YAPTIRIM TEORİSİ Ceza hukuku yaptırımlarıyla güdülen amaç, a) suç işlenmesinin önlenmesi, b) toplumun korunması ve c) kişinin ıslah edilmesidir.

Yaptırımlar Cezalar Güvenlik tedbirleri

Kusursuz ceza olmaz “nulla poena sine culpa” Fiil olmaksızın haksızlık olmaz Haksızlık olmaksızın kusur olmaz Kusur olmaksızın ceza olmaz

Cezalar Hapis cezaları Adli para cezası (TCK, m. 45)

Hapis cezaları (m. 46) Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası (m. 47) Süreli hapis cezası (m. 49) Kısa süreli hapis cezası Uzun süreli hapis cezası

Hükümlünün hayatı boyunca devam edecek olup kanun ve tüzükte belirtilen sıkı güvenlik rejimine göre çektirilecek olan cezaya, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası denir (m. 47). Buna karşılık, sadece hükümlünün hayatı boyunca devam edecek olan cezaya, müebbet hapis cezası denir (m. 48). Kanunda aksi belirtilmeyen hallerde bir aydan az yirmi yıldan fazla olmamak üzere uygulanan hapis cezası ise, süreli hapis cezasıdır (m. 49). “Hükmedilen bir yıl veya daha az süreli hapis cezası kısa süreli hapis cezasıdır” (m. 49, f. 2). Dolayısıyla, hükmedilen bir yıldan fazla süreli hapis cezası, uzun süreli hapis cezasıdır.

Hapis cezaları arasındaki ayırımın ölçüt ve sonuçları Hapis cezaları arasında, sadece infaz süresi ve infaz koşulları bakımından bir ayırım öngörülmüştür. Bunlar arasında, cezanın amacı veya hak yoksunluğu bakımından herhangi bir ayırım öngörülmemiştir.

Adli Para Cezası Kanunda “gün para cezası” sistemi kabul edilmiştir. Bu sistemde, adli para cezasının, gün unsuru ve bir gün karşılığı ödenmesi gereken para unsuru olmak üzere, iki unsuru bulunmaktadır. Adli para cezasının gün unsuru, “beş günden az ve kanunda aksine hüküm bulunmayan hâllerde yediyüzotuz günden fazla” olamaz (m. 52, f. 1). Bir gün karşılığı ödenmesi gereken para miktarı da “en az yirmi ve en fazla yüz Türk Lirası” olabilir (m. 52, f. 2).

Hapis cezasının sakıncalarını gidermeye yönelik kurumlar (soruşturma veya kovuşturma evresinde) 1) Uzlaşma (CMK, m. 253, 254) 2) Kamu Davasının açılmasının ertelenmesi (CMK, m. 171) 3) Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (CMK, m. 231) 4) Önödeme

Hapis cezasının sakıncalarını gidermeye yönelik kurumlar (mahkumiyet veya infaz aşamasında) 1) Kısa süreli hapis cezasının, seçenek yaptırımlara çevrilmesi 2) Erteleme 3) Koşullu salıverilme 4) Özel infaz rejimleri

Kısa süreli hapis cezasına seçenek yaptırımlar (TCK, m. 50) Adli para cezası, Zararın tazmini, Eğitim kurumuna devam, Belirli yerlere gitmekten veya belirli etkinlikleri yapmaktan yasaklanma, Ehliyet ve ruhsat belgelerinin geri alınması, Meslek ve sanatı yapmaktan yasaklanma, Kamuya yararlı bir işte çalıştırılma.

Seçenek yaptırımların uygulama koşulları (m. 50, f. 1): Birinci koşul: Kısa (bir yıl veya daha az) süreli hapis cezasına hükmedilmesi (m. 49, f. 2). İkinci koşul: a) suçlunun - kişiliği, - sosyal ve ekonomik durumu, - yargılama sürecinde duyduğu pişmanlık, b) suçun işlenmesindeki özellikler, ceza siyaseti ve cezanın bireyselleştirilmesi bakımından, seçenek yaptırımlardan birine hükmetmeyi haklı ve yeterli göstermesi (takdirilik).

Seçenek yaptırıma hükmetmede zorunluluk (m. 50, f. 3) a) mahkûm olunan otuz gün ve daha az süreli hapis cezası ya da, b) fiili işlediği tarihte - onsekiz yaşını doldurmamış veya - altmışbeş yaşını bitirmiş bulunanların mahkûm edildiği kısa süreli hapis cezası, seçenek yaptırımlardan birine çevrilir. Ancak, bunun için daha önce hapis cezasına mahkûm edilmemiş olmak gerekir.

Taksirle işlenen suçtan dolayı hükmolunan hapis cezası uzun süreli de olsa, adli para cezasına çevrilebilir (m. 50, f. 4, birinci cümle). Suçun bilinçli taksirle işlenmesi halinde, hükmolunan hapis cezası kısa süreli ise, adli para cezasına çevrilebilir (m. 50, f. 4, ikinci cümle). Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlardan dolayı verilen hapis cezası seçenek yaptırımlara çevrilemez. Ancak, bu hüküm, çocuklarla ilgili olarak uygulanmaz.

Güvenlik tedbirleri Suçu işleyen kişi hakkında, koruma ve iyileştirme amacıyla uygulanabilir. - Suç işleyen kişinin çevresine ve hatta ailesine karşı korunması amacıyla uygulanabilir. - Suç işleyen kişiden toplumun korunması amacıyla uygulanabilir. - Suç işleyen kişinin iyileştirilmesi, eğitilmesi ve ıslahı amacıyla uygulanabilir.

Suçun konusu ile ilgili olarak da uygulanabilir. Örnek: Eşya / kazanç müsaderesi Suçun işlenmesinde kullanılan araçla ilgili olarak uygulanabilir. Örnek: Eşya müsaderesi Tüzelkişilere özgü güvenlik tedbirleri.

Güvenlik tedbirlerinin türleri Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma. Müsadere.(Eşya ve Kazanç Müsaderesi) Çocuklara özgü güvenlik tedbirleri. Akıl hastalarına özgü güvenlik tedbirleri. Mükerrirlere ve özel tehlikeli suçlulara özgü güvenlik tedbirleri. Sınır dışı edilme. Tüzel kişilere özgü güvenlik tedbirleri.

DAVANIN VE CEZANIN DÜŞMESİ Sanığın veya hükümlünün ölümü, Genel Af Dava ve Ceza zamanaşımı Şikâyetten vazgeçme Önödeme