MADDİ DURAN VARLIKLARIN DEĞERLEMESİ

TMS 16 Maddi duran varlıklar: (a) Mal veya hizmet üretimi veya arzında kullanılmak, başkalarına kiraya verilmek veya idari amaçlar çerçevesinde kullanılmak üzere elde tutulan ve (b) Bir dönemden daha fazla kullanımı öngörülen, fiziki kalemlerdir.

VUK Değerlemenin tarifi: Madde 258 – Değerleme, vergi matrahlarının hesaplanmasıyla ilgili iktisadi kıymetlerin takdir ve tespitidir. Değerleme günü: Madde 259 – Değerlemede, iktisadi kıymetlerin vergi kanunlarında gösterilen gün ve zamanlarda haiz oldukları kıymetler esas tutulur. Değerlemede esas: Madde 260 – Değerlemede, iktisadi kıymetlerden her biri tek başına nazara alınır. Teamülen aynı cinsten sayılan malları ve düşük kıymetli müteferrik (ayrılmış dağınık) eşyayı toplu olarak değerlemek caizdir.

Değerleme ölçüleri: Madde 261 – Değerleme, iktisadi kıymetin nevi ve mahiyetine göre, aşağıdaki ölçülerden biri ile yapılır: 1. Maliyet bedeli; 2. Borsa rayici; 3. Tasarruf değeri; 4. Mukayyet değer; 5. İtibari değer; 6. Vergi değeri; 7. Rayiç bedel, 8. Emsal bedeli ve ücreti.

VUK-TMS/TFRS DEĞERLEME HÜKÜMLERİ KARŞILAŞTIRMA TABLOSU VARLIK GRUBU VUK DEĞERLEME ÖLÇÜLERİ TMS-TFRS DEĞERLEME ÖLÇÜLERİ Maddi Duran Varlıklar İlk iktisapta maliyet bedeli, Müteakip dönemlerde itfa edilmiş maliyet bedeli. Müteakip dönemlerde maliyet bedeli veya yeniden değerleme modeli

VUK Maliyet bedeli: Madde 262 – Maliyet bedeli, iktisadi bir kıymetin iktisap edilmesi veyahut değerinin artırılması münasebetiyle yapılan ödemelerle bunlara müteferri bilümum giderlerin toplamını ifade eder.

TMS 16 Maliyet modeli 30. Bir maddi duran varlık kalemi varlık olarak muhasebeleştirildikten sonra, finansal tablolarda maliyetinden birikmiş amortisman ve varsa birikmiş değer düşüklüğü zararları indirildikten sonraki değeri ile gösterilir.

Maliyet unsurları 16. Bir maddi duran varlık kaleminin maliyeti aşağıdaki unsurları içerir: (a) İndirimler ve ticari ıskontolar düşüldükten sonra, ithalat vergileri ve iade edilmeyen alış vergileri dahil, satın alma fiyatı. (b) Varlığın yerleştirileceği yere ve yönetim tarafından amaçlanan koşullarda çalışabilmesini sağlayacak duruma getirilmesine ilişkin her türlü maliyet. (c) Maddi duran varlığın sökülmesi ve taşınması ile yerleştirildiği alanın restorasyonuna ilişkin tahmini maliyeti, işletmenin ilgili kalemin elde edilmesi ya da stok üretimi dışında bir amaçla belirli bir süre kullanımı sonucunda katlandığı yükümlülük.

17. Doğrudan ilgili varlığa atfedilebilir maliyetler aşağıda belirtilmiştir: (a) Doğrudan maddi duran varlık kaleminin elde edilmesiyle veya inşaatıyla ilgili çalışanlara sağlanan faydalardan kaynaklanan maliyetler (“TMS 19 Çalışanlara Sağlanan Faydalar” Standardında belirtildiği şekilde) (b) Yerin hazırlanmasına ilişkin maliyetler; (c) İlk teslimata ilişkin maliyetler; (d) Kurulum ve montaj maliyetleri; (e) Varlığın uygun şekilde çalışıp çalışmadığına dair yapılan test maliyetlerinden, varlığı gerekli yer ve duruma getirirken üretilen kalemlerin satışından elde edilen net hasılat düşüldükten sonra kalan tutar (teçhizatın denenmesi sırasında üretilen örnekler gibi) ve (f) Mesleki ücretler.

Yeniden değerleme modeli 31. Gerçeğe uygun değeri güvenilir olarak ölçülebilen bir maddi duran varlık kalemi, varlık olarak muhasebeleştirildikten sonra, yeniden değerlenmiş tutarı üzerinden gösterilir. Yeniden değerlenmiş tutar, yeniden değerleme tarihindeki gerçeğe uygun değerinden, müteakip birikmiş amortisman ve müteakip birikmiş değer düşüklüğü zararlarının indirilmesi suretiyle bulunan değerdir. Yeniden değerlemeler, raporlama dönemi sonu (bilanço) tarihi itibariyle gerçeğe uygun değer kullanılarak bulunacak tutarın defter değerinden önemli ölçüde farklı olmasına neden olmayacak şekilde düzenli olarak yapılmalıdır.

