ASELSAN’DA VERİMLİLİK YÖNETİMİ Tuncay İBİŞ ASELSAN A.Ş. Enerji Yöneticisi Tesisler ve Destek Hizmetleri Direktörü h.yıldırım

ASELSAN’DA VERİMLİLİK YÖNETİMİ ÜRETİM 365 GÜN / 24 SAAT KESİNTİSİZ DESTEK VERİMLİLİK 2

ASELSAN’da uygulanabilir alanlarda; Sürekli İyileştirme (KAIZEN), 5S, 6 Sigma, Değer Akış Haritalama, vb. Yalın Yönetim teknikleri kullanılmaktadır.

Böylece; Değer katmayan işlem ve israflar minimum düzeyde tutulmakta, Ara-stok maliyeti ile toplam üretim zamanı azaltılmakta, Planlanan tarihlere tam uyum sağlanmakta, Üretim için gerekli işletme maliyetleri ve üretim sonucunda ortaya çıkan fire miktarında azalma, meydana gelmektedir.

Sürdürülebilir üretimin ihtiyaç duyduğu altyapı hizmetini kesintisiz, daha hızlı ve etkin olarak karşılayabilmek için intranet (iç ağ) üzerinde “Yardım Masası” oluşturulmuştur.

Sürdürülebilir üretime destek verirken, çevreye, iş sağlığı ve güvenliği ile enerjinin verimli kullanımına da önem verilmektedir.

Merkezi iklimlendirme sistemlerinin kontrolünde Bina Otomasyonu kullanılarak ortamlarda uygun koşullar sağlanmakta, çıkabilecek sorunlara anında müdahale edilmektedir. PID kontrol ile oransal ve bütünsel bir yaklaşım mantığı kullanılarak mahal şartlandırması yapılmaktadır. 7

Yeni yatırımlarda; cihaz seçimleri ve sistem kurulumları titizlikle yapılmaktadır. Enerji tüketimleri düşük, teknolojik, otomatik kontrollü ve çevre dostu cihazlar insan hata faktörü, çevreye zarar enerjinin verimli şekilde kullanımı 8 8

elektrik enerjisi tüketimi * Isı merkezinde ve kalorifer hatlarında kullanılan sirkülasyon pompaları; düşük motor gücü ile aynı işi yapabilen EFF1 sınıfı daha verimli pompalarla değiştirilmiştir. elektrik enerjisi tüketimi * yaklaşık %50 tasarruf *: ısıtma yapılan aylarda 9

%30 oranında ısı kaybı engellenmiştir Eski kalorifer hatları yenilenmiş, hatlarda hiç boşaltılmayan özel sıvılar ile, ısı kaybını minimize eden kompozit boru kullanımına ve izolasyona önem verilmiştir. %30 oranında ısı kaybı engellenmiştir 10

Fosil yakıtlar içerisinde; çevreyi kirletmeyen, daha az CO2 açığa çıkaran, doğalgaz kullanılmaktadır. Kazan işletmesinde kullanılan yakma yönetim sistemi sayesinde kazan verimlilikleri % 94-95 civarındadır.

Basit ve düşük maliyetli bir sistem Test cihazlarının soğutma ihtiyacı, soğutma kulesi kullanılarak; 6 saatte harcanan su miktarı; 120 m3’den 1m3’e düşmüştür. Sistem yaklaşık 1 ay içerisinde kendini amorti etmiştir. Basit ve düşük maliyetli bir sistem Doğal kaynak tüketimi Atık su deşarjı 12

atık ısının geri dönüşümü Basınçlı hava üretiminde kullanılan kompresörlerden ısı geri kazanımı sağlanmıştır. Kazanılan ısı; Kış aylarında binalarda ısıtma, yaz aylarında sıcak su, elde etmek için kullanılmaktadır. Doğal kaynak tüketimi (55.000 m3/yıl doğalgaz) atık ısının geri dönüşümü 13

Soğutmadaki ısı geri kazanımı %35 Merkezi ısıtma, soğutma ve havalandırmada kullanılan cihazlar karışım havalı seçilerek, hem çalışma ortamlarında olması gereken oksijen miktarları standartlara uygun bir şekilde ayarlanmakta, hem de cihazların daha verimli kullanılması sağlanmaktadır. Bu sayede; yazın soğutulan hacimlerden emilen soğuk hava, kışın da ısıtılan hacimlerden emilen sıcak hava Soğutmadaki ısı geri kazanımı %35 Isıtmadaki ısı geri kazanımı %50 14

Merkezi basınçlı hava sağlayan kompresörlerin motorlarında frekans invertörlü cihazlar kullanılarak; kapasite ihtiyacına yönelik bir işletme sağlanmaktadır. Dolayısı ile; hava ihtiyacının az olduğu gece saatleri ve hafta sonlarında; otomatik kontroller sayesinde, cihaz kendini kısarak düşük devirde çalışmaktadır. Elektrik tüketiminde yaklaşık % 20 tasarruf sağlanmaktadır. Amorti süresi: 3 yıl 15

