Modern Dönem Sistem Teorisi

Modern Dönem YaklaşImlarI Sistem Teorisi Durumsallık Teorisi

Sistem TeorİSİ Temellerİ Hegel J. Smuts Bertalanffy Boulding

Hegel Hegel doğa sistemleri ile ilgili olarak yaptığı önermeler sistemi tanımlamaktadır: Bütün, parçaların toplamından fazladır, Bütünlük parçaların doğasını tanımlar, Bütünle çalışılarak parçalar anlaşılmaz, Parçalar dinamik olarak birbiri ile ilişkilidir veya bağımlıdır.

Smuts “Holism and Evolution” kitabı ile bütünsellik anlayışı yaygınlaşmış ve sistem teorisinin temelleri atılmıştır.

BERTALANFFY “Organizmik biyoloji” ve “organizmanın sistem kuramı” kavramlarını ortaya atmıştır. Bir organizmayı anlayabilmek için; Bütünün parçalarını, Parçalar arasındaki ilişkiyi, Ve bütünün çevre ile ilişkisini anlamak gereklidir. Açık sistem düşüncesinin yaygınlaşmasına katkı sağlamıştır.

BOULDING Genel sistem kuramının yaygınlaşmasına katkıda bulunmuştur. 5 temel görüş belirtmektedir: Düzen, düzenlilik ve rastgele olma, düzensizliğe ve rastgele olmaya tercih edilmektedir. Deneysel dünyadaki düzenlilik, sistem kuramcılarına dünyayı ilginç, iyi ve çekici yapmaktadır. Dış ve deneysel dünyanın düzenliliği içinde bir düzen bulunmaktadır. Düzen kurmak, nicelleştirmek ve matematikselleştirmek değerli araçlardır. Düzen ve yasa araştırması, soyut yasa ve düzenleri bünyesinde bulunduran gerçekleri aramayı da zorunlu olarak kapsamalıdır.

1. SİSTEM Belirli amaç ya da amaçların gerçekleştirilmesine yönelik birbirleri ile karşılıklı bağlı ve ilişkili parçaların bir araya gelmesi ile oluşan bir BÜTÜNe sistem denir.

2. ALT SİSTEM Sistemi oluşturan parçalar veya elemanlardır. Mekanik, biyolojik ve sosyal bütün sistemlerin çeşitli alt sistemleri vardır. Her sistem belirli alt sistemlerden oluştuğu gibi her sistem daha büyük ve karmaşık bir sistemin alt sistemidir. Bir sistemin faaliyeti (işleyişi) o sistemin alt sistemleri arasındaki fonksiyonel bağımlılığın bir fonksiyonu olarak ortaya çıkar. Bu bakımdan alt sistemler bir sistemin incelenmesinde ele alınacak temel birimlerdir.

ÖRNEK-1 SİSTEM ALT SİSTEM ÜLKENİN SOSYAL SİSTEMİ Ülke Ekonomisi ÜLKE EKONOMİSİ Endüstri dalları (imalat, hizmet, tarım, madencilik) ENDÜSTRİ DALI Bu endüstride faaliyet gösteren (örn; otomotiv) bir örgüt ÖRGÜT Pazarlama, muhasebe, İKY ve üretim departmanları İKY DEPARTMANI Eleman seçme, yerleştirme, terfi, maaş ve ücret yönetimi, eğitim işlevleri

3. KAPALI VE AÇIK SİSTEMLER Kapalı sistem: Sistem ile sistemin faaliyette bulunduğu çevre arasında enerji, bilgi, materyal alışverişinin olmadığı sistemler. Örneğin; bazı mekanik sistemler. Açık sistem: Sistem ile sistemin faaliyette bulunduğu çevre arasında enerji, bilgi, materyal alışverişinin olduğu sistemler. Örneğin; biyolojik ve sosyal sistemler ÖRGÜTLER AÇIK SOSYAL SİSTEMLERDİR!...

