ALZHEİMER HASTALIĞI Nedeni , Tanı ve Tedavisi Prof.Dr.M.Kemal Erbil

ALZHEİMER HASTALIĞI

Eğer insan ömrü uzamasaydı Alzheimer Hastalığı tıp literatüründe ender rastlanan ilginç bir hastalık olarak kalacaktı. Konrad ve Ulrike Maurer

ALZHEİMER HASTALIĞI Geriye dönüşümsüz beyin hastalığıdır. Hafızayı ve düşünmeyi yavaşca tahrip eden ve ilerleyen bir beyin bozukluğudur. İleri yaştaki Demans’ın en yaygın şeklidir.

DEMANS NEDİR? Bir düşünme,hatırlama kaybı, Entelektüel (Zeka ve çok yönlü gelişme kapasite)sinin ilerleyici kaybıdır Sosyal ve iş yaşamında bozulmaya yol açar Bellek ve bir ya da daha çok Kognitif (Bilişsel,Zeka ile ilgili ) özelliğin bozukluğudur Günlük aktiviteleri ve yaşamı engeller.

Alzheimer , en sık demans nedeni olup bütün demansların %50-80’inini oluşturur.

Alois Alzheimer ; Alman psikiyatristi ve nöropataloğu ( 1864-1915) İlk kez “presenil dementia” vakasını yayınlamış ve daha sonra Bu hastalık ünlü psikiyatrist Emil Kraepelin tarafından “Alzheimer hastalığı” olarak tanımlanmıştır.

1906, Alois Alzheimer, ilk olgu Hafıza kaybı,dil problemi,belirsiz davranışları olan bir kadının ölümünden sonra yaptığı otopside beyin dokusundaki değişimleri dikkat çekmiştir. Türkiye’ de ; 65 yaş üzeri nüfus %6.3 2050 de %19 olacak kanser ve kalp hastalığından sonra en pahalı hastalık 80 yaş üzerinde en az %20-50 Tüm demanslar içindeki oranı %51-73 En hızlı büyüyen nüfus kesimi yaşlılar.

Hastalığın Nedenleri Hastalıkta beynin büyüklüğü ve ağırlığında azalma ,hipotalamus ve serabral kortekste sinir kaybı görülür.

https://youtu.be/0GXv3mHs9AU

Beyindeki anormal Birikimler Nöritik plaklar

ALZHEİMER HASTALIĞINDA RİSKLER ve KORUYUCU FAKTÖRLER KESİN RİSKLER Yaş Aile hikayesi APOE-4 OLASI RİSKLER Kafa travması Düşük eğitim Vasküler hastalık Diğer genler KORUYUCU FAKTÖRLER Östrojen Antioksidanlar Anti-inflamatuar ilaçlar Düşük yağlı diyet Aerobik egzersiz Zihinsel aktivite

AH Risk Faktörleri Modifiye edilebilir Modifiye edilemez Serebrovasküler hastalık Diabet Hipertansiyon Hiperkolesterolemi Hiperhomosisteinemi Obesite Hipotiroidi Depresyon Modifiye edilemez Yaş ( toplam risk ~ %12 ) Aile öyküsü (toplam risk % 27)* APOE-ε4 Kadın cinsiyet Eğitim Kafa travması Gürvit

KOGNİTİF YIKIMDA ERKEN BELİRTİLER NELERDİR? Yakın zamandaki olayları, konuşmaları hatırlamaz. Eskileri hatırlamada sorunu yoktur Eşyalarını kaybeder. Tekrarlayıcı sorular sorar. Eşyaları kullanma becerisi bozulur. Para hesabında zorlanır Kişileri içinde bulunduğu yer ve zamanı karıştırabilir Kişilik özellikleri ve duygulanımında değişiklikler fark edilebilir

Alzheimer Hastalığında Klinik Seyir Nasıldır? Yavaş başlar Sinsi ve yavaş ilerler Başlangıçta sadece bellek bozukluğu ile başlar Zamanla diğer kognitif, psikiyatrik ve işlevsel sorunlar eklenir Geri dönüşümsüzdür

KOGNİTİF YIKIMA NEDEN OLABİLECEK DİĞER DURUMLAR GERİ DÖNÜŞÜMLÜ DEPRESYON TİROİD HASTALIKLARI İLAÇ YAN ETKİLERİ İLAÇ TOKSİSİTESİ DELİRİUM ENFEKSİYONLAR ORGAN YETMEZLİKLERİ ELEKTROLİT DENGE BOZ GERİ DÖNÜŞÜMSÜZ VASKÜLER DEMANS FRONTOTEMPORAL DEMANS LEWY CİSİMCİKLİ DEMANS PARKİNSON DEMANSI YER KAPLAYICI LEZYON DİĞER(CA METABOLİZMA HAST ,JC HASTALIĞI...)

