BEDENSEL BELİRTİ BOZUKLUKLARI (Somatoform Bozukluklar)

Tanım Belli bir bedensel rahatsızlığı düşündüren, Ama tıbbi muayeneler ve analizler sonucunda genel tıbbi bir rahatsızlıktan, organik bir durumdan ya da başka bir ruh hastalığından kaynaklandığı belirlenemeyen, Buna karşılık ruhsal etkenlerle ilişkili olduğuna ilişkin açık ipuçları bulunan, Bariz fiziksel semptomlarla tanımlanan ruhsal rahatsızlıkların ortak adı

Giriş Somatoform bozukluklarda psikolojik bozukluklar fiziksel bir biçim almıştır. Bu bozuklukların fizyolojik açıklamaları yoktur ve istemli şekilde kontrol edilemezler. Fiziksel belirtilerin büyük olasılıkla kaygıya bağlı psikolojik nedenler sonucunda ortaya çıktığı düşünülmektedir.

Hastaların ~%25’inde  çeşitli derecelerde bedensel yakınmalar En az %10’unda  açıklayıcı bulgu Ø

Tıbbi araştırmalarla gerçek nedene ulaşılamaz. Hastalar nadiren psikiyatri yardımı için başvururlar. Fiziksel şikayetlerinin psikolojik temeli olduğuna inanmak istemezler.

DSM V DSM IV *Bedensel Belirti Bozukluğu *Hastalık Kaygısı Bozukluğu *Yapay Bozukluk *Diğer Sağlık Durumlarını Etkileyen Ruhsal Etkenler *Tanımlanmış Diğer Bir Bedensel Belirti Boz. ve İlişkili Bozukluklar (6 aydan kısa) - Kısa bedensel belirti boz. - Kısa hastalık kaygısı boz. -Sağlıkla ilgili aşırı davranışlar olmadan hastalık kaygısı boz. - Gebelikle ilgili (gebe olduğuyla ilgili) yanlış inanç *Tanımlanmamış diğer bedensel belirti boz. ve ilişkili boz. *Somatizasyon Boz. *Farkılılaşmamış somatoform bozukluk *Konversiyon bozukluğu *Hipokondriazis *Vücut dismorfik boz. *Başka türlü adlandırılamayan somatoform bozukluk

Bedensel Belirti Bozukluğu DSM V Sıkıntı veren ya da günlük yaşamı önemli ölçüde kesintiye uğratan bir ya da birden çok bedensel belirti. Aşağıdakilerden en az biri ile kendini gösteren, bedensel belirtiler ya da bunlara eşlik eden sağlıkla ilgili kaygılarla ilişkili aşırı düzeyde düşünceler, duygular ya da davranışlar: Kişinin belirtilerinin önemiyle orantısız, süreklilik gösteren düşünceler. Sağlıkla ya da belirtilerle ilgili, sürekli yüksek düzeyde bir kaygı.

Bu belirtilere ya da sağlık kaygılarına aşırı zaman ve içsel güç harcanır. Herhangi bedensel bir belirti sürekli olarak bulunmasa da, belirti gösteriyor olma durumu süreklilik gösteriri (altı aydan daha uzun süreli olarak). Varsa belirtiniz: Ağrının baskın olması ile giden (önceki adı ağrı bozukluğu): Bu belirleyici, bedensel belirtilerinde ağrının baskın olduğu kişiler içindir.

Varsa belirtiniz: Süregiden: Süregiden gidiş, ağrı belirtiler, işlevsellikte belirgin bir düşme ve uzun sürme ile (altı aydan daha uzun) belirlidir. O sıradaki ağırlığını belirtiniz: Ağır olmayan: B tanı ölçütünde sıralanan belirtilerden yalnızca biri karşılanır. Orta derecede: B tanı ölçütünde sıralanan belirtilerden ikisi ya da daha çoğu karşılanır. Ağır: B tanı ölçütünde sıralanan belirtilerden ikisi ya da daha çoğunun karşılanmasının yanı sıra çoğul bedensel yakınmalar (ya da çok ağır bir bedensel belirti) vardır.

