NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ Türk BankaCILIK SİSTEMİ Finansal kurumlar NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi iisbf.nisantasi.edu.tr
Para Yaratan Fİnansal Kurumlar Merkez Bankaları Ticari Bankalar Katılım Bankaları NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
Para Yaratmayan Fİnansal Kurumlar Yatırım ve Kalkınma Bankaları Sigorta Kurumları Aracı Kurumlar Menkul Kıymet Borsaları Faktoring Şirketleri Finansal Kiralama Şirketleri Finansman Şirketleri Varlık Yönetim Şirketleri Yatırım Ortaklıkları Risk Sermayesi Şirketleri NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © YatIrIm BankalarI Yatırım Bankaları, finansal araç çıkararak uzun vadeli fon sağlamak amacında olan kuruluşlarla, fon fazlası olan bireyler/ kurumlar arasında aracılık yapan finansal kurumlardır NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © KalkInma BankalarI Ülkelerin kalkınma çabalarını desteklemek, dış ülkelerden,özellikle gelişmiş ülkelerden teknoloji ve sermaye transferlerinde hem yerli hem de yabancı kuruluşlara yardımcı olmak, sermaye pazarlarının gelişmesini sağlamak amacıyla kurulmuş finansal kurumlardır Kalkınma Bankaları,özellikle gelişmekte olan ekonomilerde, kıt kaynakların verimli yatırımlara yönlendirilmesini, temel sanayi projelerinin gerçekleştirilmesini sağlamak amacıyla kurulur. Kalkınma bankaları yatırım bankacılığı faaliyetlerinin yanı sıra, özkaynakları ve idaresi kendilerine bırakılmış olan fon ve benzeri kaynakları kullanarak kredi verme yetkisine sahip kurumlardır. Sermaye piyasalarının gelişmeye başladığı piyasalarda, kalkınma bankalarının rolü azalır NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Sİgorta KurumlarI Gelecekte oluşabilecek tehlikelerin, gelir kesilmesi veya gelir eksikliği olarak ortaya çıkan zararlarını parasal açıdan karşılamak veya azaltmak amacıyla faaliyette bulunan kurumlardır Sigorta şirketleri bazı risklerin ortaya çıkardığı olumsuz sonuçları en aza indirebilmek için poliçeler karşılığında prim toplayarak, riskler gerçekleştiğinde bu fonları kullandırarak önemli bir rol üstlenirler. Sigorta şirketleri topladıkları primleri yatırım veya kredi amaçlı olarak kullanabilirler NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © AracI Kurumlar Hem birincil piyasalarda hem de ikincil piyasalarda aracılık yapan kurumlardır. “Aracı kuruluş” terimi, sermaye piyasasında faaliyette bulunmak üzere yetki belgesi almış olan banka, aracı kurum ve vadeli işlemler aracılık şirketlerini ifade etmektedir Sermaye piyasası araçlarının aracılık amacıyla, kendi nam ve hesabına, başkası nam ve hesabına yahut kendi namına başkası hesabına alım satımını yapan anonim ortaklıklardır Sermaye Piyasası Kanunu, aracı kuruluşları, aracı kurum ve bankalar olarak tanımlamıştır. Aracı kuruluşların, kuruluş, faaliyet ve yetkilendirilmelerine ilişkin esaslar Sermaye Piyasası Kurulu’nun “Aracılık Faaliyetleri ve Aracı Kuruluşlara İlişkin Esaslar Tebliği” ile düzenlenmiştir NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
Menkul KIymet BorsalarI Borsaya kote olmuş finansal araçların, alım satımın yapıldığı, örgütlenmiş, bir merkezi bulunan pazar yerleridir NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Factoring şİrketlerİ Factoring şirketleri alacakların vadesinden önce nakde dönüşmesini sağlayan finansman şirketleridir Faktoring, firmaların mal ve hizmet satışlarından doğan yurt içi ve yurt dışı vadeli alacaklarının faktoring şirketi tarafından temlik(devir) alınarak garanti, alacak ve tahsilat yönetimi, finansman hizmetlerinin bir arada sunulduğu komple bir finansman yöntemidir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