ÖRNEK Urla Tekstil Ticaret AŞ. 25.04.2018 tarihinde İtalya’dan bir tekstil makinesi ithal etmiştir. Makine ile ilgili maliyetler şöyledir: Fatura Bedeli :1.000.000 € Navlun Bedeli : 50.000 € Gümrük Vergi ve Masrafları : 100.000 € Kurulum ve Montaj : 30.000 € Teknik Uzman Ücreti : 20.000 € Makine kurulumu, montajı yapıldıktan ve teknik ekip tarafından işler hale getirildikten sonra ilgili firmaya şirketin banka hesabından EFT ile ödeme yapılmıştır. (1 € = 5 TL’dir.) İstenen: Makinenin alış kaydını yapınız.

DEVAMI MN A Ç I K L A M A L A R BORÇ ALACAK 155 --------------------------- 25.04.2018 ------------------------- 253 TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR 253 30 Tekstil Makinesi : 1.200.000 € 253 30 01 Fatura Bedeli :1.000.000 € 253 30 02 Navlun Bedeli : 50.000 € 253 30 03 Gümrük Vergi ve : 100.000 € 253 30 04 Kur ve Mon : 30.000 € 253 30 05 Tek Uzm : 20.000 € 102 BANKALAR HS. 102 02 Vadesiz Euro Hesap : 1.200.000 € … numaralı faturalarla makine alınması. (1.200.000 x 5 = 6.000.000 TL 6.000.000 TL

TMS 23 Borçlanma Maliyetleri Temel İlke 1. Bir özellikli varlığın elde edilmesi, inşası veya üretimi ile doğrudan ilişkilendirilebilen borçlanma maliyetleri bu varlığın maliyetinin bir parçasını oluşturur. Diğer borçlanma maliyetleri gider olarak muhasebeleştirilir.

7. Aşağıdakilerden herhangi biri koşullara bağlı olarak, özellikli varlık olabilir: (a) Stoklar, (b) İmalat tesisleri, (c) Enerji üretim tesisleri, (d) Maddi olmayan duran varlıklar, (e) Yatırım amaçlı gayrimenkuller, (f) Taşıyıcı bitkiler. Finansal varlıklar ve kısa süre içerisinde üretilen veya imal edilen stoklar özellikli varlık değildir. Elde edildiklerinde amaçlanan kullanıma veya satışa hazır hale gelen varlıklar da, özellikli varlık değildir.

ÖRNEK Çeşme Enerji AŞ. rüzgar enerjisi üretim tesisi inşa etmiştir. 25.04.2018 tarihinde bina inşaatıyla ilgili harcamalar için 4.000.000 TL. ile bina inşaatına ilişkin kredi faizleri için1.000.000 TL bankadan ödenmiştir. İstenen: 1. Finansman giderlerinin gider olarak yazılması, 2. Finansman giderlerinin bina maliyetine dahil edilmesiyle ilgili MKY

Çözüm MN A Ç I K L A M A L A R BORÇ ALACAK 156 157 --------------------- 2504.2018 ---------------------- 253 TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR 780 FİNANSMAN GİDERLERİ 102 BANKALAR HS Enerji üretim tesisi yaptırılması. (Finansman giderinin gider yazılması) --------------------- 25.04.2018 ---------------------- (Finansman giderinin maliyete dahil edilmesi) 4.000.000 1.000.000 5.000.000

ÖRNEK İşletme fabrika binası yapmak amacıyla 25.04.2018 tarihinde 3.000.000 TL’ ye bir fabrika binası satın almıştır. Satın alınan bina bedelinin 1.000.000 TL’ sini peşin, kalan 2.000.000 TL’ sini birer yıl vadeli olmak üzere iki eşit taksitte vadeli çek vererek ödemiştir. Yıllık faiz oranı % 20’dir. İstenen: TMS’ ye göre fabrika binasının bugünkü değerini hesaplayarak MKY

Çözüm Bugünkü Değer = 1.000.000 + 1.000.000 + 1.000.000 (1+0,20)1 (1+0,20)2 Bugünkü Değer = 1.000.000 + 833.333,33 + 694.444,44 Bugünkü Değer = 2.527.777,77 TL Birinci Yılın Reeskont Faizi: 1.000.000 – 833.333,33 = 166.666,67 Birinci Yılın Reeskont Faizi: 1.000.000 – 694.444,44 = 305.555,56

