının mahiyyəti, xüsusiyyətləri, təsnifatı və coğrafiyası. 2 Xammal və enerji daşıyıcıları üzrə dünya bazarında qiymətlərin dinamikası və qiymət pariteti. 3 Xammal və enerji daşıyıcıları bazarında beynəlxalq inhisarların rolu və mövqeyi. 4 Company Logo

Yanacaq-energetika kompleksi www.themegallery.com Yanacaq-energetika kompleksi Yanacaq-energetika kompleksi müasir dünya iqtisadiyyatının əsasını təşkil etməklə yanacağın çıxarılması və işlənməsi elektroenergetika, həmçinin yanacaq və elektrik enerjisinin daşınması və bölüşdürülməsi proseslərini özündə əks etdirir. Yanacaq sənayesi Elektroenergetika Enerjinin daşınması və bölüşdürülməsi a) Neft a) İES a) neft kəməri b) Qaz b)SES b) LEP c) Kömür c)AES c) Qaz kəməri d) Torf e)Yanan sist d)Alternativ enerji mənbələri Company Logo

Dünya enerji resursları bazarı www.themegallery.com Dünya enerji resursları bazarı Dünya enerji resursları bazarının inkişafı bütün dünya ölkələri üçün böyük praktiki maraq kəsb edir, XXI əsrin əvvəllərində demək olar ki, elə bir ölkə yoxdur ki, bu sahəyə cəlb olunmamış olsun. Dünya əhalisinin 20%, əsasən də inkişaf etmiş ölkələrdə, istehsal olunan ilkin enerjinin 60%-ni, yerdə qalan təxminən 5 mlrd. insan və 40% istehlak edir Company Logo

www.themegallery.com Müqayisə kasıb ölkələrdə 2 mlrd.insan adambaşına illik olaraq 0,2t yanacaq istifadə edirsə, inkişaf etmiş ölkələrdə 1 mlrd.insan ilə – 5 t yanacaq istehlak edir. Dünya enerji istehlakı 1996-cı ildən 2003 ilə kimi 12 mlrddan 15,2 mlrd. çatıb, yəni 26,7% artıb. Amma qeyd etmək lazımdır ki, enerji istehlakının artım tempi azalmışdır: 1970-1980-ji illərdə 29,4%, 1980-1990-cı illərdə 26,4%, 1990-2003-cü illərdə isə 24% təşkil etmişdir Company Logo

Müxtəlif əsrlərdə enerji resurslarindan istifadə www.themegallery.com Müxtəlif əsrlərdə enerji resurslarindan istifadə XX əsrdə XX əsrdə kömürə əlavə olaraq neft, qaz, nüvə enerjisindən də istifadəyə başlandı XX əsrə qədər Daha sonra kömürün geniş istifadəsinə başlandı XIX əsrin əvvəllərinə qədər planetin əsas enerji resursu oduncaq ehtiyatları hesab edilirdi Company Logo

Ölkə qrupları üzrə enerji istehlakı www.themegallery.com Ölkə qrupları üzrə enerji istehlakı (mlrd.ton şərti yanacaq) İllər İƏ və İT ölkələri Keçid iqtisadiyyatlı ölkələr İEOÖ Dünya ölkələri üzrə 1970 4,8 1,2 1,9 7,9 1980 6 2,5 10,4 1990 6,5 2,3 3,8 12,6 2000 7,2 1,7 5,1 14 2001 7,1 1,8 5,3 14,2 2002 5,4 14,5 2003 7,3 14,6 2004 7 2,4 10 19,4 2005 3,2 16,9 27,1 Company Logo

Ölkə qrupları üzrə enerji istehlakı www.themegallery.com Ölkə qrupları üzrə enerji istehlakı (mlrd.ton şərti yanacaq) Enerji daşıyıcısı İllər 1970 1980 1990 2002 2020 2050 Kömür 25,32 24,04 23,85 24,43 20,51 20 Neft 37,97 38,46 39,23 33,46 30,77 23,64 Təbii qaz 21,52 19,23 21,54 24,26 24,62 25,45 Atom enerjisi 2,88 3,85 6,53 10,26 14,55 Su enerjisi 3,8 4,81 6,3 7,69 7,27 Digər 11,39 10,58 7,68 5,02 6,15 9,09 Ümumi 100 Company Logo

www.themegallery.com Proqnoz Beynəlxalq Enerji Agentliyinin məlumatına əsasən təbii qaz gələcəkdə enerjidaşıyıcıları arasında 1-ci yerdə ola bilər, əgər o tam hüquqlu avtomobil yanacağı olarsa. Güman edilir ki, enerjidaşıyıcılarının həcmi 2020-ci ildə 76%,2050-ci ildə 69%-ə qədər aşağı düşəcək. Company Logo

