POXVİRİDAE Alt Familya: Chordopoxvirinae (Vertebralıların poxvirusları) Genus: Orthopoxvirus (Vaccinia,cowpox,smallpox) Parapox(Orf) Avipoxvirus(Kanatlı çiçeği) Leporipoxvirus(myxoma) Suipoxvirus(Domuzçiçeği) Yatapoxvirus(Yabapox ve tanapox) Molluscipoxvirus (Molluscum contagiosum) Alt Familya: Entomopoxvirinae (İnsekt pox virusları)

POXVİRUSLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ 300-450X170-260 nm büyüklüğünde DNA içerir.Zarlıdır. Dış zar tübüler yapıların komplex sarmasıyla oluşmuştur ve altında DNA’yı saran core bulunur. HK,ETY ve CAM’da iyi düzeyde ürerler (Parapoxviruslar hariç) Bazı chordopoxvirus üyeleri zoonotik öneme sahiptir. (Orf,stomatitis papüllosa)

SIĞIR ÇİÇEĞİ Tanım: Sığırların derinin kılsız bölgeleri, meme, testislerde vezikülopapülloz lezyonlar ile karakterize bir hastalığıdır. Ancak sekonder faktörler sonucu oluşan dermatitis,mastitise bağlı ekonomik kayıplar oluşur.

ETİYOLOJİ Vaccinia ve cowpox(orijinal sığır çiçeği virusu) tanımlanmıştır. Etkenler Orthopoxvirus genusundadır. Morfolojik ve fizikokimyasal özellikleri aynıdır. Bazı biyolojik özellikleri farklılık gösterir

Biyolojik Özellik farklılıkları Vaccinia Cowpoxvirus ETY’de CAM’da nekroz hemorajik ve proliferatif lezyon HK (Ink.oluş)küçük granüllü büyük ve homojen Farelerde Enfeksiyon(-) Enfeksiyon (+) (Sc inok) Tavuk Çiçek lez.oluşur Enfeksiyon yapmaz Kutan enfeksiyondan3-4 gün sonra

EPİZOOTİYOLOJİ Çoğunlukla endemiktir. Virus saçılımı deri ve mükoz membranlarda oluşan lezyonlar, kabuk materyali iledir. Daha az oranda oculer ve solunum sekretleri ile de virus saçılır. Etken girişi: Hasarlı deri ve mukozal yüzeylerden Otlaklar , indirekt olarak süt,insanlar,hayvanlar ve artropodlar ile makanik taşınma Zoonoz. İnsanların el,ayak, yüzlerinde lezyon oluşumu

PATOGENEZ Lokal enf: meme, scrotum ve mermede çiçek lezyonları Sistemik enfeksiyon: Etkenin deri ve mukozalardan girişini takiben viremi oluşur ve primer affiniteli organlarda (karaciğer,kemik iliği) virus replikasyonunun ardından deri ve mukozalar,iç organlar etkilenir.

BULGULAR Inkubasyon süresi 3-7 gündür . Beden ısısı artışına paralel olarak meme, meme başı, testis ve nadiren vücudun diğer kısımlarında çiçek lezyonları oluşur.

Lezyonlar 5 dönem gösterir. Std.Eritematosum-eritem oluşumu (1-3 cm çapında) Std.Papullosum- proliferasyon ve subepidermal papül oluşumu(deride kırmızı renkli mercimek büyüklüğünde sert düğümcük oluşumu) Std.vesiculosum:Papülün 4.gününden itibaren içleri berrak sıvı ile dolu,etraflarnda hiperemik alan bulunan veziküller oluşur.Veziküllere 10 günde olgunlaşır. Std.pustulosum: papüllerin içi fibrin ve nötrofil ile doludur. Püstüllü dönem 8-10 gün sürer.. Bu lezyonlar cowpoxvirusla oluşan enfeksiyonda daha koyudur. Std. Crustosum: Kabuklaşma dönemidir.

