ÖLÇME DEĞERLENDİRME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Hazırlayan: Doç. Dr. Mustafa Akdağ

Ölçme nedir? Ölçme: “Bir niteliğin (özelliğin) gözlenip gözlem sonuçlarının sayı ve sembollerle ifade edilmesidir”. Ölçme işleminin aşamaları: Ölçülecek özellikler tanımlanır: Masanın boyu, Ayşe’nin zekası, Öğrencilerin derse karşı tutumu Ölçülecek niteliğe uygun araç seçimi ya da hazırlanması: Cetvel, zeka testi, tutum ölçeği. Ölçülecek nitelik ve aracın eşleştirilerek, sayı ya da başka bir sembolle ifade edilmesi: Masanın boyu 85 cm. Ayşe’nin IQ’sü 95 puandır. Veli sınavdan 60 puan aldı.

Ölçme kaça ayrılır? Doğrudan ölçme: Ölçülmek istenen özellik, başka bir özelliğe ihtiyaç duyulmadan gözlenerek ölçülüyorsa böyledir. Ör: Masanın boyu, öğrencilerin boy uzunluğu, iki şehir arasındaki mesafe, bir kitabın sayfa sayısı, sınıftaki öğrenci sayısı.

Ölçme kaça ayrılır? Dolaylı ölçme: Ölçülmek istenen özellik, başka bir özellikle ilişkilendirilerek yapılır. Ölçmeye konu olan özelliklerin doğrudan gözlenememesi ancak, kendileri ile ilgili olduğu bilinen başka özellikler aracılığı ile ölçülmesidir. Ör: Öğrencilerin zeka seviyelerinin, bir dersteki bilgi düzeylerinin, ilgi ve yeteneklerinin, derse karşı tutumlarının ölçülmesi. Sıcaklığın ölçülmesi.

Ölçme kaça ayrılır? Türetilmiş ölçme: Ölçülmek istenen özellik, bir araç yardımıyla ölçülemez, başka ölçme işlemlerine ihtiyaç duyulur. Ör: Üçgenin alanı, nüfus yoğunluğu, kişi başına düşen gelir. Soru: Dolaylı ölçmelere, doğrudan ölçmelere göre daha çok hata karışır. Neden?

Değerlendirme Değerlendirme: Ölçme sonuçlarının bir ölçütle karşılaştırılarak değer yargısına varılma sürecidir. Bu sürecin üç ögesi vardır: Ölçme sonucu: Veli, sınavdan 60 puan aldı. Ölçüt: Sınavdan en az 60 puan alan geçer Karar: Veli 60 puan aldığı için geçti. Soru: Ölçme nesnel, değerlendirme ise özneldir. Neden?

Değerlendirme Ölçüte Göre Kaça Ayrılır? Mutlak değerlendirme (kriter dayanaklı): Örnek: “60 puan alan sınıfı geçer”. Ölçüte diğer öğrencilerin etkisi yoktur. Ölçüt sınavdan önce belirlenir. Programın hedeflerine dönük, öğrenme eksikliğini ve ön koşul öğrenmeleri belirlemede kullanılır.

Değerlendirme, Ölçüte Göre Kaça Ayrılır? Bağıl değerlendirme (norm dayanaklı): Çan eğrisi buna örnektir. Ölçüt, gruptaki diğer kişilerden etkilenir. Ör: “Ortalamanın 15 puan üstünde puan alanlar başarılı olur.” Ölçütün kaç olduğu, sınavdan sonra belirlenir. Alınacak kişi sayısının az, başvurunun çok olduğu sınavlarda kullanılır. Ör: KPSS, ÖSS sınavları

Değerlendirme, yapılış amacına göre kaça ayrılır? Tanıma ve yerleştirmeye dönük değerlendirme (diagnostik) Biçimlendirmeye (yetiştirmeye) dönük değerlendirme (formative) Toplam (sonuç) değerlendirme (summative)

DEĞİŞKEN (variable) Değişken: Bir durumdan diğerine farklı değerler alabilen özelliklere değişken denir. Örnek: İnsanların boy uzunlukları, zeka düzeyleri, tutumları, başarıları, cinsiyetleri, milliyetleri, dilleri, ekonomik gelirleri. Değişken olmayan özelliklere sabit denir. Örnek: pi sayısı.

DEĞİŞKEN türleri Nicel Değişken: Sayılarla ifade edilebilen değişkenlerdir. Bu değişkenler bir büyüklük gösterir. Örnek: Boy uzunluğu, ağırlık, zeka düzeyi Nitel Değişken: Sembollerle ya da sıfatlarla ifade edilebilen değişkenlerdir. Sayılarla ifade edilse dahi bu sayılar bir büyüklük ifade etmez. Örnek: Cinsiyet, milliyet, din.

DEĞİŞKEN türleri Sürekli Değişken: İki değer arasında başka bir değeri bulunabilen değişkenler süreklidir. Uzunluk; kilometre, metre, santimetre… vb. gibi sınırsız küçüklükte ölçülebilir. Örnek: Ağırlık, uzunluk, zeka düzeyi, yaş. Süreksiz Değişken: İki değer arasında sınırlı sayıda değer alan değişkenler süreksizdir. Bunlar listelenebilir. Örnek: Cinsiyet (kadın, erkek), Okul türleri (Meslek lisesi, Anadolu lisesi…)

DEĞİŞKEN türleri Bağımsız Değişken: Bir duruma etki eden değişkendir. Bağımlı değişken: Bir başka değişkene bağlı olan, yani etkilenen değişkendir. Örnek: Sigara Kanser (Bağımsız Değişken) (Bağımlı Değişken) Kanser Depresyon Düzeyi (Bağımsız Değişken) (Bağımlı Değişken)

Ölçme kuralı nedir? Ölçme Kuralı: Ölçülen özellik ile sayıların eşleşme yollarıdır. Yapılan bir sınavda her sorunun 3 puan olması bir ölçme kuralıdır.

Ölçmede birim nedir? Birim: Bir ölçme aracını oluşturan en küçük parça, o ölçme aracının birimi olarak kabul edilir. Herhangi bir ölçme işlemi sayı ya da sembollerin yanında bir birimle ifade edilir ve böylelikle anlaşılır olur. Ör: Veli sınavdan 60 puan aldı. Bugünkü sıcaklık 3 C˚ vs. Birimler; “doğal” ve “tanımlanmış” olarak ikiye ayrılır. Doğal olanlar: Ör. Sınıftaki öğrenci sayısındaki birim “bir öğrenci”. Tanımlanmış olanlar: Ör. Uzunluk, ağırlık, öğrenci başarısı, zeka.

Ölçmede birim nedir? Birimlerde üç özellik bulunmalıdır: Eşitlik: Birimin her zaman aynı büyüklükte olmasıdır. Genellik: Birimin insanlar tarafından aynı anlama gelmesidir. Kullanışlılık: Birimin ölçülecek büyüklüğe uygun olmasıdır.

Ölçmede sıfır nedir? Ölçmede sıfır (0) ikiye ayrılır: Doğal (gerçek, mutlak) sıfır: Sıfır, yokluk manasına gelir. Sınıftaki öğrencilerin mevcudunu saydığımızda, bir masanın boyunu ölçtüğümüzde kullanılan sıfır mutlaktır. Bağıl (göreli, tanımlanmış) sıfır: Sıfır, yokluk manasına gelmez. Bir öğrencinin sınavdan sıfır alması, hava sıcaklığının 0 derece ölçülmesi. Takvimin “0” yılını göstermesi, Dağların deniz seviyesindeki yüksekliği