DRENAJ ETÜTLERİ Prof. Dr. Ahmet ÖZTÜRK.

Slides:



Advertisements
Benzer bir sunumlar
DRENAJ ETÜTLERİ Prof. Dr. Ahmet ÖZTÜRK.
Advertisements

TOPRAĞIN HİKAYESİ HORİZON: Toprağı meydana getiren katmanlara horizon adı verilir. TOPRAK: Toprak taşların parçalanması ve ayrışmasıyla meydana gelen,
DOÇ. DR.MEHMET ERDOĞAN AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ
Mastarlar.
Türkiye’de Tarım. Türkiye'de Tarım İnsanların toprağı işleyerek ekme ve dikme yoluyla ondan ürün elde etmesi faaliyetine tarım denir.
SERA KURULUŞUNDA ETKİLİ OLAN FAKTÖRLER
BİYOM BİYOM; aynı iklim koşullarının yaşandığı ve bunun paralelinde aynı bitki örtüsüne sahip olan geniş coğrafi alanlardır. Canlıları ve yaşadıkları ortamı.
% A10 B20 C30 D25 E15 Toplam100.  Aynı grafik türü (Column-Sütun) iki farklı veri grubu için de kullanılabilir. 1. Sınıflar2. Sınıflar A1015 B20 C3015.
DEVİR SONRASI SULAMA ŞEBEKELERİNİN PERFORMANSINA GENEL BİR BAKIŞ Prof.Dr. Hasan DEĞİRMENCİ Yrd.Doç.Dr. Çağatay TANRIVERDİAraş.Gör. Gülşah ÜĞLÜ Kahramanmaraş.
TÜRK KÜLTÜRÜNÜ OLUŞTURAN UNSURLAR VE TÜRK KÜLTÜRÜ
Türkiyedeki iklim çeşitleri Doğa Sever 10/F Coğrafya Performans.
Performans ve Ücret Yönetimi Yrd. Doç. Dr. Özlem BALABAN
EKOSİSTEM EKOLOJİSİ.
Coğrafya Performans Ödevi
Hoş Geldiniz FEYAZ BİLGİ COĞRAFYA ÖĞRETMENİ SULTANBEYLİ KIZ ANADOLU İMAM-HATİP LİSESİ.
Yazılım Mühendisliği1[ 3.hft ]. Yazılım Mühendisliği2 Yazılım İ sterlerinin Çözümlemesi Yazılım Yaşam Çevrimi “ Yazılım Yaşam çevrimin herhangi bir yazılım.
TEMELLER.
NETWORK YÖNETIMI Ş. Bü ş ra Güngör NETWORK YÖNETIMI NEDIR? Network, sunucu, yazıcı, bilgisayar ve modem gibi veri ileti ş im araçlarının güncel.
Hangi Konular Performans Görevi Hangi Konular Proje Olarak Seçilmelidir? MEB 2008.
TESVİYE EĞRİLERİNİN ÇİZİMİ
ARAZİ TESVİYESİ.
HARİTA BİLGİSİ.
Örtü Altı Yapıları Malç Örtüler
TIBBİ BİTKİLERİN YAYGINLAŞTIRILMASI VE TARIMI
Yeraltısuyu.
KAVRAM HARİTALAMA Doç.Dr.Bülent ÇAVAŞ.
ÜLKEMİZ VE DÜNYA.
PROGRAMLI ÖĞRETİM Tanımı:
Sıklık Dağılımları Yrd. Doç. Dr. Emine Cabı.
BARALAR.
Yapay Sinir Ağı Modeli (öğretmenli öğrenme) Çok Katmanlı Algılayıcı
HALİM GÜNEŞ.
ZEMİN NEMİ-HİDROLİK İLETKENLİK TAYİNİ
Arazinin Tesviye Edilmesi ve Doğrusal Programlama Tekniği
HİDROGRAFİ VE OŞİNOGRAFİ (DERS) 4. HAFTA Prof. Dr. Hüseyin TUR
Fluvyal Jeomorfoloji Yrd. Doç. Dr. Levent Uncu.
Toprak Islah Yöntemleri
Erozyon ve Toprak Erozyonunun Oluşumu
TOPRAK BİLİMİNE GİRİŞ Jeoloji Mühendisliği
Silajda fiziksel ve kimyasal yöntemlerle silaj kalitesinin saptanması
GÖRÜŞME İLKE VE TEKNİKLERİ Sağlık Bilimleri Fakültesi
Agregalarda Granülometri (Tane Büyüklüğü Dağılımı)
Jeoteknik Sondajlar.
Yüzey Drenaj Sistemlerinin Tipleri Yüzey Drenaj Sistemlerinin Bakımı
TS 802 Haziran 2009 BETON TASARIMI KARIŞIM HESAPLARI
YAVRU YETİŞTİRME Su Ürünleri Yetiştiriciliğinin Temel Esasları
Türk Standartlarına göre Beton Karışım Hesabı
CİHANGİR MAHALLESİ YAPISAL RİSK ANALİZİ
DRENAJ ETÜTLERİ Geçirgenlik (Permeabilite) etütleri
İMÜ198 ÖLÇME BİLGİSİ İMÜ198 SURVEYING Bahar Dönemi
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ
YONCANIN OT HASADI Yoncada biçim zamanının belirlenmesi önemlidir. Dekara ham protein verimi en yüksek olduğu zaman biçim yapılmalıdır. Bu nedenle yoncanın.
BİY 422 BİTKİ EKOLOJİSİ PROF. DR. LATİF KURT
YÜZEY DRENAJ YÖNTEMLERİ
Evren-Örneklem, Örnekleme Yöntemleri 2
JEM 301 PETROGRAFİ.
ÇİFT SİLİNDİR İNFİLTROMETRE İLE İNFİLTRASYON TESTLERİ
HEYELANA ETKİ EDEN FAKTÖRLER
Evren-Örneklem, Örnekleme Yöntemleri 1
Araştırma Önerisi ve Hazırlanması
SULAMA YÖNTEMLERİ Prof. Dr. A. Halim ORTA.
Sanal ve Şebeke Örgütleri
Veri ve Türleri Araştırma amacına uygun gözlenen ve kaydedilen değişken ya da değişkenlere veri denir. Olgusal Veriler Yargısal Veriler.
HIYARDA GÖRÜLEN BESİN ELEMENT NOKSANLIĞI
14. EKİPLE ÖĞRETİM İKİ KAFA TEK KAFADAN DAHA İYİDİR ( Two heads are better than one) ingiliz atasözü.
KARIK SULAMA YÖNTEMİ Prof. Dr. A. Halim ORTA.
Hangi Konular Performans Görevi Hangi Konular Proje Olarak Seçilmelidir? MEB 2008.
TÜRKÇE EĞİTİMİNİN ÖNEMİ
Bilimsel Araştırma Yöntemleri
EŞ YÜKSELTİ (TESVİYE) EĞRİLERİNİN
Sunum transkripti:

