STANDART MODEL ve ÖTESİ YASEMİN ATMACA (Türk Öğretmen Çalıştayı )TTP8 OCAK2018

20.yy başlarına kadar atomlar maddenin parçalanamayan temel yapı taşları olarak düşünülüyordu. 20.yy başlarındaki keşifler,atomun temel parçacık olmadığını proton, nötron ve elektron gibi yapı taşlarına sahip olduğunu gösterdi.

1945 yılının başlarıyla birlikte bilinen bu parçacıkların yüksek enerjili çarpışma deneylerinde bir takım yeni parçacıklar keşfedildi.

DÖRT TEMEL KUVVET

ATOM ALTI PARÇACIKLARIN SINIFLANDIRILMASI MADDE HADRONLAR MEZONLAR (ORTA AĞIR) BARYONLAR (AĞIR) LEPTONLAR FOTONLAR

HADRONLAR OMEGA PROTON (EN HAFİF) (En kararlı) NÖTRON Pİ-MEZON (PİON) MEZONLAR (SPİN=0) Pİ-MEZON (PİON) ∏+ ,∏0 ,∏- K-MEZON (KAON) K+ , K- BARYONLAR (SPİN=1/2,3/2,.. KESİRLİ) PROTON (EN HAFİF) (En kararlı) NÖTRON SİGMA LAMBDA KSİ OMEGA

LEPTONLAR Şuan bilinen 6 lepton vardır. Zayıf etkileşimde bulunan parçacık grubudur. Madde parçacıkları olduklarından spinleri ½ değerindedir. Leptonların herhangi bir yapısı olmayan(yani nokta gibi olan )temel parçacıklardır.

NÖTRİNO 1956’da deneysel olarak keşfedilmiştir. Elektron nötrinosu Müon nötrinosu Tau nötrinosu NÖTRİNO YÜKSÜZ Gizemli parçacıklar 1930 Pauli tarafından öngörülmüştür. Yapay olarak NÜKLEER REAKTÖRLERDE GÜNEŞ YILDIZLARDA FÜZYON TEPKİMELERİ SONUCU elde edilir.

ATOM ALTI PARÇACIKLARDAN ATOM OLUŞUMU Araştırmaların derinleşmesi baryon olarak bilinen proton ve nötronlardan daha temel parçacıkların varlığını ortaya çıkardı. BU MODELE GÖRE ; HADRONLAR KUARK ADI VERİLEN İKİ YADA ÜÇ TEMEL BİLEŞENİN BİRARAYA GELMESİYLE OLUŞUR.

ATOM ALTI PARÇACIKLARDAN ATOM OLUŞUMU İSİM SEMBOL KÜTLE ELEKTRİK YÜKÜ SPİN Yukarı (EN HAFİF) u(up) 0,005 2/3 1/2 aşağı d(down) 0,01 -1/3 tılsım c(charm) 1,5 garip s( strange) 0,2 üst t(top) 170 Alt (EN AĞIR) b(bottom) 4,7

Kuarklar; Hadronların içerisine hapsolmuşlardır. Elektron yükünün kesirli katlarına sahiptir Kuarklar tek başına gözlenemezler Hadronların içerisine hapsolmuşlardır.

Tüm kuarklar bozunarak u ve d ye dönüşür. u ve d kuarkları b t u d s c

Up ve Down (u-d) güçlü nükleer etkileşimlerin etkisiyle proton ve nötron bileşik parçacıkları oluşur. +2/3 +2/3 -1/3 +2/3 -1/3 -1/3

Bütün kuarklar spinleri ½ olmasından dolayı Pauli dışarlama ilkesine uyarlar.

STANDART MODEL TEMEL PARÇACIKLAR KENDİSİNDEN DAHA ALT PARÇACIKLARA AYRIŞMAYAN PARÇACIKLAR ETKİLEŞİM(ALAN)PARÇACIKLARI ALAN PARÇACIKLARININ ETKİLEŞMESİNE ARACILIK EDEN KUVVETLER. VE GRAVİTON

Kütle çekimine aracılık eden graviton hariç, diğer alan parçacıklarının tamamı deneysel olarak saptanmıştır. AYAR BOZONLARI KUARKLAR u c T d S b LEPTONLAR e μ τ νe νμ νt

PROTONLARI ,NÖTRONLARI VEYA MEZONLARI OLUŞTURAN GLUON ÇEKİRDEK KUVVETİNDE ESAS SORUMLU PROTONLARI ,NÖTRONLARI VEYA MEZONLARI OLUŞTURAN KUARKLARI BİR ARADA TUTAN

EVRENİN DAYANDIĞI TEMEL YAPININ BETİMLENMESİ TÜM DÜNYA ELEKTRON İKİ KUARKTAN OLUŞMUŞTUR. VE

STANDART MODEL’İN ÖTESİ Standart model’e sahip olunca, bir bütün olarak evren hakkındaki yeni soruları sorabiliyoruz. Standart Model’in kendisi,Higgs fiziğinin ihtiyaç duyduğu şekilde üreten yada açıklayan bir mekanizma sağlayamamaktadır. Standart model’in ötesinde yeni bir fizik zorunludur. Bu yeni fiziği süpersimetri sağlayabiliyor. Ve şuan bilinen tek yol bu.

STANDART MODEL’İN ÖTESİ İnsanlar,gezegenler,yıldızlar proton ve nötronlardan oluşmuşlar fakat proton ve nötronların karşı parçacıklarından değil. Standart model ilkin parçacıklar ,karşı parçacıklar arasında simetrik olarak bir evrenle başlayıp ama sonra nasıl olupta gözlenen simetrisizliği verecek şekilde evrildiğini açıklayacak bir mekanizma sağlamamaktadır.

Kısaca; HİGGS FİZİĞİNDEN SORUMLU BİR MEKANİZMAYA DUYULAN İHTİYAÇ MADDE-KARŞI MADDE SİMETRİSİZLİĞİ NÖTRİNO KÜTLELERİ KARANLIK MADDE Yeni ilkelerle anlamaya çalışacağımız gerçek verilere dayanan STANDART MODELİ’ içeren genişletilmiş bir kuram.

Kaynaklar -Türk Öğretmen Çalıştayı Eğitmenlerinin hazırladığı dökümanlar. -Süpersimetri, Gordon KANE -En küçüğü keşfetme macerası, Sezen SEKMEN Meraklısına Hızlandırıcı ve Parçacık Fiziği http://info-ttp.web.cern.ch/info-ttp/TTP/Belgelik.html

Teşekkürler…