Klinik-2 Özellikle meme,meme başında gelişen lezyonlarda sekonder bakteriyel katılım sonucu abseler,ülserler ve mastitis oluşur. Generalize form; deri, mukoz membranlar ve iç organlarda hemorajik çiçek lezyonları oluşur. Yüksek ateş, kalp ile ilgili sorunlar görülür.Hemorajik bulgular şiddetli gelişirse %50’ye varan ölüm oluşur. Gençler duyarlıdır.

Bağışıklık, Tanı ve Korunma Koruyucu bağışıklık iyi düzeyde gelişir ve birkaç yıl sürer. Maternal bağışıklık etkindir. Klinik tanı: Meme çiçeği,BHV-2,stomatitis vezikülaris Lab. tanı: EM ile etken tespiti, virus izolasyonu, CAM inokulasyonunda 10 gün sonra gelişen çiçek lezyonları Korunma: lezyonların tedavisi, salgınlar sonrasında attenüye aşı uygulamaları (3-4 hafta sonra booster uygulama, 2-3 yıl aralıklı rapel)

KOYUN ÇİÇEĞİ Tanım: Koyunlarda ateş, vucudun kılsız bölgelerindeki deride meme, dudaklar, burun delikleri,kuyruk altı, bacakların iç kısımları) lezyon oluşumu, gastrointestinal mukoza ve solunum sistemi mukozalarında lezyonlar ile karakterize, oldukça bulaşıcı, kuzularda bazen çok yüksek mortalite oranlarına ulaşan bir hastalıktır.

ETİYOLOJİ Poxviridae,Chordopoxvirinae, Capripoxvirus genus, capripoxvirus ovis CAM inokulasyonunda proliferatif sarı renkli odaklar oluşturur. HK’de IS inkluzyon cisimciği oluşumu ve stolizis ile karekterize CPE oluşturur.

EPİZOOTOLOJİ Afrika,Asya,Ortadoğu ve bazı Akdeniz ülkelerinde yaygındır. Virus saçılımı: Derideki yara ve kabuk materyali iledir. Viremi sırasında nazal,okuler sekresyonlar da enfektiftir. Virusun alınması: Aerosol yolla Gençler hastalığa duyarlıdır. Enfekte ahır ve otlaklar bulaşmada önemlidir Sonbahar ve kış aylarında sıklıkla görülür. Kırkım hastalığın bulaşmasında bir faktördür.

PATOGENEZ Virusun vucuda girişi sonrasında, regional lenf nodüllerine taşınır, kana geçerek viremi oluşturur ve viremiyi takiben dalak, karaciğer,akciğer gibi iç organlar etkilenir. Etken inhalasyonu takiben direkt akçiğere giderek, burada lezyon oluşturabilir.

KLİNİK 4-8 gün inkubasyon süresini takiben yüksek ateş, salya,gözyaşı akıntısı,burun akıntısı, solunum güçlüğü,mukozalarda konjesyon ile başlar 2-3 gün sonra dudaklar,göz,burun delikleri, meme,meme başı, genital organlar çevresi, kuyruk altı ve bacakların iç kısımlarında lezyonlar oluşur. Bu lezyonlar çiçek lezyonlarının tüm dönemlerini gösterir. Oluşan kabuklar 5-6 hafta sonra düşer.

Std. papullosum

Std. vesiculosum

Std. pustulosum

Std. crustosum

KLİNİK-2 3 form ayırd edilir. I.Normal form (Variola ovina confluenza) II.Hafif form (Variola ovina exanthema) III. Ağır form: Variola ovina hemorajika-gangrenosa): Bu formde deri,mukoz membranlar yanısıra, respiratorik ve gastrointestinal sistemde lezyonlar oluşur. Özellikle kuzularda %80’e varan ölüm oluşabilir.

MÜCADELE: Hijyen ve aşılama AŞILAR: ETY ile HK de üretilen aşılar mevcuttur. Attenüe HK. aşılar tercih edilir. Türkiye’de pendik Araştırma Enst.fötal kuzu böbrek hücrelerinde üretilen aşılar kullanılmaktadır.