4. ÇEVRE ÇEVRE, SİSTEMİN DIŞINDA KALAN HERŞEYDİR. Çevre açık sistemler için hayati önem taşır. Çünkü, sistemin işleyişini etkileyecek potansiyeli taşır. Çevre, bölgesel, ulusal ve uluslar arası ortam olabilir. Bu yüzden örgütler genel ekonomik koşullardan, ticari uygulamalardan, politik faaliyetlerden etkilenir. Örgütün başarılı olabilmesi çevresine uygun düzenlemeler yapmasına bağlıdır.

5. GİRDİ, ÇIKTI ve GERİ BESLEME GİRDİ: Sistemin belirli düzeyde faaliyet gösterebilmesi için çevresinden aldığı herşey. ÇIKTI: Girdilerin belirli bir teknolojik düzeyde işlendikten sonra yaratılan mal/hizmettir. Sistemin çevresine girdi olarak sunulur. GERİ BESLEME: Girdi-süreç-çıktı akışının kesintisiz olmasını sağlamak için süreç ve çıktı safhalarından girdi safhasına doğru olan bilgi ve veri akışı.

GİRDİ- SÜREÇ- ÇIKTI- GERİ BESLEME AKIŞI Çevreden gelen GİRDİLER Çevreye giden ÇIKTILAR DÖNÜŞÜM SÜRECİ (Yani diğer Sistemlerden) (Yani diğer Sistemlere) Geri besleme / Bilginin geri bildirimi

ÖRNEK-2: BİR HAVAYOLU İŞLETMESİNİ AÇIK SİSTEM YAKLAŞIMI AÇISINDAN İNCELEYELİM GİRDİLER (inputs) SÜREÇ ÇIKTI (output) Uçak Havaalanı Teknik personel Bakım Yakıt Yolcular Terminal hizmetleri Gümrük hizmetleri Terminal-havaalanı arası ulaşım Otobüs Hava koşulları UÇUŞ HİZMET (yolcuları belirli bir yere ulaştırma) Hizmet şekline dönüştürülen girdiler, çıktı olarak, tekrar çevreye veya başka sistemlere girdi olarak gönderilir.

6. ENTROPİ VE NEGATİF ENTROPİ ENTROPİ: Sistem denilen bütündeki faaliyetlerin bozulması, dengenin kaybolması, karışıklık ve aksamaların ortaya çıkması ve sonuçta sistemin faaliyetlerinin durması eğilimi. Bütün sistemlerde entropi vardır. Kapalı sistemlerde entropi kuvvetlidir ve belirli süre sonunda sistemi durduran en önemli faktördür. Açık sistemlerde entropi durdurulabilir. Açık sistemler çevrelerinden aldıkları bilgi, enerji ve materyal ile entropiyi durdurup onun etkilerini negatif hale getirirler; burada NEGATİF ENTROPİ söz konusudur.

7. DENGELİ DURUM VE DİNAMİK DENGE Açık sistemlerin en önemli özelliklerinden biri dengeli durumlarını korumalarıdır. Bu da negatif entropi ile yakından ilgilidir. Açık sistemler çevrelerinden aldıkları girdilerle faaliyetlerini çevre ile dengeli bir şekilde sürdürürler. Eğer çevrede değişiklik olursa açık sistem yeniden çevresiyle denge kurar.

8. EŞSONCULUK Fiziki sistemlerde, başlangıç koşulları ile nihai durum arasında doğrudan bir neden-sonuç ilişkisi vardır. Eşsonculuk kavramı, nihai sonuçlara farklı başlangıç şartıyla ve çeşitli yollarla elde edilebileceğini iddia etmektedir.

Örgüt araştırmalarında Sistem yaklaşımı Bertalanffy ile ortaya çıkan genel sistem teorisi klasik ve neo-klasik yaklaşımın kabul ettiği kapalı çevre anlayışının eksikliğini ortaya çıkarmaktadır. Örgüt alanında sistem teorisinin temellerini Chester Barnard (1938) atmaktadır. Kırılma noktası ise Scott (1961) ile gerçekleşmiştir.