ALZHEİMER HASTALIĞINDA KLİNİK EVRELER-I AH’nin HAFİF EVRESİ ( MMSE= 21-30) Galasko 1997

ALZHEİMER HASTALIĞINDA KLİNİK EVRELER-II AH’nin ORTA EVRESİ ( MMSE= 10-20) Galasko 1997

ALZHEİMER HASTALIĞINDA KLİNİK EVRELER-III AH’nin İLERİ EVRESİ ( MMSE <10) Galasko 1997

ERKEN TANININ ÖNEMİ NEDİR? Bireyler ağır nöronal kayba uğramadan tedaviye başlayabilirler Bireylerin kognitif ve fonksiyonel yetileri uzun süre korunabilir Bireyin ve ailenin bu durumdaki hayatlarını planlamaları kolaylaşır Gereksiz tıbbi tetkik ve harcama engellenebilir

NE ZAMAN UZMANA SEVK EDİLMELİ Tanı şüphesi Atipik özellikler / farklı seyir Tedavinin gözden geçirilmesi Kontrol edilemeyen davranışsal ve psikiyatrik belirtiler Hasta yakını / bakım veren veya aile ile ilgili sorunların artması Araya giren diğer hastalıklar veya ani kötüleşmeler

BEN HASTAYA NE SORMALIYIM? BU GÖRÜŞME AİLE FERTLERİNDE BİRİ İLE BİRLİKTE YAPILMALIDIR Unutuyor mu ? Neleri unutuyor? Ne zamandır var? Nasıl başladı ve ilerledi? Günlük yaşamını etkiliyor mu? Psikiyatrik ek belirti var mı? Halüsinasyon,depresyon, delüzyon Başka fiziksel bir hastalığı var mı? İlaçları neler? Ailede başka demans hastası var mı?

KLİNİK DEĞERLENDİRME TIBBİ HİKAYE İLAÇ HİKAYESİ SOSYAL HİKAYE PSİKİYATRİK DEĞERLENDİRME NÖROLOJİK DEĞERLENDİRME BİYOKİMYA TAM KAN / TİROİD FONKSİYONLAR vb.. GÖRÜNTÜLEME BT / MRI

DİĞER YAPILMASI GEREKENLER MUAYENE TA / nabız kalp solunum sistemi yürüyüş /denge psikiyatrik değerlendirme nörolojik değerlendirme diğer hastalıklar: diabet, KOAH... LABORATUAR Tam kan sayımı tiroid fonksiyonları BUN-kreatinin AKŞ Kc fonksiyon testleri elektrolitler, kalsiyum B12-folik asit Sy testi EKG

Genel Yaşam Aktiviteleri Enstümental GYA’lar Temel GYA’lar Alışveriş Yemek hazırlama Günlük ev işleri Nakil araçlarını kullanma Para kontrolü Telefon kullanımı Kişisel yazışmaları yürütme Durumları ve açıklamaları kavrama Ev gereçlerini kullanma Hobiler/boş zaman etkinliklerini gerçekleştirme Giyinme Kişisel hijyen ve özbakım Banyo yapma Yemek yeme Tuvalete gitme Yürüme

Alzheimer Hastalığında Görülen Psikiyatrik Belirtiler Nelerdir? Deluzyonlar (=Paranoya;bir inancın patolojik olduğunu vurgulamak) Halüsinasyonlar (insanının zihnin dışında bir gerçeklikte var olmayan şeyleri görmesi,iştimesi koklaması tatması veya hisetmesi demektir.) Ajitasyon(Aşırı Huzursuzluk,kişinin etrafa saldırganlığı) Anksiyete (Kaygı,Endişe) Depresyon( Çöküntü,ruhsal ve bedensel düşkünlük.) Mood elevasyonu(Terslik,huysuzluk,karamsarlığın artması) Apati(Çevre ile anormal derecede ilgisizlik,duygusuzluk,kayıtsızlık) İrritabilite (Hafif uyarılara karşı şiddetli cevap verme) Motor kontrolsüzlük(Beyin işlev bozukluğu)

Yapılması Gerekenler TA / nabız Kalp solunum sistemi Yürüyüş /denge MUAYENE TA / nabız Kalp solunum sistemi Yürüyüş /denge Psikiyatrik değerlendirme Nörolojik değerlendirme Diğer hastalıklar: diabet, KOAH... LABORATUAR Tam kan sayımı Tiroid fonksiyonları Bun-kreatinin Akş Kc fonksiyon testleri Elektrolitler, kalsiyum B12-folik asit Sy testi Ekg

T e d a v i Psikososyal tedaviler Farmakolojik tedavi EKT ve diğerleri.... Doğru tanı ve gerekli olunca ilaç; Az ilaç; yavaş titrasyon; yan etkilerin gözlenmesi; maliyet analizi gibi faktörler söz konusudur.