Kestirimci bakım (predictive maintenance) ile tesisin çeşitli yerlerindeki pompa ve motorlardan ölçümler alınarak, analizler yapılmıştır. Arızalı rulmanlar, eski tip pompalardaki kaplin, balans, vb. arızalar tespit ve müdahale edilmekte, böylece; cihazların sürekliliği sağlanmaktadır.  16

ASELSAN genelinde sensörlü musluk sayısı artırılmış ve musluk uçlarına tasarruf başlıkları takılmıştır. 5 lt/dk akan suyun miktarı 1,5 lt/dk’ya düşürülmüştür. Su tasarrufu 2.000 m3/yıl 17

Yeni yapılan binalar da SCADA sistemine entegre edilmektedir. SCADA (Supervisory Control and Data Acquisition/ Kapsamlı ve Entegre Veri Tabanlı Kontrol ve Gözetleme) Sistemi sayesinde trafo, jeneratör ve KGK’lara ait elektriksel değerler uzaktan izlenmekte ve kayıt altına alınarak, geçmiş raporlar incelenebilmektedir. Bu sayede çok pahalı kaynaklar daha verimli bir şekilde kullanılmaktadır. Yeni yapılan binalar da SCADA sistemine entegre edilmektedir. 18

Aydınlatmada tasarruflu, çevre dostu ürünler tercih edilmektedir. Çevre aydınlatmada; SOX 90 sodyum buharlı ampullü armatürler, Hol tarzı geniş ve yüksek tavanlı alanlarda; 2x36, 2x58, 2x80W floresanlı armatürler, Ofis alanlarında; 4x18W ve 4x14W floresanlı armatürler kullanılmaktadır. 19

%30 oranında elektrik tasarrufu sağlanmıştır. Aydınlatmada manyetik balast yerine elektronik balast kullanılmaktadır. %30 oranında elektrik tasarrufu sağlanmıştır. 20

%90 oranında elektrik tasarrufu sağlanmıştır. Özel alanlarda daha önce uygulanmış olan yüksek elektrik enerjisi tüketen halojen lambalar; led’li ürünler ile değiştirilmiştir. %90 oranında elektrik tasarrufu sağlanmıştır. 21

Çevre aydınlatmada led’li ürün kullanımı ile ilgili deneme çalışmaları devam etmektedir. SOX 90 ampuller ile elde edilen aydınlık düzeyi; henüz led’li ürünlerde elde edilememiştir. Aydınlatma şiddeti, yapılan dış ortam aydınlatma ölçümleri ile takip edilmektedir. 22

Ortak kullanım alanlarının aydınlatmasında tasarruf sağlamak amacıyla hareket sensörleri kullanımı ile; elektrik enerjisinden yaklaşık %75 tasarruf sağlanmaktadır. Otopark aydınlatması, bahçe, çevre ve dış cephe aydınlatma sistemlerinde fotosel ve ayarlı zaman saati kullanımı ile; elektrik enerjisinden yaklaşık %65 tasarruf sağlanmaktadır. 23

Geniş mahallerde aydınlatma kontrolü mümkün olduğunca bölgelere ayrılarak yapılmaktadır (Zone/Hücre Kontrol). Bu sayede; o mahalde sadece çalışma olan bölgenin aydınlatma üniteleri bağımsız olarak kontrol edilebilmektedir. 24

Dolayısı ile kaynak kullanımı verimli bir şekilde sağlanmaktadır. Güç altyapısını oluşturan trafo, jeneratör ve KGK’lar yedekli olarak kurulmuş olup; herhangi bir arıza durumunda devreye girmek üzere Kuplaj Sistemi kurulmuştur. Dolayısı ile kaynak kullanımı verimli bir şekilde sağlanmaktadır. 25

Trafolardaki ısı kayıpları Tesiste bulunan yağlı tip trafolar, yenileme ve modernizasyon çalışmaları kapsamında kuru tip trafolar ile değiştirilmektedir. Trafolardaki ısı kayıpları Verim Aynı zamanda yağlı tip trafodaki bazı risklerin olmaması; çevre ve iş sağlığı güvenliği açısından da avantaj sağlamaktadır. 26

Kurumsal Kaynak Planlama Sistemi’nin yeni ve eski donanımların toplam 5 yıllık sahip olma değerleri incelenmiş ve eski donanımların yenileri ile değiştirilmesine karar verilmiştir. 5 yıllık elektrik tüketim maliyeti* Yeni donanımın +2 yıllık bakım bedeli *: Eski donanımların 5 yıllık elektrik tüketim maliyeti, yeni donanımların 5 yıllık elektrik tüketim maliyetinin 13 katıdır.

SONUÇ Yerleşkedeki tüm birimlerin ihtiyaç duyduğu/duyacağı altyapı ve destek hizmetlerinin, süreklilik arz edecek bir şekilde; zamanında, kesintisiz, istenen kalite standartlarında, karşılanmasına devam edilmesi ile; verimliliğe de katkı sağlanmış olacaktır. 28