NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ Nicel karar verme yöntemleri Merkezi eğilim ölçüleri NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi iisbf.nisantasi.edu.tr

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © giriş Bir istatistik serisi her zaman akılda kalacak kadar küçük olmayabilir. Birim sayısının küçük olduğu olaylarda yalnızca değerlere bakarak bile bir fikir edinmemiz mümkün olacaktır. Grafiklerle serilerin özetlenmesi yöntemi ile seri hakkında genel bir fikir edilebildiği gibi, merkezi eğilim ölçüleri ile de serinin nerede ya da nerelerde toplanma eğilimi gösterdiğini belirleyebiliriz. Merkezi eğilim ölçüleri veri kümesini özetleyen tek bir değerdir. Gözlemlenen değerlerin merkezinin tespit edilmesinde kullanılır. Veri setlerinin çeşitli özellikleri gözönüne alınarak farklı merkezi eğilim ölçüleri geliştirilmiştir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © a) Aritmetik ortalama En çok kullanılan merkezi eğilim ölçüsüdür. Bir çok araştırmada karşımıza çıkabilecek ‘ortalama lastik ömrü’, ‘ortalama ampül ömrü’ , ‘ortalama evlenme yaşı’ gibi ifadelerde gördüğümüz ortalama aslında aritmetik ortalamaya karşılık gelecektir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © b)Geometrik ortalama Geometrik ortalama oranların ya da indeks değerlerinin ortalamalarının istendiği problemlerde uygun merkezi eğilim ölçüsüdür. Örneğin arka arkaya 3 yıl süresince yaptığınız bir yatırımın getiri miktarları %5, %20 ve -%4 ise ortalama getiri miktarı geometrik ortalama ile hesaplanabilir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © c)Harmonik ortalama Hız, verim, üretkenlik gibi oranlara dayalı olarak hesaplanan nicelikler için hesaplanır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © d)Kareli ortalama Seri terimleri arasında 0’ dan daha küçük değerlerin bulunduğu durumlarda kullanılan bir ortalamadır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © e)mod Bir seride en yüksek sıklıkla ( frekans ile) ortaya çıkan değer mod olarak adlandırılır. 1 2 4 4 4 4 6 8 8 9 10 11 12 12 13 15 15 15 15 15 15 15 15 15 20 32 35 38 38 Mod=15’ tir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © f)kantiller Terimleri küçükten büyüğe sıralanmış bir seriyi, birim sayısı eşit olacak şekilde parçalara ayırmak için kullanılan tekniklere kantiller denir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © g)medyan Terimleri küçükten büyüğe sıralanmış bir seride, serinin tam ortasında yer alan terimin değerine medyan adı verilir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © kaynaklar Bu ders notunun oluşturulması sürecinde Yrd. Doç. Dr. Fikret Er tarafından yazılıp Kaan Kitabevi aracılığı ile basılan Açıklayıcı Veri Analizi kitabından yararlanılmıştır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©