İlaç Seçenekleri AChE inhibitörleri Diğer demans ilaçları. Atipik antipsikotikler Antidepresanlar Diğerleri Mood stabilizatörü (Na valproat,lityum ...) Psikostimulanlar Anksiyolitikler

ALZHEİMER DE BESLENME

AH'li hastaların çoğunda beslenme sorunları vardır. Bu sorunlar çiğneme, yutma sorunları ve iştah kaybı gibi birçok faktörden kaynaklanabilir.  Turkiye Klinikleri J Neurol-Special Topics 2012;5(3):79-83

Diyetle yağ, kolesterol, antioksidan ve polifenol eksikliği yanı sıra, diyetle karbonhidrat alımının özellikle de früktoz alımının fazla olmasının, Alzheimer hastalığının gelişmesine neden olabileceği düşünülmektedir. Alzheimer Hastalığı ve Beslenme Beslenme ve Diyet Dergisi 2012:40(2):163-169

BESLENME TEDAVİSİ Meyve Sebze Araştırma sonuçları antioksidantların (vitamin E,C,malatonin ,flavonoidler ,karatenoidler ) Hastalığın patogenezinde rol alan toksik moleküllerin etkilerini azaltarak , tedavide yardımcı olduklarını işaret etmektedir. Meyve Sebze

Antioksidant , özellikle C vitamini düzeyinin düşüklüğü ile bilişsel yetersizlik arasında doğrusal ilinti belirlenmiştir. Alzheimerli hastaların diyetinde antioksidantlardan zengin yeşil yapraklı sebzeler ,turunçgiller Domates ,karnabahar,çilek , havuç gibi sebzelerin miktarları artırılmalı ; bunların ,temizlik kurallarına uygun olarak hazırlanmalarına ve antioksidant değerlerinin kaybını önleyecek şekilde pişirilmesine özen gösterilmelidir.

İştahın azalması ve yemek yemeyi unutma gibi nedenlerle hastada ağırlık kaybı olur ve enfeksiyon direnci azalır. ileri durumlarda hasta kendi kendine yemek yemede zorlanır. hastanın diyetinde besin değeri yoğun hacmi az yiyeceklere yer verilmelidir. Bir yumurta ,bir bardak süt,bir kaşık şeker ve dövülmüş cevizle hazırlanan sütlü tatlılar . Aralarda Taze hazırlanmış havuç-portakal suyu . Besin almakta zorlanan hastalara enteral ürünlerin verilmesi yararlı olur. .

Vitamin E lipid peroksidasyonunun önlenmesinde başta gelen antioksidanttır. Klinik çalışmalarda orta derecede ilerlemiş belirtileri olan hastalara 2000 IU veridiğinde plasebo alanlara göre hastalık belirtilerinin yavaşladığı bulunmuş,bu dozda vitamin alımının olumsuz etkisi bulunmamıştır.

n-6 grubu yağ asitlerinden zengin bitkisel sıvı yağların azaltılması , Hastalığın ilerlemesinde inflamatuvar tepkimelerin rolü düşünülerek diyette inflamasyonu artıran çoklu doymamış n-6 grubu yağ asitlerinden zengin bitkisel sıvı yağların azaltılması , anti inflamatuvar etkiye sahip n-3yağ asitlerinden zengin yağların kullanılması önerilmiştir. Balık ağır metallerin birikmesi nedeniyle önerilmemektedir. Max EPA gibi saf hazır balık yağı prepatları da ek olarak kullanılabilir.

Bir çok ülkede olduğu gibi, ülkemizde de Alzheimer Vakfı bulunmaktadır. • Bu vakfın amacı, toplumda Alzheimer hastalığının daha iyi tanınmasını sağlamak, hasta yakınlarını bilgilendirmek ve sorunlarını paylaşarak çözüm aramaktır.

Teşekkürler