Türkiye’de kullanılan aşının uygulama klavuzu Aşı, 6 haftalıktan küçüklere uygulanmaz Koyunlara gebeliðin son 6 haftalık dönemi ile kuzulamayı takiben bir aylık dönem içinde koruyucu aşı uygulanmaz Enfeksiyon çıkan bölgede mutlak surette 2 yıl üstüste yetiştirme sezonuna girmeden önce aşı yapılır. Aşı Sc olarak koltuk altı bölgesinden uygulanır.

KEÇİ ÇİÇEĞİ Tanım:Keçilerde deri ve mukozalarda çiçek lezyonlarının oluşumu ile karakterize bir hastalıktır. Etiyoloji: Keçi çiçeği virusu, capripox virus genusunda yer alır; koyun çiçeği virusu ile antijenik yakınlık içindedir. Vaccinia virusu da etiyolojik ajandır.

KLİNİK Malignant Form: Oğlaklarda yaygın olarak görülür. Tüm vücudu saran deride,gastrointestinal sistem ve solunum sistemi mukozalarında lezyon oluşur. Ölüm oranı yüksektir. Hafif form: beden ısısı artışı, meme, meme başı, kuyruk altı, ağız çevresinde çiçek lezyonu oluşumu

KORUNMA Türkiye’de Pendik Araş. Enst. üretilen attenüe aşılar kullanılmaktadır. Bu aşılar keçi çiçeği virusu kullanılarak fötal kuzu böbrek hücre kültüründe üretilmiştir. Uygulama klavuzu koyun çiçek aşısında olduğu gibidir. Aşı kuyruk altından uygulanır.

PARAVACCİNİA ENFEKSİYONU-YALANCI ÇİÇEK-MEME ÇİÇEĞİ-SAĞICI NODÜLLERİ TANIM: Meme başında çiçek benzeri oluşumlar ile karakterize enfeksiyondur.

ETİYOLOJİ Etken paravaccinia genusunda Parapoxvirus Bovis 2’dir. Orf ve Bovine papüler stomatitis etkeni ile serolojik yakınlık gösterir. Sığır,insan, koyun akciğer,böbrek ve deri hücre kültürleri duyarlıdır. ETY ve deneme hayvanları duyarlı değildir. Etken kabuk materyalinde uzun süre canlılığını korur.

EPİZOOTOLOJİ Enfeksiyon genellikle sağım periyodunda ve doğum yapmış hayvanlarda görülür. Bulaşmada elle yada sağım makinaları kullanılarak uygulanan sağım sırasında etken nakli önemlidir.

PATOGENEZ ve KLİNİK Lokal seyirli bir enfeksiyondur. 5-6 gün inkubasyonu takiben papül,püstül ve kabuklaşma dönemleri gösteren at nalı şeklinde veya yuvarlak lezyon oluşumu görülür. Lezyonların iyileşmesi sonrasında nedbe dokusu oluşmaz.

TEŞHİS Klinik teşhis: BHV-2 enf, sığır çiçeği, şap, veziküler stomatitis Lab teşhisi:EM,Hk izolasyon, serolojik teşhisin değeri yoktur.

MÜCADELE Sürüye yeni giren hayvan izlenmeli ve en sonra sağılmalı Sağım makinası başlıklarının temizliğine özen gösterilmeli

Zoonozdur Bulgular: Parmaklarda, elin üst kısmında, dirsek-bilek arasında, yüzde kırmızı-mavi renkli nodül oluşur (Milker’s nodülleri) Risk altındaki kişiler: Hayvan yetiştiricileri, sağıcılar, mezbaha çalışanları, veteriner hekimler

STOMATİTİS PAPÜLLOSA Tanım: Özellikle ağız çevresi ve memede papül oluşumu ile karakterize bir enfeksiyondur. Nadiren viremi sonucunda deri, mukoz membranlar ve iç organlarda da lezyon oluşur.

ETİYOLOJİ Poxviridae-Chordopoxvirinae-Parapoxvirus genus- Parapoxvirus bovis-1 Etken Orf etkeni ile antijenik yakınlık içinde ETY duyarlı bir ortam değildir.