Çözüm MN A Ç I K L A M A L A R BORÇ ALACAK 158 --------------------- 25.04.2018 ---------------------- 252 BİNALAR HS 322 BORÇ SENETLERİ REESKONTU HS 422 BORÇ SENETLERİ REESKONTU HS 100 KASA HS 321 BORÇ SENETLERİ HS 321 103 Verilen Vadeli Çekler 421 BORÇ SENETLERİ HS 421 103 Verilen Vadeli Çekler Fabrika binasının nakit ve vadeli çek vererek satın alınması. 2.527.777,77 166.666,67 305.555,56 1.000.000

TMS 36 Varlıklarda Değer Düşüklüğü Amaç 1. Bu Standardın amacı; bir işletmenin, varlıklarının geri kazanılabilir tutarından daha yüksek bir değerden izlenmemesini sağlamak amacıyla uygulanması gereken ilkeleri belirlemektir. Bir varlığın defter değerinin; kullanımı ya da satışı ile geri kazanılacak tutarından fazla olması durumunda, ilgili varlık geri kazanılabilir tutarından daha yüksek bir tutardan izlenir. Eğer durum bu şekilde ise, varlık değer düşüklüğüne uğramıştır ve Standart, işletmenin değer düşüklüğü zararını muhasebeleştirmesini gerektirir. Standart ayrıca, bir işletmenin değer düşüklüğü zararını ne zaman iptal etmesi gerektiği ile kamuoyuna yapılması gereken açıklamaları da düzenler.

Muhasebeleştirme sonrası ölçüm 29. Bir işletme muhasebe politikası olarak Paragraf 30’daki maliyet modelini ya da Paragraf 31’deki yeniden değerleme modelini seçer ve bu politikayı ilgili maddi duran varlık sınıfının tamamına uygular. Maliyet modeli 30. Bir maddi duran varlık kalemi varlık olarak muhasebeleştirildikten sonra, finansal tablolarda maliyetinden birikmiş amortisman ve varsa birikmiş değer düşüklüğü zararları indirildikten sonraki değeri ile gösterilir.

ÖRNEK Urla İnşaat AŞ. 01.04 2016 tarihinde 120.000 TL.’ye işletmede kullanmak üzere bir mikser satın almıştır. Ekonomik ömür 5 yıl olup, normal amortisman yöntemi uygulanmaktadır. 31.01.2008 tarihi itibariyle mikserin %20 değer düşüklüğüne uğradığı belirlenmiştir. İstenen: Buna göre “maliyet modeli”ne göre 31.12.2018 itibariyle değer düşüklüğünü hesaplayarak muhasebe kaydını yapınız.

Değer Düşüklüğü Hesabı Yıllar Amortisman Birikmiş Amortisman 2016 24.000 x 9/12 = 18.000 TL 18.000 TL 2017 24.000 TL 42.000 TL 2018 66.000 TL Maliyet Değeri : 120.000.000 x 0,10 = 12.000 TL Birikmiş Amortisman : 66.000.000 x 0,10 = 6.600 TL Defter Değeri : 54.000.000 x 0,10 = 5.400 TL(Değer düşüklüğü)

Çözüm ---------------- 25.04.2018 --------------- MN A Ç I K L A M A L A R BORÇ ALACAK 159 ---------------- 25.04.2018 --------------- 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 654 KARŞILIK GİDERLERİ 253 TES MAK VE CİHAZ. Değeri düşen mikser için karşılık ayrılması. 6.600 5.400 12.000

Yeniden değerleme modeli 31. Gerçeğe uygun değeri güvenilir olarak ölçülebilen bir maddi duran varlık kalemi, varlık olarak muhasebeleştirildikten sonra, yeniden değerlenmiş tutarı üzerinden gösterilir. Yeniden değerlenmiş tutar, yeniden değerleme tarihindeki gerçeğe uygun değerinden, müteakip birikmiş amortisman ve müteakip birikmiş değer düşüklüğü zararlarının indirilmesi suretiyle bulunan değerdir. Yeniden değerlemeler, raporlama dönemi sonu (bilanço) tarihi itibariyle gerçeğe uygun değer kullanılarak bulunacak tutarın defter değerinden önemli ölçüde farklı olmasına neden olmayacak şekilde düzenli olarak yapılmalıdır.

ÖRNEK Urla Turizm AŞ.’nin 01.01 2016 tarihinde 120.000 TL maliyet bedeli ile edindiği kuru temizleme makinesinin ekonomik ömrü on yıldır. Normal amortisman yöntemine göre amortisman ayrılmaktadır. 31.01.2008 tarihinde makinede % 25 değer düşüklüğü tespit edilmiştir. İstenen: Buna göre “yeniden değerleme modeli”ne göre 31.12.2018 itibariyle değer düşüklüğünü hesaplayarak muhasebe kayıtlarını yapınız.