Barnard Sistemi, “belli bir amaç için iki veya daha fazla kişinin müşterek ilişki nedeniyle belirli bir sistematik etkileşim içindeki fiziksel, biyolojik, kişisel veya sosyal bileşenlerden oluşan bir bütünlük” olarak tanımlamaktadır. Aslında iki veya daha fazla kişi ile örgütü tanımlamaktadır.

SCOTT Scott Genel Sistem Kuramı ile örgüt kuramı arasındaki ilişkiyi “modern örgüt kuramının ayırıcı özelliklerinin, örgüt kuramı ile aynı analitik temele dayandığını, dolayısı ile örgüt çalışmalarında en anlamlı yolun onun bir sistem olarak ele alınması gerektiğini” belirterek açıklamıştır.

SİSTEM YAKLAŞIMI NE DEMEKTİR?

Sistem yaklaşımına göre örgüt bir organizma’ dır. “Birbiriyle karşılıklı ilişki içinde olan unsurlar / elemanlar seti” olarak tanımlanmaktadır. Sistem yaklaşımı, bütünü oluşturan parçaları ve bu parçaların birbirleri ile olan ilişkilerini bir bütün halinde incelemektir.

SİSTEM YAKLAŞIMI AÇISINDAN ÖRGÜTLERİN ÜÇ ÖNEMLİ ÖZELLİĞİ VARDIR;

1. Bütüncül Görüş (Holism) Örgüt çeşitli bölümlerin (alt sistemlerin) toplamı değil, açık sistem özelliklerine göre faaliyetlerini farklılaştırmış bir bütündür.

2. ÖRGÜT-ÇEVRE İLİŞKİSİ Örgüt-çevre ilişkisi ile ilgili konular şunlardır; Örgütün ilişkili olduğu çevre faktörleri nelerdir? Çevre ile olumlu ilişkilerin kurulabilmesi için nasıl bir yol izlenmesi gerekir? Çevresel özelliklere göre örgütün iç değişkenleri (yapı, yönetim tarzı, bilgi akışı v.b.) nasıl olmalıdır?

3. Bilgi AkIşI Sistemin işleyişinde hayati önem taşır. Sistem olarak örgütün başarısı bilgi akışının düzenlenmesine bağlıdır. Bunun için hem örgüt içi hem de örgütün dış çevresiyle (diğer örgütlerle) arasındaki bilgi akışının düzenlenmesi gerekir. Örgütler çevresel belirsizliği azaltmak için çeşitli uygulamalar geliştirmelidir.

BELİRLİ BİR OLAYA (BÜTÜNE) SİSTEM YAKLAŞIMI AÇISINDAN BAKILDIĞINDA ŞU SORULARIN CEVABI ARAŞTIRILMAKTADIR;

1. Bu sistemin önemli parçalarI (alt sistemleri) nelerdir? Çünkü, bütünü anlamak için alt sistemleri anlamak gerekir. Bütünün amacı alt sistemler amaçlarına ulaştığı zaman gerçekleşir. Alt sistemlerin birindeki değişme diğerini etkiler. Sistemi anlamak, müdahale ve kontrol etmek sistemi oluşturan alt sistemlerin ve ilişkilerinin anlaşılması ile mümkündür.

3. SİSTEMİN GERÇEKLEŞTİRMEK İSTEDİĞİ AMAÇ/ AMAÇLARI NELERDİR? 2. Bu parçaları (alt sistemleri) birbirine bağlayan ve birbirine uyumunu sağlayan başlıca süreçler nelerdir? 3. SİSTEMİN GERÇEKLEŞTİRMEK İSTEDİĞİ AMAÇ/ AMAÇLARI NELERDİR? Sistem yaklaşımının temelinde sistem olarak ele alınan bütünün amacını gerçekleştirmesi vardır. Önemli olan bütündür; parçalar bütüne katkıda bulunduğu ölçüde önemlidir.

ÇEVRE A D B E Alt Sistemler C SİSTEM YAKLAŞIMI ÇEVRE