Ə.Əliyev adına Az. HTİ Onkologiya kafedrası Akad., C.Ə.Əliyev Prof., Ə.X.Kərimov t.ü.f.d., F.Ə. Zeynalov t.ü.f.d., A.Y.Əliyev Mede xercengi

Mədə xərçəngi  Mədənin anatomiyası  Mədə xərçənginin etiologiyası  Mədə xərçənginin tipləri  Mədə xərçənginin patologiyası  Mədə xərçənginin evalusiyası  Mədə xərçənginin müalicəsi

Anatomiya  Mədə J formalıdır. Mədənin iki səthi (anterior və posterior), iki əyriliyi (böyük və kiçik), iki dəliyi (cardia və pylorus)var. Həmçinin, onun dibi, cismi və pilorik antrum hissələri vardır.

c. A. Gastroepiploica dextra d. A. Gastroepiploca sinistra Qan dövranı a. A. Gastrica sinistra b. A. Gastrica dextra c. A. Gastroepiploica dextra d. A. Gastroepiploca sinistra e. Mədənin qısa arteriyaları Portal sistemdə də müvafiq venalar vardır. Mədənin limfatik dövranı qan dövranını tamamlayır.

Etiologiya  Mədə xərçəngi ölüm göstəricilərinə görə dünyada ikinci yerdədi (əsasən,Yaponiyada). Xəstəlik adətən, həyatin 5-6-cı fazasında yaranır. Kişilərə qadınlara nisbətən iki dəfə çox təsir edir.

a. Ətraf mühit e. Atrofik qastrit b. Dieta f. Xronik mədə xorası  Xəstəliyin səbəbi çoxpilləli prosesdir. Lakin xəstəliyin törənməsi üçün bir çox faktorlar mövcüddur. a. Ətraf mühit e. Atrofik qastrit b. Dieta f. Xronik mədə xorası c. İrsiyyət g. Adenomatoz poliplər d. Axlorhidriya h. Qan qrupu A (II) olanlar i. H. Pylori ilə yoluxma

Mədə xərçənginin tipləri A. Xoşxassəli şişlər B. Bədxassəli şişlər

Xoşxassəli şişlər:  Mədədə xoşxassəli şişlərin yaranma ehtimalı olmasına baxmayaraq, mədə şişlərinin çoxu bədxassəli olur.

1. Non-neoplastic gastric polyps 2. Adenomas  Xoş xassəli şişlərə aiddir:- 1. Non-neoplastic gastric polyps 2. Adenomas 3. Neoplastik mədə polipləri 4. Saya əzələlərin xoşxassəli şişləri (Leyomioma) 5. Polipoz Sindrom (məs. Polyposis coli, Yuvenil poliplər və P.J. Sindromu) 6. Digər şişlərə fibroma, neyrofibroma, aberrat pankreas və angiomalardır.

Mədə şişlərinin patologiyası (Bəd xassəli)  Mədə xərçəngi antrumda (50%), cisimdə (30%), fundus və ya ezofaqo-gastrik keçiddə(20%) yarana bilər.

 Bədxassəli şişlərin növləri: a. Adenokarsinoma b. Leyomiosarkoma c. Limfoma d. Karsinoid Şişlər

1. Polipoid yaxud Proliferativ 2. Xoralı 3. Xoralı-İnfiltrativ  Mədə xərçənginin makroskopik formalarının (Bormann üzrə) klassifikasiyası 1. Polipoid yaxud Proliferativ 2. Xoralı 3. Xoralı-İnfiltrativ 4. Diffuz Infiltrativ (Linnitus- Plastica)

Mikroskopik olaraq adətən, adenokarsinomalar rast gelinir Mikroskopik olaraq adətən, adenokarsinomalar rast gelinir. Klinisist və epidemioloqlar tərəfindən geniş istifadə olunan Lauren Histoloji Klassifikasiyasıdır: a. Intestinal mədə xərçəngi b. Diffuz mədə xərçəngi

 Erkən Mədə Kanseri: Limfa düyünlərin vəziyyətindən asılı olmayaraq selikli və selikaltı qatla məhdudlaşan şişlər sayılır.  Gecikmiş Mədə Kanseri: Mədənin muscularis propria-nı zədələyən şişləri sayılır.

