BİTKİ TANIMA VE DEĞERLENDİRME II DERS NOTLARI-XIV (CEPHALOTAXUS-EPHEDRA-WELWITSCHIA)

Cephalotaxus harringtonia (Cephalotaxus harringtonii - Cephalotaxus drupacea) FAM. CEPHALOTAXACEAE Yalancı Porsuk Anavatanı Orta ve Batı Çin ile Japonya’dır. Ülkemizde İstanbul’un bazı park ve bahçelerinde güzel örnekleri bulunmaktadır. Ayrıca IUCN-Red List’te yer almaktadır. Anavatanında 10-15m boylarında küçük bir ağaç olan bu tür, Avrupa ve Türkiye’de egzotik olarak yetiştirildiklerinde dağınık tepeli boylu bir çalı görünümündedir.

Cephalotaxus harringtonia İğne yaprakları 3-5cm uzunluğunda, deri gibi sert, uçları birden bire sivrilmektedir. Yapraklar sürgüne sarmal dizilmiştir. Üst yüzü koyu yeşil, alt yüzünde belirgin stoma çizgisi bulunur. Dişi çiçekler yaklaşık 2-3cm uzunluğunda, etli, yenebilir, erik benzeri meyveler üretirler.

Büyük kozalaklı denizüzümü Ephedra major Ephedra major FAM. EPHEDRACEAE Büyük kozalaklı denizüzümü Tüm Akdeniz ve Güneybatı Asya ülkelerinde yetişebilen, 1-2m boyunda, kalın dallı, sık dokulu çalıdır. Bir kökten en çok 7-8cm kalınlığında, düzgün olmayan bir çok gövde çıkar. Gövde kabuğu morumsu kahverengi gri renginde çatlaklıdır. Yeşilimsi ya da mavimsi gri rengindeki genç sürgünler dikine çizgilidir. Yapraklar körelmiş, pul şeklini almıştır. 2-3mm uzunluğunda, 1,5-2mm genişliğinde ve sürgünlere karşılıklı olarak dizilidir.

Ephedra major Erkek ve dişi çiçekler aynı ağaçlar üzerindedir. Erkek çiçekler dik demetler halinde kurullar oluşturur, taç ve çanak yapraklara sahiptir. 2-3mm boyundaki dişi çiçekler 1-2cm uzunluğundaki sapların ucunda, sürgüne çoğunlukla karşılıklı olarak yerleşmişlerdir. Tohum tomurcuğunu çevreleyen yapraklar etlenerek, içinde çekirdeği olan yalancı sulu meyve görünümünü alır. Yalancı üzümsü kozalak 5-6mm boyundadır.

Welwitschia mirabilis Welwitschia mirabilis FAM. WELWITSCHIACEAE Güneybatı Afrika'nın Namib Çölü'nde (Namibya ve Angola) bulunur. 1500 yıla kadar yaşayan fosil kalıntılarına rastlanmıştır. 2m’ye kadar boylanabilir. Odunsu, dallanmamış bir kökten iki yaprak çıkar ve ortada çiçek kurulları görülür. Derimsi yaprakları 9m uzunluk, 2m genişliğe kadar büyüyebilir. Bu yapraklar bitki oluşumundan itibaren hiçbir zaman dökülmezler.

Welwitschia mirabilis Bir cins, iki evciklidir. Dişi çiçekleri 3.5-8cm uzunluğunda, 2-3cm genişliğindedir. Somon rengindeki erkek çiçekleri 1-4 cm uzunluğunda, 5-7 mm genişliğinde dikdörtgen, koni benzeri yapıdadır.

KAYNAKLAR Akman, Y., Ketenoğlu, O., Kurt, L., Kurt F. Ve Körüklü S.T. 2012. Gymnospermae (Açık Tohumlular). Ajans-Türk Gazetecilik Matbaacılık. ISBN: 978-975-97436-2-0. Anşin, R. Ve Özkan, Z. C. 2001. Tohumlu Bitkiler / Açık Tohumlular. Karadeniz Teknik Üniversitesi Basımevi. No:122-15, Trabzon. Boyd, P. (Ed.). 1999. The Illustrated Book of Trees. Salamender Books Limited. ISBN: 184065-0834. London. Demirtaş A. 2016. Ankara’nın Ağaç, Ağaçcık ve Çalıları. Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği Yayını. ISBN: 978-9944-0142-5-0. Ankara. Mamıkoğlu, N. G., 2010. Türkiye’nin Ağaçları ve Çalıları. NTV Yayınları. ISBN: 978-605-5813-49-9. Orçun, E. 1972. Özel Bahçe Mimarisi – Dendroloji Cilt.1, İğne Yapraklı Ağaç ve Ağaçcıklar Ders Kitabı. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları. No:196, İzmir. Seçmen, Ö., Gemici, Y., Görk, G., Bekat, L. ve Leblebici, E. 2000. Tohumlu Bitkiler Sistematiği. Ege Üniversitesi Basımevi. No:116, İzmir. Yaltırık, F. 2000. Dendroloji: ders kitabı : Gymnospermae-angiospermae. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi. 2. Baskı. ISBN: 9754045941, 9789754045949. İstanbul.