DRENAJ ETÜTLERİ Prof. Dr. Ahmet ÖZTÜRK

Ayrıntılı Etütler Ön etüt çalışmaları sonunda elde edilen veriler drenaj sorununun çözümünde yeterli değilse veya sorunu çözümleyecek drenaj projeleri için yeterli veri bulunmuyorsa ön etüt çalışmalarına ek olarak daha ayrıntılı arazi ve laboratuvar çalışmalarına ihtiyaç vardır. Ayrıntılı etüt çalışmalarında genellikle, topoğrafya, boşaltım yeri, toprak, geçirimsiz tabaka ve tabansuyu etütleri üzerinde durulmaktadır. 1. Topoğrafik Etütler 2. Çıkış Yeri Etütleri 3. Toprak Etütleri a. Temel toprak etütleri, b. Sulu tarım arazi sınıflama etütleri, c. Planlama toprak etütleri.

Ayrıntılı Etütler 1. Topoğrafik Etütler Öncelikle bölgenin belirtilen ölçeklerde topoğrafik haritaları hazırlanır. Bu haritalarda, arazinin sınırları, çukur alanlar, yükseklikler, röliyef durumları, nehir, dere göl, kaynak ve sızıntılar ile, su ve drenaj kanallarının kotları, gösterilir. Ayrıca, yollar, köprüler, menfezler, boru hatları ile mülkiyet sınırları işaretlenir. Çıkış yeri olabilecek deniz, göl, nehir, dere ve kanal yerlerinin en yüksek su kotları, taban derinliği ve genişliği ile çıkış yeri kapasitesi hakkında fikir verebilecek konular belirlenir. Ayrıntılı etütler için 500 dekara kadar olan arazilerde 1/1000 ölçekli, 500 dekardan büyük araziler için 1/5000 ölçekli haritalar gereklidir. Bu haritaların eş yükseklik eğrilerinin % 0-2 eğimli arazilerde 20 cm de bir, % 2 den fazla eğimli arazilerde ise 50 cm de bir geçirilmesi yeterlidir.