Mədə xərçənginin klassifikasiyaları: a. TNM Sistem b. CT Staging c. PHNS Staging System (Japanese)  P-factor (Peritoneal disseminasiya)  H-factor (Qaraciyər metastazlarının olması)  N-factor (Limfa düyünlərin iştirakı ilə)  S-factor (Serozaya invaziya)

Mədə kanserinin yayılması:  Diffuz tip submukoz və seroz limfatik düyünlərə sürətlə yayılır və erkən stadiyada mədə divarına yayılır. İntestinal tip bir müddət lokal qalır və daha az yayılmaya daha az tendensiyası olur. Yayılma yolları: 1. Bilavasitə ( regional) 2. Limphatik 3. Qan (Hematogen) 4. Transcelemic

Mədə xərçənginin evalusiyası:  Tarix  Kliniki müayinələr  Tədqiqatlar  Mədə xərçənginin klinik xüsusiyyətləri lokal proses, ağırlaşma və metastazları əsasında yarana bilər.

 Xülasə:  Çox zaman gec stadiyalara qədər asimptomatik olur.  Çəkinin azalması ilə müşahidə olunur  Anoreksiya  Qarın boşluğunda doluluq və ya diskomfort hissi ilə müşaiyət olunur  Epiqastriumda törəmə  Dəmir defisitli anemiya  Sol supraklavikulyar nahiyədə törəmə (Troisier’s Əlaməti)  Obstruktiv Sarılıq (Qaraciyər qapısında ikincili dəyişiklik)  Pelvik nahiyədə törəmə (Krukenberg)

C. Diagnostik laparoskopiya Araşdırmalar: A. Yuxarı qastro-intestinal endoskopiya (çoxsaylı biopsiya və sitologiya) B. Radiologiya:  Döş qəfəsi və abdominal KT  Yuxarı abdomenin USM-i  Barium sulfat məhlulu ilə müayinə C. Diagnostik laparoskopiya

Mədə xərçənginin müalicəsi  Cərrahi (Erkən və yaxud gecikmiş xərçəng) Distal şişlər –mədənin aşağı ½ zədələyən şişlərdir (subtotal yaxud hissəvi qastrektomiya) Proksimal şişlər -mədə dibi, kardiya yaxud cismini zədələyən şişlərdir (total qastrektomiya).

 Inoperabel şişlər: Əgər mümkünsə məqsədəuyğundur ki, mədə rezeksiyası olunsun. Lakin mümkün olmasa ön qastroyeyunostomiya məsləhətdir.

(Pre-operativ və post-operativ) (Pre-intra və post-operativ)  Mədə xərçənginin kimya terapiyasi (Pre-operativ və post-operativ)  Radioterapiya (Pre-intra və post-operativ)

 MƏDƏ LİMFOMALARI  MƏDƏNİN BİRİNCİLİ LİMFOMASI VƏ MƏDƏNİN QEYRİ-HOCKİN LİMFOMASI  Simptomlar mədə kanseri ilə oxşardır (adenokarsinoma).  Diaqnoz endoskopik və sitoloji müayinə əsasında qoyulmalıdır.  Xəstəliyin stadiyasının müəyyənləşdirilməsində KT müayinəsi məsləhətdir.

 Müalicə: - Yaxşı lokalizasiyalı şişlərdə məsləhətdir ki,mədə rezeksiyası və radio və kimyaterapiya ilə müşahidə olunsun. - Yayılmış şişlərdə kimya və radioterapiya cərrahi müalicəyə nisbətən daha məqsədəuyğundur.

Leyomiosarkoma:  Mədə şişlərinin 1%-ni təşkil edir.  Onlar geniş əsasda və ya ayaqcıq üzərində ola bilərlər. Mənfəzinə və ya xaricinə,yaxud da hər iki istiqamətdə yayıla bilərlər .  Qan itirmə nəticəsində anemiya ya epiqastrik törəmə ya da qeyri-müəyyən dispepsiyanın olması.  Malignizasiya 5 sm-dən böyük şişlərdə mitozun sürətlənməsi nəticəsində ola bilər.

 Mədənin karsinoid şişləri:  Nadir hallarda rast gəlinir. Burada atrofik və pernisioz anemiya ilə karsinoid arasında əlaqə aşkar olunmuşdur.  Mədə karsinoidi lokal rezeksiya ilə yaxşı nəticələr verir. Əgər şişin ölçüləri çox kiçiksə endoskopik rezeksiya da mümkündür.

Teşəkkürlər