Fİnansal Kİralama Şİrketlerİ Finansal Kiralama Şirketleri ise finansal kiralama konusunda uzmanlaşmış kurumlardır. Alternatif finansman yöntemi olarak kabul edilen leasing “Belli bir süre için mal sahibi kiraya veren ( Lessor) ve kiracı (Lesee) arasında imzalanan, kiracı tarafından seçilip kiralayan tarafından satın alınan bir malın mülkiyetini kiralayanda, kullanımını ise belli bir kira ödemesi karşılığında kiracıda bırakan sözleşme” olarak tanımlanmaktadır NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Fİnansman Şİrketlerİ Her türlü mal ve hizmet alımı amacıyla gerçek ve tüzel kişilere finansman sağlayan kredi kuruluşlarıdır Mal veya hizmeti satın alan gerçek veya tüzel kişinin nam ve hesabına mal veya hizmetin teslim veya temini ile birlikte doğrudan satıcıya ödeme yapılması suretiyle kredilendirilmekte, kredi geri ödemeleri, adına kredi açılanlar tarafından finansman şirketlerine yapılmaktadır NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
VarlIk Yönetİm Şİrketlerİ Varlık yönetim şirketleri; bankalar, özel finans kurumları ve diğer mali kurumların alacakları ile diğer varlıklarının satın alınması, yeniden yapılandırılarak satılması amacına yönelik olarak faaliyet göstermek üzere kurulan şirketlerdir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © YatIrIm OrtaklIklarI Yatırım ortaklıklarının amacı, tasarrufları bir havuzda toplayarak değişik menkul kıymetlerden oluşan portföylerde değerlendirmek ve elde ettikleri kazancı ortaklarına kâr payı olarak payları oranında dağıtmaktır. Yatırım ortaklıklarının diğer ortaklıklardan farkı, sadece sermaye piyasası araçlarını ve kıymetli madenleri kullanarak bir portföy oluşturmalarıdır. Yatırım ortaklıkları mevduat toplayamaz, kredi veremez, üçüncü kişiler adına menkul kıymet alım satımında aracılık edemezler. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
Rİsk Sermayesİ Şİrketlerİ Risk sermayesi şirketleri, risk sermayesi finansman biçiminin işlemesi için gerekli sermayeyi sağlayan kuruluşlardır Risk sermayesi, risk sermayedarlarının yeni teknolojiler ya da fikirler üreten ve gelişme ihtimali fazla olan küçük ve orta boy işletmelere (KOBİ), edinecekleri pay karşılığında yaptıkları bir yatırım aracıdır. Risk sermayesi, kaynak yetersizliği sebebiyle hayata geçirilemeyen, başarıya ulaşma ihtimali yüksek yatırım projelerinin finansmanını, yönetimine katıldığı yeni şirketler kurarak gerçekleştiren ve ileriki zamanda oluşacak kârlar ile pay senetleri fiyat artışlarından yararlanmayı amaçlayan örgütlenmiş bir portföy yönetim şeklidir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
Portföy Yönetİm Şİrketlerİ Portföy yönetim şirketi, özel olarak portföy yöneticiliği faaliyetinde bulunmak üzere Sermaye Piyasası Mevzuatı’nda belirlenen şartları yerine getirerek Sermaye Piyasası Kurulundan yetki belgesi almış bir anonim şirkettir NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
Forfaiting Şİrketlerİ Mal ve hizmet ihracatından doğan ve belirli bir ödeme planına göre tahsil edilebilecek olan alacakların bir banka ya da bu alanda uzmanlaşmış bir finansman kurumu tarafından satın alınmasıdır. Alacağın satıcısına forfaitist, devralan kuruluşa forfaiter denir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © YatIrIm FonlarI Yatırım fonları topladıkları paralar karşılığında hisse senedi, tahvil, repo gibi sermaye piyasası araçlarından oluşan portföyü yönetirler. Küçük yatırımcılar genelde tasarruflarını sermaye piyasalarında değerlendirmek konusunda yeterli bilgiye sahip değildir. Yatırım fonları bireylerden topladıkları fonları portföylerinde değerlendirmektedir. Her yatırımcıya, fon portföyüne ortak olmasını sağlayan bir katılma belgesi verilir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