Konversiyon Bozukluğu

Konversiyon Bozukluğu Tarih Antik Çağ’da “uterus”tan türetilen  histeri 1900’lerde  belirtilerin tanımlanması Briquet, Charcot, Janet Konversiyon  Freud ve Breuer “bastırılmış bir fikrin bedensel bir belirtiye dönüşmesi”

Konversiyon Bozukluğu Belirti ve Bulgular Tipik klinik görünüm Ø Belirtiler hastadan hastaya fark gösterir, zaman içinde değişebilir. Belirtiler kısa sürelidir (Nadiren sürekli)

Konversiyon Bozukluğu Belirti ve Bulgular Aniden görme kaybı/felç vs.  Nörolojik hasar Ø Anesteziler (kol ve bacaklarda kısmi ya da tam felç) Bayılma nöbetleri ve denge kusuru Deride batma, uyuşma, karıncalanma hissi Ağrıya duyarsızlaşma (anesteziler) Kısmi ya da tam görememe veya tünel görme Afoni (ses kaybı) Anosmia (koku duyusunun kaybı)

Konversiyon Bozukluğu Belirti ve Bulgular Stresli durumlarda aniden ortaya çıkması Bireyin faaliyet ya da sorumluluktan kaçmasını Dikkati çekmesini sağlar. Hastaların çoğu telaşsız ve sakindirler. Belirtilerinin geçmesini istemezler. Belirtilerin yaşamdaki stresle ilişkisini kuramazlar.

Konversiyon Bozukluğu Epidemiyoloji Ülkemizde psikiyatri kliniklerine başvuranların  % 4.5 - 32’si K>E (Bir çalışmaya göre bir klinikteki 50 hastanın 44’ü kadın) Sıklığı artıran etkenler: Kırsal kesimden olma Alt sosyoekonomik düzey (Gelişmiş toplumlarda sıklığı ↓) düşük eğitim düzeyi yetersiz içgörü düşük IQ

Konversiyon Bozukluğu Etiyoloji Biyolojik görüş Yoğun emosyonel durum  beyinde seçici kortikofugal inhibisyon  beden işlevi farkındalığında ↓ (dikkat ↓, ağrıya duyarsızlaşma) Psikoanalitik kuram Cinsel/saldırgan dürtüler  içsel çatışma  anksiyete  bedensel belirti (Ego savunma mekanizması) Sosyokültürel görüşler Toplumsal etki  yasaklanmış duygu ve fikirler  konversiyon belirtileri İletişimin rolü Öğrenme kuramı Çocuklukta belirtileri öğrenme (edimsel koşullama)  yetişkinlikte başa çıkma yöntemi haline getirme

Konversiyon Bozukluğu Tedavi Olgunun özelliklerine göre yapılandırma Gereksinime göre genişletip çeşitlendirme Basit yaklaşımlardan  Eklektik yaklaşımlara Akut  kendiliğinden / telkinle iyileşme Kronik  davranışçı yeniden yapılandırma teknikleri (çevrenin etkisi olduğu için)

Konversiyon Bozukluğu Prognoz Her yaşta başlayabilir. 10-35 yaş arası sık Belirtiler tipik olarak kısa sürelidir. Hastaneye yatırılan vakaların çoğunda belirtiler 2 hafta içinde yatışmaktadır. Olumlu prognoz göstergeleri hastalık öncesi iyi bir sağlık durumu akut başlangıç başlangıçta açıkça belirlenebilen streslerin olması başlangıçla tedavi arasının kısa olması eşlik eden tıbbi ya da ruhsal bozukluğun olmaması ortalamanın üzerinde zeka

Somatizasyon Bozukluğu (Briquet Sendromu)

Somatizasyon Bozukluğu Tarih 1859  Pierre Briquet Histeri hasta grubunda açıklanamayan bedensel yakınmaları olan bir grubun varlığı ve erkeklerde de görülmesi “Briquet Sendromu” DSM IV’e göre  tıbbın ilgi alanına giren ancak fizik muayene ve laboratuar incelemeleri sonucunda organik bir neden ile açıklanamayan süregen, çoklu somatik yakınmalardan oluşur.