Ayrıntılı Etütler 2. Çıkış Yeri Etütleri Tüm drenaj çalışmalarında gözönüne alınacak en önemli husus drenaj sularının çıkış veya boşaltma yerinin yeterli olup olmadığıdır. Çıkış yeterli değilse, boşaltım için pompaj ünitelerinin projelenmesi gerekir. Çıkış yeri ve boşaltım ağzının belirlenmesi ön çalışmaları topoğrafik haritalar üzerinde yapılır, daha sonra arazide yapılacak incelemelerle çıkış yerleri kontrol edilir. Çıkış yerinin yeterliliğini saptamak amacıyla yapılan etütler, boşaltım görevini yapacak akarsu ve alanın özelliklerine göre değişmektedir. Drenaj sularının nehir, dere, göl gibi su birikintilerine boşaltılması durumunda en yüksek su seviyesinin tekerrür süre ve kotunun saptanarak bunun drenaj sistemi üzerindeki etkilerinin incelenmesi gerekir.

Ayrıntılı Etütler 2. Çıkış Yeri Etütleri Genellikle drenaj alanında en fazla drenaj suyunu taşıyabilecek kapasiteye sahip düşük kotlu yerler çıkış yeri olarak seçilir. Bunlar deniz, göl, nehir, dere gibi su birikintileri ile doğal çöküntü alanları ve su kabul edebilen yeraltı aküferleri olabilir. Çıkış yerinin kotu derin drenajı yapılacak alanının en düşük kotundan en az 3.00 m daha düşük olmalıdır. Çıkış yerinin boşaltım kapasitesi belirlenirken tüm drenaj alanından gelen yüzey akışlarının ve drenaj sularının taşınma olanağı gözönüne alınır. Eğer alanda bir çıkış yerinin kapasitesi yeterli olmuyorsa, birden fazla çıkış yeri planlanabilir.

Ayrıntılı Etütler 3. Toprak Etütleri Drenajda toprak etüdünün başlıca amacı, drenaj sorunu olan alanlardaki toprak çeşitlerini sistematik olarak sınıflandırmak, farklı sınıflardaki toprakların profil ve yüzey özelliklerini inceleyerek drenaj sorununun çözümü için gerekli önlemleri ortaya koymaktır. a. Arazi çalışmalarında 1/5000 veya 1/10000 ölçekli harita gereklidir. b. Toprak örnekleri her 10 da da bir ve 200 m yi geçmeyecek aralıklarla alınmalıdır. c. Bir ekip günde 100 den daha fazla örnek almamalıdır. d. Örnek alma derinliği 1.50 m, derin sondaj derinliği ise 5.00 m olmalı, her 500 dekarlık arazi için bir derin sondaj yapılmalıdır.   Ülkemizde toprak etütleri 3 aşamada yapılmaktadır. a. Temel toprak etütleri, b. Sulu tarım arazi sınıflama etütleri, c. Planlama toprak etütleri.

a. Temel toprak etütleri Ayrıntılı Etütler a. Temel toprak etütleri Temel toprak etütlerinde topraklar toprak serisi, toprak tipi ve toprak safhalarına göre sınıflandırılırlar. Toprak serisi, üst toprağın bünyesi dışında, toprak profil özellikleri ve dizilişindeki farklılıklar bakımından benzer horizonlardan oluşan ve aynı ana materyalden meydana gelmiş toprak gruplarına denir. Toprak tipi, aynı seriye dahil olan toprakların üst toprakları bünye bakımından farklı olanlarına verilen isimdir. Toprak safhaları; aynı toprak serisine dahil olup toprak kullanımına etki yapan unsurlara dayanılarak yapılan ayrımdır. Aynı seri içerisinde olan toprakların bir bölümünde drenaj bozukluğu bulunuyorsa, drenaj bozukluğu o serinin bir safhası olarak kabul edilir. Örneğin, Çukurova yöresinde yaygın olan "Arpacı serisinde" bu aşamalar şöyle ifade edilir. Toprak serisi = Arpacı, Toprak tipi = Arpacı killi tını, Toprak safhası = Fena drenajlı arpacı killi tını.

Ayrıntılı Etütler b. Sulu tarım arazi sınıflama etütleri Bu etütde toprakların fiziksel, kimyasal ve morfolojik özellikleri gözönüne alınarak arazilerin ekonomik yönden sulu tarıma uygunluk dereceleri çeşitli aşamalarda sınıflandırılır. A.B.D. Arazi Islah Bürosu sınıflamasında sulamaya uygun dört sınıf, bir geçici sulanamayan sınıf ve bir de sulanamayan sınıf olmak üzere sulu tarım yönünden topraklar altı sınıfa ayrılmaktadır. 1. sınıf, sulamaya en uygun topraklar, 2. sınıf sulamaya uygun topraklar, 3. sınıf, sulamaya daha az uygun topraklar, 4. sınıf, sulamaya uygunluğu için karar verilmemiş topraklar, 5. Sınıf sulanabilmesi için üzerinde ek çalışmaları gerektiren topraklar, 6. sınıf, sulu tarıma uygun olmayan topraklardır.