Gayrİmenkul YatIrIm OrtaklIklarI Gayrimenkul yatırım ortaklıkları, gayrimenkul projeleri ve gayrimenkule dayalı menkul kıymetlerden oluşan portföylere yatıran kurumlardır. GYO, gayrimenkule dayalı projelerden elde ettiği geliri ortaklarına aktarır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
Bİreysel Emeklİlİk Sİstemİ Bireysel Emeklilik Sistemi, mevcut kamu sosyal güvenlik sisteminin tamamlayıcısı olarak ve bireylerin gelir elde ettikleri dönemlerde düzenli tasarrufta bulunmalarını sağlayarak, sahip olunan refah seviyesinin emeklilik dönemlerinde de sağlanması, ekonomiye kaynak yaratarak istihdamın artırılması temelinde kurulmuştur. Katılımcılar, mevcut gelir düzeyleri ve emeklilik dönemine ait beklentilerini gözönüne alarak, kakı payı tutarını belirler ve emeklilik sözleşmesini imzalayarak tamamen gönüllü olarak sisteme katılırlar. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
Portföy Saklama KuruluşlarI Portföy saklama kuruluşları; portföy yönetim şirketi müşterilerine ait finansal varlıkların saklanması, kayıtlarının tutulması, varlık ve nakit hareketlerinin idaresi ve kontrolü faaliyetlerini yürüten bankalardır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Takasbank Takasbank Borsa Para Piyasası (TBPP); kısa dönemli nakit fazlası olup bunu organize bir şekilde değerlendiremeyen aracı kuruluşlar ile kısa dönemli nakit ihtiyacı bulunup bu ihtiyacını uzun vadeli varlıklarını elden çıkartmadan karşılamak isteyen aracı kuruluşların karşılaşmasını sağlamak amacıyla 1 Ekim 1996’da İMKB Takas ve Saklama Bankası AŞ bünyesinde faaliyete geçmiştir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
Fİnansal KuruluşlarIn SorumluluklarI Finansal kuruluşların amacı, tasarruf sahibi ile yatırımcı arasındaki işlemleri gerçekleştirmektir. Finansal kuruluşların, faaliyetlerini gerçekleştirirken yerine getirmek zorunda olduğu sorumlulukları vardır. Bunlar genel itibarıyla aşağıda sıralanmıştır. İyi niyet kurallarına göre davranmak, mevzuata, borsa düzen ve disiplinine uygun hareket etmek zorundadırlar. Müşterilerinin verecekleri alım ve satım emirlerini kısmen veya tamamen kabul etmeme hakkına sahiptirler; ancak, nedenini açıklamak zorunluluğu olmaksızın bu durumu müşterilerine veya onların temsilcilerine hemen bildirmekle yükümlüdürler. Tarife dışı komisyon alamaz veya teklif edemezler. Kıymetli madenin teslimi ve bedellerinin ödenmesi de dahil olmak üzere borsada yaptıkları işlemlerin tümünden sorumludurlar. Finansal kuruluşlar müşteri ile çerçeve sözleşmesi imzalamak zorundadır. Aracı kurumlar, Sermaye Piyasası Kurulunun işlemler bazında istediği blokajı yerine getirmek zorundadır. Borsada işlem yapacak finansal kuruluşlar, borsa üyeliği belgesi almak zorundadır. Aracı kuruluşlar, 4208 sayılı Karaparanın Aklanmasının Önlenmesine Dair Kanun ve ilgili mevzuat hükümleri uyarınca hesap açmadan önce müşterilerinin kimlik bilgilerini tespit etmek zorundadır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