Çözüm MN A Ç I K L A M A L A R BORÇ ALACAK 160 161 162 -------------------- 01.01.2016 --------------------- 253 TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR 102 BANKALAR HS Makine alış kaydı -------------------- 31.12.2016 --------------------- 740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR Birinci yıl amortisman ayırma kaydı. Amortisman: 120.000 x 0,10 = 12.000 TL -------------------- 31.12.2017 --------------------- İkinci yıl amortisman ayırma kaydı. 120.000 12.000

Değer Düşüklüğünün Hesaplanması 1) Raporlama Amaçlı Hesaplama ve Muhasebe Kaydı Net Defter Değeri: Maliyet Bedeli – Bir. Amor. Net Defter Değer: 120.000 – 24.000 = 96.000 TL Değer Düşüklüğü: Net Def. Değ. * Değ. Düş. Oranı Değer Düşüklüğü: 96.000 TL * 0,25 = 24.000 TL

Çözüm MN A Ç I K L A M A L A R BORÇ ALACAK 163 --------------------- 31.12.2018 ---------------------- 654 KARŞILIK GİDERLERİ 654 03 Mad. Dur. Var. Değ. Düş. Karş. 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 257 03 Makineler Birikmiş Amort. Değer düşüklüğü karşılığı ayrılması. 24.000

Değer Düşüklüğünün Hesaplanması 2) Muhasebe Sisteminde İzleme Amaçlı Hesaplama ve Muhasebe Kaydı Makinelerdeki Değer Düşüklüğü: 120.000 * %25 = 30.000 Makinelerin Gerçeğe Uygun Değeri: 120.000 – 30.000 = 90.000 TL Bir. Amortismanlardaki Değer Düşüklüğü: 24.000 * %25 = 6.000 TL Bir. Amortismanların Gerçeğe Uygun Değeri: 24.000 – 6.000 = 18.000 TL Net Defter Değeri Gerçeğe Uygun Değer Fark 253 Tesis Mak. Cihazlar 120.000 TL 90.000 TL 30.000 TL 257 Bir. Amortismanlar 24.000 TL 18.000 TL 6.000 TL Net Defter Değeri 96.000 TL 72.000 TL

Çözüm MN A Ç I K L A M A L A R BORÇ ALACAK 164 165 --------------------- 31.12.2018 ---------------------- 654 KARŞILIK GİDERLERİ 654 03 Mad. Dur. Var. Değ. Düş. Karş. 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 257 03 Makineler Birikmiş Amort 253 TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR 253 11 Kuru Temizleme Makinesi Mak. için değ. düşüklüğü karşılığı ayrılması. 740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ Üçüncü yıl amortisman ayırma kaydı. Amortisman: 90.000 x 0,10 = 9.000 TL 24.000 6.000 9.000 30.000

ÖRNEK Labranda Zeytinyağı AŞ.’nin 01.01 2015 tarihinde 250.000 TL maliyet bedeli ile edindiği, ekonomik ömrü 5 yıl olan dolum ve paketleme tesislerinin normal amortisman yöntemine göre ayrılan birikmiş amortismanları 150.000 TL’dir.. 31.01.2008 tarihinde tesislerin brüt ikame maliyeti; 450.000 TL olarak tespit edilmiştir. İstenen: Tesisin, birikmiş amortismanların değerindeki artışı hesaplayarak, MKY

MN A Ç I K L A M A L A R BORÇ ALACAK 166 Makinenin değerindeki artış: 450.000 – 250.000 = 150.000 TL Makinenin değerindeki artışın oranı: 200.000 / 250.000 = 0,80 = %80 Birikmiş amortismanların değerindeki artış: 150.000 x 0,80 = 120.000 TL Yeniden değerleme artışı: 150.000 – 120.000 = 30.000 TL MN A Ç I K L A M A L A R BORÇ ALACAK 166 --------------------- 31.01.2018 ---------------------- 253 TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR HS 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 522 MDV YEN. DEĞ. ARTIŞI HS Değer düşüklüğü karşılığı ayrılması. 150.000 120.000 30.000

MN A Ç I K L A M A L A R BORÇ ALACAK 167 Yeniden değerleme artışının vergiye etkisi aşağıdaki gibi olacaktır. Kurumlar vergisi oranı %22 Yeniden değerleme artışı kurumlar vergisi: 30.000 x 0,22 = 6.600 TL MN A Ç I K L A M A L A R BORÇ ALACAK 167 --------------------- 31.01.2018 ---------------------- 522 MDV YEN. DEĞ. ARTIŞI HS 483 ERTELENMİŞ VERGİ YÜKÜMLÜLÜĞÜ 483 01 Kurumlar Vergisi Karşılığı Yeniden değerleme kurumlar vergisi karşılığının ayrılması. 6.600