Somatizasyon Bozukluğu Belirti ve Bulgular <30 yaş , Kronik seyirli Yakınmalar hastada psikolojik, toplumsal ve mesleki zorlanmalara yol açar. Hasta tıbbi çare arar. Nefes darlığı, çarpıntı, göğüs ağrısı, baş dönmesi, yalancı nörolojik belirtiler (bedenin değişik yerlerinde ağrı, ses kısılması, sağırlık, körlük, yutma güçlüğü, felç), GIS belirtileri (karın ağrısı, bulantı-kusma, karın şişmesi, öğürme, geğirme)

Somatizasyon Bozukluğu Epidemiyoloji ABD’de % 0.1 Türkiye’de sıklık bilinmiyor. K>E Prevelans ♀: % 0.23 ♂: %0.02 Sıklığı artıran etkenler Kadın cinsiyet Evlenmemiş olmak Siyah ırk Düşük eğitim Kırsal bölgede yaşam

Somatizasyon Bozukluğu Etiyoloji Psikoanalitik kuram Yasak dürtülerin tehlike olarak algılanması  bastırma mekanizmaları  yoğun emosyonel yaşantı  bunaltı  döndürme  açıklanamayan bedensel yakınmalar İletişimin rolü Açıklanamayan duygu ve inançlar  bedensel yansıma Bilişsel çarpıtma Bedensel duyumları seçici algılama  önemini abartma

Somatizasyon Bozukluğu Ayırıcı Tanı Organik, fiziksel hastalıklar Depresyon Hipokondriazis Panik Yaygın anksiyete Konversiyon bozukluğu İç hastalıklar

Somatizasyon Bozukluğu Tedavi Temel prensip Semptomları azaltmak Tedavide faydası olmayan tıbbi giderleri kısıtlamak Hastalar psikiyatrik incelemelere ve önerilere direnç gösterirler.

Hastalık kaygısı Bozukluğu (Hipokondriazis)

Hipokondriazis Tanım Bedende bir bozukluk olmadığı halde sürekli hastalık kaygıları ve çeşitli bedensel yakınmalarla belirgin sendromdur. Hasta fizik belirtilerini ve duyumlarını gerçekçi ve doğru olmayan bir biçimde yorumlar. Sonuçta ciddi bir hastalığı olduğu düşüncesiyle uğraşır ve korku duyar. Hastalık hastalığı

Hipokondriazis Belirti ve Bulgular Kaygı ve bunaltı  çökkünlük Hastanın dikkati  hastalığa odaklanmış ama bilinç, bellek, yönelim bozukluğu Ø Düşüncenin sürecinde değil, içeriğinde bozukluk vardır. Fiziksel bulgu Ø

Epidemiyoloji sıklığı ve yaygınlığı ile ilgili bilgiler net değildir. Erkeklerde ve kadınlarda eşit yaygınlıkta görülmekte, belirtiler en sık 20-30 yaşlarında başlamaktadır (fakat herhangi bir yaş döneminde de görülebilir.) Toplumsal konum, eğitim düzeyi ve medeni durumdan etkilenmediği düşünülse de, gelişmekte olan ülkelerde daha yaygın olarak görüldüğü düşünülmektedir.

ABD’de değişik sağlık kuruluşlarına başvuran hastalar arasında sıklığı % 4-14 arasında değişmektedir. Hastaneye başvuranların % 4-6 sında belirlenmiştir.

DSM V Hastalık Kaygısı Bozukluğu Ağır bir hastalığı olduğunu ya da olacağını düşünüp durma. Bedensel belirti yoktur ya da varsa bile ağır değildir. Başka bir hastalık durumu çıkma olasılığı yüksekse (örn. güçlü bir aile öyküsü varsa), bu konuda düşünüp durma açıkça aşırı bir düzeydedir ya da orantısızdır. Sağlıkla ilgili yüksek düzeyde bir kaygı vardır ve kişi, kişisel sağlık durumuyla ilgili olarak kolaylıkla korkuya kapılır.

Kişinin sağlıkla ilgili davranışlarında aşırılıklar görülür (örn Kişinin sağlıkla ilgili davranışlarında aşırılıklar görülür (örn. hastalık bulguları için vücudunu sık sık tarar) ya da uygunsuz bir kaçınma içindedir (örn. doktora gitmekten ve hastanelerden kaçınır). Hastalıkla uğraşıp durma süresi en az altı aydır, ancak korkulan özgül hastalık bu süre içinde değişebilir. Hastalıkla ilgili düşünüp durma, bedensel belirti bozukluğu, panik bozukluğu, bedensel algı bozukluğu, takıntı-zorlantı bozukluğu ya da sanrılı bozukluk, bedensel tür gibi başka bir ruhsal hastalıkla daha iyi açıklanamaz.

Varsa belirtiniz: Bakım arayan tür: Sık sık doktora gitme ya da sağlık taramaları ve girişimleri yaptırmayı kapsar. Bakımdan kaçan tür: Sağlık bakımına seyrek olarak başvurulur. Dönüştürme (Konversiyon) Bozukluğu (İşlevgören Nöroloji Belirtisi Bozukluğu) Bir ya da birden çok, istemli devinsel (motor) ya da duyusal işlev değişikliği ile ilgili belirti.