BULAŞMA Virus üst solunum yolu yada solunum sistemi mukozalarından vücuda alınır. Kontamine yem ve su indirekt bulaşmada önemlidir. Çoğunlukla latent enfekte hayvanların saçtığı virus yavrulara aktarılır

PATOGENEZ Sikluslu generalize bir hastalıktır. Mukoz membranlardan virus giriþi sonrasında bölgede virus çoğalır. Ardından primer viremi gelişir. Bu aşamada virus lenforetiküler organlara (kemik iliği, karaciğer) taşınır. Bu organlarda virus çoğalması sırasında ikinci viremik faz gelişir ve tercih edilen organlara göre baş, meme,sert damak,sindirim sisteminde (ağızdan rumene kadar) papüller oluşur. Latent enfekte hayvanlarda sık sık tekrarlayan enfeksiyonlar oluşur.

KLİNİK 2-5 gün inkubasyonu takiben mermede, ağız mukozasında eritemler, erozyonlar ve proliferatif stomatitis oluşur. Primer lezyonların 2-3 hafta ardından sekonder papüller gelişir ve bunlar şiddetli irritasyonlara neden olur. Papüller bazen ülserleşir. Enfekte hayvanlarda iştah azalması, salivasyon görülür.

BAĞIŞIKLIK Hücresel bağışıklık etkindir. Humoral bağışıklık iyi düzeyde değildir. Bu nedenle kronikleşen durumlarda sık sık tekrarlayan enfeksiyonlar oluşur.

Echtyma Contagiosum (Orf) Tanım: Koyun ve keçilerin özellikle dudaklar, ayaklar ve genital bölgelerinde, etrafları kırmızı bir halka ile çevrili, içleri sarı renkli görünen tipik lezyonların oluşumu ile karakterize bir hastalığdır.

ETİYOLOJİ Poxviridae, Chordopoxvirinae, parapoxvirus genusunda bulunan virus etkendir. HK’de sitolizis ile karakterize CPE oluşur. Etken CAM’da üremez.

EPİZOOTOLOJİ Doğal bulaşma direkt kontakt ve aerosol yolla olur. Bulaşmada kabuk materyalleri önemlidir. Bu materyaller içinde virus aylarca kalır. Morbiditesi yüksek (%90-100) Mortalitesi düşüktür (%1-2)

PATOGENEZ Deri ve mukoz membranlardan etkenin girişi sonrasında bu bölgede virus çoğalması gelişir ve primer viremi oluşur. Bu esnada lenforetiküler dokulara virus nakli gerçekleşir ve bu organlarda virus çoğalması sonrasında gelişen viremi ile organlara yayılım gerçekleşir ve bunun sonucu olarak proliferatif değişiklikler (orf lezyonları) gelişir. Bu çoğalma deri ve mukoz membranlar yanısıra bazen iç organlarda oluşur ve ölümle sonuçlanan hastalık gelişebilir.

KLİNİK 3-8 gün inkubasyonu takiben 4 form gelişebilir. Labial Form: ağız çevresi, dudaklar, kulaklarda lezyon oluşumu Genital Form: Meme, perineum,ayaklarda lezyon Podal Form: Corium coronariumda lezyon,ağrılı yürüme, pododermatitis Malignant Form: Yüksek ateş, başta ödem, lenf yumrularında şişlik, ağız içi mukozalarda yangılanma, özofagusa kadar uzanan ülserler ile pneumonia oluşumu

TANI Klinik tanı genellikle yeterlidir. Lab tanı: EM ile etken tespiti Virus izolasyonu ve IF ile identifikasyon Serum nötralizasyon, ELISA

KORUNMA Hijyen ve AŞILAMA Pendik Araştırma Ens. fötal kuzu böbrek hücre kültüründe üretilen attenüye aşılar AŞI KURALLARI Enfeksiyon olmayan bölgelerde aşı yapılmaz Aşı uygulama: İnguinal bölgeye iğne yardımı ile 0.5-1 cm çizikler açılarak, aşı materyali bu bölgeye damlatılır. Aşılama programında TÜM SAĞLIKLI HAYVANLARA aşı uygulanır.