Ayrıntılı Etütler b. Sulu tarım arazi sınıflama etütleri Arazi sınıflama etütleri için haritalama simgeleri şöyledir;

Ayrıntılı Etütler c. Planlama toprak etütleri Planlama toprak etütleri, toprağın genetik özellikleri göz önüne alınmadan, toprakların fiziksel, kimyasal ve morfolojik özelliklerine göre yapılan etütlerdir. Planlama toprak etütleri sonucunda ortaya çıkan haritalama birimleri şu simgelerle gösterilmektedir.

Ayrıntılı Etütler c. Planlama toprak etütleri Planlama toprak etütlerinde göz önüne alınan toprak derinliğine ilişkin sınıflar şöyledir; Sınıf Etkili Toprak Derinliği (cm) 1 Çok derin 150< 2 Derin 90-150 3 Orta derin 50-90 4 Sığ 20-50 5 Çok sığ <20

c. Planlama toprak etütleri Ayrıntılı Etütler c. Planlama toprak etütleri Bir toprak içerisindeki mineral maddelerin esasını oluşturan kum, silt ve kil'in belirli oranlarda karışımına bünye veya tekstür denir. Toprağın bünyesini belirlerken mekanik analizle çapları 2 mm den küçük toprak daneleri ayrıldıktan sonra kum, silt ve kil miktarları bulunur ve üçgen eşelden bünye belirlenir. Planlama toprak etütlerine göre bünyenin gösterimi şöyledir. Simge Sınıf Toprak Bünyesi H Ağır Kil (C), Siltli kil (SiC), Kumlu kil (SC) F Orta ağır Siltli killi tın (SiCL), Killi tın (CL), Kumlu killi tın (SCL) M Orta Siltli tın (SiL), Tın (L), çok ince kumlu tın (vfSL) S Orta hafif Kumlu tın (SL), ince kumlu tın (fSL) L Hafif Tınlı ince kum (LfS), tınlı kum (LS) V Çok hafif Kum (S) O Mak (Muck) Toprak içinde bitkisel artıklar tamamen ayrışmış P Pit (Peat) Bitkisel artıklar tamamen ayrışmamış

Ayrıntılı Etütler c. Planlama toprak etütleri Toprak içindeki suyun hareketine toprağın geçirgenliği veya permeabilitesi denir. Geçirgenlik toprak bünyesine bağlı olarak değişir. Genellikle hafif veya kaba bünyeli topraklar, ağır veya ince bünyeli topraklara göre daha fazla geçirgendirler. Sınıf Toprak Geçirgenliği (cm/h) 1 Çok yavaş < 0.13 2 Yavaş 0.13-0.50 3 Orta yavaş 0.50-2.00 4 Orta 2.00-6.35 5 Orta hızlı 6.35-12.70 6 Hızlı 12.70-25.00 7 Çok hızlı 25.00 <

Eriyebilir toplam tuz (%) Elektriksel iletkenlik (dS/m) Ayrıntılı Etütler c. Planlama toprak etütleri Toprakta bitki gelişmesini önleyecek düzeyde tuz ve sodyum bulunuyorsa bu topraklar tuzlu ve sodyumlu topraklar olarak tanımlanır. Toprak tuzluluğuna ilişkin sınıflar şöyledir; Tuzluluk sınıfı Eriyebilir toplam tuz (%) Elektriksel iletkenlik (dS/m) 1 Tuzsuz 0.15 > <4 2 Hafif tuzlu 0.15-0.35 4-8 3 Orta tuzlu 0.35-0.65 8-16 4 Çok tuzlu 0.65 < 16 <

Ayrıntılı Etütler c. Planlama toprak etütleri Planlama toprak etüdlerinde topraklar, drenaj yönünden yüzey akış, geçirgenlik ve taban suyunun durumu gözönüne alınarak beş sınıfa ayrılmıştır. 1. Aşırı drenaj (A): Toprak bünyesi çok kaba olduğundan su topraktan çok çabuk çıkar. Toprak profilinde renk lekeleri, taban suyu ve indirgenme horizonları bulunmaz. Kuraklık başlıca sorundur. Bu topraklarda kuraklığa dayanıklı bitkiler yetiştirilmelidir. 2. İyi drenaj (İ): Yağışla veya başka şekillerde gelen su topraktan orta bir hızlılıkta uzaklaşır. Genellikle orta bünyeli, su tutma kapasiteleri normal olan topraklardır. Sulu tarım koşullarında kültür bitkilerinin gelişmelerini önliyecek ölçüde taban suyu bulunmamaktadır.