Klinik bulgular, söz konusu belirti ile bilinen nöroloji ya da genel tıp durumları arasında bağdaşmazlık ve uyuşmazlık olduğuna ilişkin kanıtlar sağlar. Bu belirti ya da eksiklik başka bir sağlık durumu ya da ruhsal durumla daha iyi açıklanamaz. Bu belirti ya da eksiklik, klinik açıdan belirin bir sıkıntıya ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında işlevsellikte düşmeye neden olur ya da sağlık açısından değerlendirilmeyi gerektirir.

Belirti türünü belirtiniz: Güçsüzlük ya da inme (paralizi) ile giden Olağandışı devinim ile giden (örn. tremor, distoni devinimi, miyoklonus, yürüyüş bozukluğu) Yutma belirtileri ile giden Konuşma belirtisi ile giden (örn. disfoni, sözü geveleyerek konuşma) Ataklarla ya da katılmalarla giden Anestezi ya da duyu yitimi ile giden Özel duyusal belirti ile giden (örn. görme, koku alma ya da duyma bozukluğu) Karma belirtilerle giden

Varsa belirtiniz: Akut dönem: Belirtiler altı aydan daha kısa sürelidir. Sürekli: Belirtiler altı ay ya da daha uzun sürelidir. Tetikleyici ruhsal bir etken olan (tetikleyici etkeni belirtin) Tetikleyici ruhsal bir etken olmadan

Hipokondriazis Prognoz Epizodik bir gidiş Epizodlar arası süre ayları/yılları bulabilir. Sakin dönemler görülür. Hastaların ½ - ⅓ ’ünde  düzelme

Hipokondriazis Tedavi Genelde tedaviye direnç vardır. İyi bir muayeneden sonra hastaya açıklama yapılmalı ve kuşkuya neden olacak şekilde ilaç verilmemelidir.

Ağrı Bozukluğu

Ağrı Bozukluğu Tanım Ağrının başlangıcı, şiddeti, süresi, hastada önemli sıkıntı ve kısıtlıklara yol açtığı ve uzun araştırmalardan sonra bile organik patoloji bulunmadığı durumlarda Ağrı Bozukluğu teşhisi konur. Hasta günlük yaşantısını sürdüremez hale gelir ve ilaçlara bağımlılık geliştirir.

Ağrı Bozukluğu Belirti ve Bulgular Ağrı  öznel ! Ağrı bulguları Atipik yüz ağrısı Kronik pelvik ağrısı Kronik sırt ağrısı Tekrarlayan ya da inatçı baş ağrıları Ağrının tanımı  dramatik Odak noktası  AĞRI Ailelerinin yaşamı hastaya göre biçimlenir. Vaka

Ağrı Bozukluğu Epidemiyoloji Prevelans 1/3 İç hastalıklara başvuran hastaların % 14’ünde  kronik ağrı

Ağrı Bozukluğu Etiyoloji Psikoanalitik görüş Bilinçdışı suçun veya agresif hislerin cezasını çekmek Kaybedilen obje ile ilişkiyi devam ettirme çabası Öğrenme kuramı Önceki ağrı deneyimleri Stres ve çatışma

Ağrı Bozukluğu Tedavi Psikolojik ve psikososyal etkenlerin saptanması Antipsikotik ve antidepresan tedavisi Bilişsel-davranışçı / çözümleyici psikoterapi

YAPAY BOZUKLUK

Yapay bozukluğu olan hastalar istemli olarak tıbbi ve ruhsal bozukluk belirtileri oluşturur, öykülerini ve semptomlarını yanlış tanıtırlar. Bu davranışın tek görünür amacı hasta rolü takınmaktır. Bu hastaların çoğu için hastaneye yatış birincil amaç ve bir yaşam biçimidir.

Yapay bozukluklar, psikolojik belirtileri olan yapay bozukluklar, fiziksel belirtileri olan yapay bozukluklar, hem psikolojik hem de fiziksel belirtileri olan bozukluklar şeklinde görülebilir. Yapay bozukluğun komplikasyonları, birden fazla test yaptırmalarından veya kendilerini incitmelerinden kaynaklanan sağlık sorunlarıdır. İntihar girişiminde bulunabilir, hatta ölümle sonuçlanan komplikasyonları bile deneyebilirler.