Fİnansal KurumlarIn Denetİmİ Finansal kurumların, karşılaştıkları risklerin izlenmesi ve kontrolünü sağlamak üzere kuracakları iç denetim sistemlerine ilişkin esas ve usuller, Aracı Kurumlarda Uygulanacak İç Denetim Sistemine İlişkin Esaslar hakkında Tebliğ ile belirlenmiştir. Denetim, iç kontrol, teftiş ve bağımsız denetim olmak üzere 3’e ayrılmaktadır NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © İç Kontrol Sİstemİ İç kontrol sistemi, finansal kuruluşların, tüm iş ve işlemlerinin düzenli ve etkin yürütülmesi, mevzuata uygunluğu, hata, hile ve usulsüzlüklerin önlenmesi ve tespiti, muhasebe kayıtlarının doğru ve güvenilir olarak zamanında hazırlanması amacıyla finansal kuruluşta uygulanan organizasyon planı ile bunlara ilişkin tüm esas ve usullerdir Finansal kuruluşların, iç kontrol sistemlerine ilişkin tüm politika ve prosedürlerini yazılı hale dönüştürmeleri zorunludur. İç kontrol sistemlerine ilişkin bu gibi yazılı prosedürlerin kabulü ve yürürlüğe konulması için aracı kurum yönetim kurulunun kararı şarttır. Finansal kuruluş yöneticileri ve tüm personeli, görev, yetki ve sorumluluklarına ilişkin olarak belirlenen esaslar çerçevesinde ve yazılı iç kontrol prosedürlerine uygun şekilde hareket etmek zorundadırlar. İç kontrol prosedürlerinin uygulanmasından genel müdür, gözetiminden ise yönetim kurulu sorumludur. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Teftİş Finansal kuruluş faaliyetlerinin, sermaye piyasası mevzuatı ve ilgili mevzuat hükümleri yanında, finansal kuruluş esas sözleşmesi ve iç kontrole yönelik yazılı kurallar çerçevesinde yürütülmesinin kontrol ve denetiminden sorumlu olan birim, teftiş birimidir. Finansal kuruluşların bünyelerinde bir teftiş birimi oluşturmaları ve bu birimde çalışmak üzere yeter sayıda müfettiş istihdam etmeleri zorunludur. Teftiş birimi doğrudan yönetim kuruluna bağlı ve sorumlu olarak çalışır. Teftiş birimi tarafından yapılan denetim çalışmaları yılda en az bir kere olmak üzere rapora bağlanarak finansal kuruluş merkezinde saklanır. Bu raporlar istendiğinde Kurula ibraz edilir. Teftiş birimi, finansal kuruluşun mali durumunu zayıflatacak veya olağandışı sonuçlar doğuracak herhangi bir durumun varlığının tespit edilmesi halinde hazırlayacağı raporu en kısa zamanda yönetim kuruluna sunar ve bir örneğini Kurula gönderir NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © BağImsIz Denetİm Finansal kuruluşlar, faaliyetlerinde bağımsız olmak zorundadırlar. Bağımsızlık, mesleki faaliyetin dürüst ve tarafsız yürütülmesini sağlayacak bir anlayış ve davranışlar bütünüdür. Finansal kuruluş yöneticilerinin faaliyetleri sırasında, bireysel olarak dürüst ve tarafsız olmaları yanında, bağımsızlıklarını ortadan kaldırabilecek özel durumların da bulunmaması şarttır. Finansal kuruluşlar, bağımsız denetim konusunda Kurulun aracı kurumlar için geçerli olan hükümlerine tabidir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © kaynaklar İlker Parasız, Finansal Kurumlar ve Piyasalar, Ezgi Kitabevi, Bursa, 2007 İlker Parasız, Para Banka ve Finansal Piyasalar, Ezgi Kitabevi, Bursa, 2009 İlker Parasız, Türkiye’de ve Dünya’da Bankacılık, Ezgi Kitabevi, Bursa, 2011 İlker Parasız, Modern Bankacılık Teori ve Uygulama, Ezgi Kitabevi, Bursa, 2014 Ferudun Kayanansal. Bankacılık: Giriş ve İlkeleri, Beta Basım, İstanbul, 2015 Aydın Karapinar. Bankaların Yönetimi ve Denetimi. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2746, Eskişehir, 2013 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun https://www.tbb.org.tr/tr (Son Erişim: Ocak 2018) NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©