Ayrıntılı Etütler c. Planlama toprak etütleri 3. Orta drenaj (O): Toprak, bitkilerin gelişme dönemlerinde kısa sürelerle yaş kalır. 120-150 cm derinlikte renk lekelerine veya yaklaşık 150 cm derinlikte bitki gelişmesine biraz etkili olabilecek taban suyu bulunabilir. Derin köklü bitkilerde sorun olabilir. 4. Yetersiz drenaj (Y): Yavaş toprak geçirgenliği veya yüksek taban suyunun bulunması nedeniyle toprak uzun süre yaş kalır. Bu topraklarda su topraktan yavaş çıkar. Taban suyu bazan 90-100 cm ye yükselir. Toprakta 60 cm den itibaren renk lekeleri görülür. Kurak bölgelerde topraktaki tuz birikmesini önlemek için özellikle derin köklü kültür bitkilerinin yetiştirilmesi için mutlaka drenaj gereklidir.

Ayrıntılı Etütler c. Planlama toprak etütleri 5. Fena drenaj (F): Toprak yılın büyük bir bölümünde yaştır. Su topraktan çok yavaş çıkar. Yüzeyden itibaren kuvvetli renk lekeleri görülebilir. Taban suyu bitkinin gelişme dönemi boyunca 90 cm'nin üzerindedir, hatta bazen yüzeye kadar çıkabilir. Genellikle bu gibi alanlar çayır-mera tarımı için ayrılır. Bu özellikler dışında planlama toprak etütleri açısından, %Eğim, Su Erozyonu, Rüzgar Erozyonu, Taşlılık, Sel Basması, Arazi Kullanma, Toprak Yapısı, Toprak Gözenek Büyüklüğü gibi ilave incelemeler de yapılır.

Toprak serisi içindeki arazi alanı (da) Toprakta Geçirimsiz Tabaka (Bariyer) Etütleri Toprak suyunun düşey hareketini kısıtlayan, çok az geçirgen veya geçirgen olmayan toprak tabakalarına bariyer denilmektedir. Toprak içerisine sızan su, bu geçirimsiz tabaka üzerinde birikerek taban suyunu oluşturur. Bariyer derinliği, drenaj projelerinde dren derinlik ve aralığının saptanmasında kullanılan temel parametrelerden birisidir. Drenaj etütlerinde toprak altı koşullarında toprak yapısı, bünyesi, permeabilitesi gibi temel bilgiler sağlamak amacıyla gözlem kuyuları açılır. Burgu deliği (Auger Hole) yöntemine göre açılan gözlem kuyularından elde edilen veriler yardımıyla bariyer tabakasının derinliği belirlenmeye çalışılır. Bariyer derinliğinin saptanması amacıyla kuyu derinliğine göre açılacak olan kuyu sayıları şöyledir; Toprak serisi içindeki arazi alanı (da) Kuyu derinliği 8 m 5 m 50 > 50 - 250 250 - 1000 1000 < 1 1 adet/1000 da 2 3 1 adet/100 da 1 adet/500 da

Bariyer Derinliğinin Saptanması Bariyer derinliğinin saptanmasında öncelikle toprak katmanlarının permeabiliteleri ve derinlikleri gözönüne alınarak toprağın ortalama permeabilite değeri hesaplanmaktadır. Burgu deliğiyle açılan toprak katmanlarının ölçülen bireysel permeabilitesi k1, k2, k3, ....... kn ve her bir toprak katmanının derinliği d1, d2, d3, ....... dn ile gösterilirse ortalama permeabilite değerleri aşağıdaki eşitlikle hesaplanabilir.

Bariyer Derinliğinin Saptanması Bariyer tabakasının belirlenmesinde genellikle iki varsayım kullanılmaktadır. Birinci varsayımda bariyer üstteki tartılı permeabilitenin beşte birine (1/5) veya daha az permeabiliteye sahip bir katmandır. İkinci varsayımda bariyer, üstteki tartılı permeabilitenin onda biri (1/10) veya daha az permeabiliteye sahip katmandır. Örnek Verilenler : Çizelge de toprak katmanlarının derinliği ve geçirgenlik değerleri verilmektedir. İstenen : 1/5 geçirimsizlik oranı için toprağın bariyer derinliğini hesaplayınız.

Bariyer Derinliğinin Saptanması Tartılı ortalama geçirgenlik değerleri