Bu bozukluğu olan hastaların temel özelliği hastaneye yatış ve hastanede kalışı sağlayabilecek düzeyde fiziksel semptomlar ortaya çıkarabilme yetenekleridir Yapay sendromların istemli bir biçimde oluşturulması, çok sayıda hastane yatışlarıyla giden bir seyrin olması ve olağan dışı sayıda mutilasyon işlemlerine girmeye istekli olunması ile somatizasyon hastalığından ayrılır.

Genellikle hastanın kendisi veya yakın bir akrabası gerçek bir fiziksel hastalık nedeniyle çocukluk veya erken erişkinlik döneminde hastanede yatmıştır. Bu nedenle, sinsice başlayan ve başarıyla tamamlanan uzun süreli hastane yatışları görülür. Bozukluk ilerledikçe hasta, ilaçlar ve hastaneler hakkında bilgi sahibi olur.

DSM V Kendine Yüklenen Yapay Bozukluk Yanıltıcı (yanlış bir kanı uyandırıcı), bedensel ya da ruhsal düzmece belirtiler çıkarma ya da yaralanmaya ya da hastalığa yol açma tutumu. Kişi, kendisini, başkalarına hasta, iş göremez ya da yaralı olarak sunar. Açık dış ödüller olmasa bile yanıltma (yanlış bir kanı uyandırma) davranışı belirgindir. Bu davranış, sanrılı bozukluk ya da diğer bir psikoz bozukluğu gibi başka ruhsal hastalıkla daha iyi açıklanamaz. Belirtiniz: Tek dönem Yineleyici dönemler (iki ya da ikiden çok kez, düzmece hastalık ve/ya da yaralanmaya yol açma olayı)

Bir Başkasına Yüklenen Yapay Bozukluk (Önceki adı Bakımverenin Yapay Bozukluğu idi) Bir başkasında yanıltıcı (yanlış bir kanı uyandırıcı), bedensel ya da ruhsal düzmece belirtiler çıkarma ya da yaralanmaya ya da hastalığa yol açma tutumu. Kişi, bir başkasını, diğerlerine hasta, iş göremez ya da yaralı olarak sunar. Açık dış ödüller olmasa bile yanıltma (yanlış bir kanı uyandırma) davranışı belirgindir. Bu davranış, sanrılı bozukluk ya da diğer bir psikoz bozukluğu gibi başka bir ruhsal hastalıkla daha iyi açıklanamaz. Not: Başına gelen değil, başkasına yükleyen kişi bu tanıyı alır. Belirtiniz: Tek dönem Yineleyici dönemler (iki ya da ikiden çok kez, düzmece hastalık ve/ya da yaralanmaya yol açma olayı)

Tanımlanmış Diğer Bir Bedensel Belirti Bozukluğu ve İlişkili Bozukluk Klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında işlevsellikte düşmeye neden olan, bedensel belirti bozuklukları ve ilişkili bozuklukların belirti özelliklerinin baskın olduğu, ancak bunların bedensel belirti bozuklukları ve ilişkili bozukluklar tanı kümesindeki herhangi birinin tanısı için tanı ölçütlerinin tam karşılamadığı durumlarda bu kategori kullanılır

“Tanımlanmış diğer” adı kullanılarak belirlenebilecek görünümler için örnekler şunlardır: Kısa bedensel belirti bozukluğu: Belirtilerin süresi altı aydan kısadır. Kısa hastalık kaygısı bozukluğu: Belirtilerin süresi altı aydan kısadır. Sağlıkla ilgili aşırı davranışlar olmadan hastalık kaygısı bozukluğu: Hastalık kaygısı bozukluğu için D tanı ölçütü karşılanmamaktadır. Psödosiyezis: Gebeliğin nesnel bulgularının olduğu ve gebelik belirtilerinin bildirildiği, gebe olduğu yanlış inancı.

Tanımlanmamış Diğer Bedensel Belirti Bozukluğu ve İlişkili Bozukluk Klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında işlevsellikte düşmeye neden olan, bedensel belirti bozuklukları ve ilişkili bozuklukların belirti özelliklerinin baskın olduğu, ancak bunların bedensel belirti bozuklukları ve ilişkili bozukluklar tanı kümesindeki herhangi birinin tanısı için tanı ölçütlerini tam karşılamadığı durumlarda bu kategori kullanılır