Ölkələr üzrə neftin geoloji ehtiyatları və kəşfiyyatı 2002-ci il www.themegallery.com Ölkələr üzrə neftin geoloji ehtiyatları və kəşfiyyatı 2002-ci il Ölkələr Geoloji neft ehtiyatları (mlrd t) Dünya üzrə payı (%) Neft hasilatı (milyon t) Dünya hasilatı üzrə payı (%) Şimali amerika 6,4 4,8 664,4 18,7 ABŞ 3,8 2,9 350,4 9,9 Meksika 1,8 1,2 178,4 5 Mərkəzi və Cənubi Amerika 14,1 9,4 335,7 Venesuela 11,2 7,4 151,4 4,3 Yaxın Şərq 93,4 65,4 1014,6 28,5 Səudiyyə Ərəbistanı 36 25 418 11,8 Küveyt 13,3 9,2 91,8 2,6 Qatar 2 1,5 34,7 1 Afrika 10,3 376,4 10,6 Nigeriya 3,2 2,3 98,6 2,8 Əlcəzair 0,9 70,2 Çin 2,5 1,7 168,9 Malayziya 0,4 0,3 37 OPEK 111,9 78,2 1364,2 38,4 Company Logo

Təsdiq olunmuş neft ehtiyyatları xəritəsi www.themegallery.com Təsdiq olunmuş neft ehtiyyatları xəritəsi Company Logo

Neft istehlakı xəritəsi (2009-cu il) www.themegallery.com Neft istehlakı xəritəsi (2009-cu il) Company Logo

Neft birjalarının formalaşması www.themegallery.com Neft birjalarının formalaşması XX əsrin böyük bir hissəsi dünya bazarında real neftlə bağlı sövdələşmələr üstünlük təşkil edirdi, sonralar isə müddətli, «kağız» nefti deyilən sövdələşmələrdən istifadə edilməyə başladı. Nəticədə 80-ji illərin sonlarında 3 iri neft birjası formalaşdı: Nyu-York-NYMEX London-İPE Sinqapur-SİMEX Bu birjalar bütün sutka boyu işləyirlər. Company Logo

www.themegallery.com XX əsrin son onilliyində neft sənayesinin strukturunda baş verən dəyişiklikəlrin səbəbləri Müasir dövrdə dünya neft ehtiyatının 87%-nə 20 böyük dövlət neft şirkəti nəzarət edir. Dünya neft ehtiyatının ancaq bir hissəsi ənənəvi neft TMK-larına məxsusdur. 1 Cari neft hasilatının yerini doldurmaq üçün yeni ehtiyatların aşkarlanmasında meydana çıxan çətinliklər 2 Əsas neft ehtiyatlarının ayrı-ayrı ölkələrə məxsus neft şirkətlərinin əlində cəmlənməsi 3 Inkişaf etməkdə olan ölkələrdə yeni texnologiyanın genişlənməsi Company Logo

Təbii qaz enerji istehlakında ən sürətlə artan enerji daşıyıcısıdır www.themegallery.com Təbii qaz enerji istehlakında ən sürətlə artan enerji daşıyıcısıdır Qazın getdikcə artan istehlakı bu amillərlə bağlıdır: A) Qazla işləyən elektrik stansiyalarının sayının artması B) Yaşayış sektorunda qazdan istifadənin genişlənməsi C) Son onillikdə nüvə enerjisinə marağın aşağı düşməsi Qaz həmçinin ekoloji cəhətdən ən təmiz enerji növüdür. Company Logo

Təbii qaz və onun hərəkəti www.themegallery.com Təbii qaz və onun hərəkəti Company Logo

Dünyanın təbii qaz ehtiyatları xəritəsi www.themegallery.com Dünyanın təbii qaz ehtiyatları xəritəsi Company Logo

www.themegallery.com Xammal resursları üzrə qiymət formalaşması daxili xərjlərin böyük olmasından deyil, başqa amillərdən asılıdır. Əsas istehsalçıların – ixracatçıların və birja kotirovkalarının qiymətlərinin dünya qiyməti kimi uyğunlaşdırılması Müxtəlif valyutaların istifadəsi, tələb və təklifin tarazlığının pozulması təsiri altında dünya pulları rolunu oynayan əsas istehsalçıların qiymət çoxluğu Müxtəlif valyutaların istifadəsi, tələb və təklifin tarazlığının pozulması təsiri altında dünya pulları rolunu oynayan əsas istehsalçıların qiymət çoxluğu Xammal məhsulları bazarında tələb və təklifin qarşılıqlı əlaqəsi Company Logo

(2001-ci ildən – müasir dövrə kimi) www.themegallery.com XX əsrin II yarısından başlayaraq dünya neft bazarında qiymət formalaşmasını 4 mərhələyə bölmək olar: 1 bu dövrdə əsas aparıjı mövqe beynəlxalq neft şirkətlərinə məxsus idi. 2 dünya neft bazarına OPEK surətli artım təsiri 3 başqa müstəqil ixrajatçıların meydana çıxması ilə əlaqədar olaraq OPEK təsirinin və birca tijarətinin ümumi artım miqyasının zəifləməsi 4 dünya bazarında stabilliyin artırılması məqsədilə neft istehsal və istehlak edən ölkələrin diversifikasiyası, neft tijarətində və başqa təcili sövdələşmələrin üstünlük təşkil etməsi (2001-ci ildən – müasir dövrə kimi) (1986-2001) (1973-cü ilə qədər) (1973-1986) Company Logo

Ardı var... 