Tefide Kızıldeniz 2005341210 Mayıs 2009 Niğde’de Elma Yetiştiriciliğinde Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri Tefide Kızıldeniz 2005341210 Mayıs 2009

ÜRETİM AŞAMASINDAKİ SORUNLAR 1-)Ekonomik Ömrünü Doldurmuş Ağaçlardan Oluşan Bahçeler Mevcut bahçelerin %36’sı 40-50 yaşlarında ekonomik ömrünü tamamlamış Amasya çeşidi elma bahçelerinden oluşmaktadır. Ekonomik ömrünü tamamlayan ve her yıl ürün vermeyen bu çeşit doğal olarak yetiştiriciye düşük bir gelir sunabilmektedir.

Bahçelerin önemli bir kısmının eski tip bahçeler olması, budama ,seyreltme, gübreleme gibi kaliteyi artırıcı kültürel uygulamaların istenildiği gibi yapılmasına engel olmaktadır. Şartları müsait olan çiftçilerin de önemli bir kısmı bu uygulamaları ihmal etmektedirler.

Yapılan çalışmalar, özellikle elmada klon anaçlı ağaçlarda çöğür anaçlı olanlara göre daha fazla verim alındığını göstermektedir. Klon anaçları bodurluk sağlamakta; Verim ve kaliteyi artırmak yanında bakım kolaylığı da sağlamaktadır. Ülkemizde Amerika ve Avrupa'nın aksine üretimin önemli bir kısmı çöğür anaçlı bahçelerde yapılmaktadır. Elma üretiminde klon anaçlarının (özellikle M9 ve MM106) kullanımı Avrupa ve ABD ‘de oldukça yaygınken ülkemizde maalesef çok sınırlıdır. Son yıllarda klon anaçlarına doğru bir eğilim olmakla birlikte klon anaçlı fidan temininde yaşanan sorunlar nedeni ile bu yetersiz kalmaktadır.

1-) Çözüm İhracat ve iç pazar şansı oldukça az olan bu ekonomik ömrünü doldurmuş ağaç çeşidin değiştirilmesine ve bahçelerin yenilenmesine ihtiyaç vardır. Verim ve kalitesi yüksek olan tam ve yarı bodur elma bahçesi kurmanın maliyeti yüksektir. Ucuz ve nitelikli fidan temini konusunda çiftçinin desteklenmesine ihtiyaç vardır.

1-) Çözüm Yapılan yayım faaliyetlerinin de etkisi ile klon anaçlarını üstünlüğü yetiştiriciler tarafından kavranmıştır. Artan taleplerin karşılanabilmesi için klon anaçlı fidan üretiminin artırılması gerekmektedir. Bu amaçla hızlı anaç ve fidan üretim tekniklerinin (doku kültürü, soğuk depolarda dormant dönemde seri fidan üretimi gibi) kullanılması gerekmektedir. Klon anaçlı fidan üretimi artırılamadığı takdirde talep ithalat yoluyla karşılanmakta ve önemli miktarda döviz kaybı olmaktadır.

2-)Hastalık ve Zararlılarda Mücadele Problemi Elmanın ana hastalık ve zararlısı olan ve mücadele yapılmadığında önemli oranda zarar yapan Elma İçkurdu (Cydia pomonella) ile Elma Karalekesine(Venturia inaequalis) karşı üreticilerin zamanında etkin bir şekilde mücadele yapmalarını gerekmekte iken Üretimde hastalık ve zararlılarla mücadelede yoğun bir ilaç kullanımı söz konusudur. Bu durum sağlık ve çevre kirliliği açısından toplumu yakından ilgilendirmektedir. Bilinçsizce yapılan ilaçlama ve gübreleme dolaylı olarak çevre kirlenmesine neden olabilmektedir.

2-) Çözüm Bu çalışmaları Niğde Tarım İl Müdürlüğü Bitki Koruma şubesinde kurulu 5 adet Elektronik Tahmin ve Uyarı istasyonlarıyla ölçülen verileri değerlendirilerek; karaleke hastalığının biyolojik gelişmeleri takip edilmekte, aynı zamanda Elma İçkurdunun biyolojisi ve gelişme eşiği belirlenmekte, böylece bu hastalık zararlılarının ilaçlama zamanları doğru olarak tespit edilerek üreticilere duyurulmaktadır. Üreticilerimizin bu uyarıları dikkatle takip etmesi gerekmektedir. Ayrıca son yıllarda uygulanmaya başlanan Entegre Meyve Üretimi (Integrated Fruit Production (IFP) tekniklerinin yaygınlaştırılması, öte yandan ekolojik tarım uygulamalarının da devreye girmesiyle çevre kirlenmesi riski oldukça azalacaktır. Gelişmiş ülkeler ilaçsız ve hormonsuz ürünlerin tüketimine ağırlık vermeye başlamışlardır. İnsan sağlığı açısından zararlı olan tarımsal ilaçların kullanımına mutlaka sınırlama ve kontrol getirilerek, biyolojik mücadeleye önem verilmelidir.

3-)Ekonomik Değeri Olmayan Elma Çeşidi Yetiştirilmesi Elmadaki çeşit sorunu sadece Niğde’de değil tüm Türkiye'de yaşanmaktadır. Türkiye üretiminin büyük bölümü Golden Delicious ve Starking' ten oluşmaktadır. Oysa uluslararası pazarlarda bu çeşitlerin pazar payları ya hiç yok ya da oldukça düşüktür.

3-) Çözüm Yeni kurulan bahçelerin dünyada pazar payı yüksek çeşitlerle kurulması bu sorunun çözümünde yardımcı olacaktır. Ayrıca sanayiye uygun meyve üretiminin yaygınlaştırılması, tescil ve sertifikasyonun daha kolay ve anlaşılabilir forma indirgenmesi (Avrupa için geçerli mevzuatın kullanılması) gerekmektedir.

4-)Eğitimsiz Yetiştirici (Yada Geleneksel Üretimden Vazgeçmeyen Yetiştirici) Üretim aşamasındaki sorunların bir kısmı çiftçinin maddi yetersizliğinden, bir kısmı ise yeterli bilgiye sahip olmamasından kaynaklanmaktadır. Bunun için üretim aşamasındaki desteklemelere devam edilmelidir.

4-) Çözüm Bilgi yetersizliğinden kaynaklanan sorunlar, çiftçinin işlerinin olmadığı kış aylarında yapılacak eğitimlerle, giderilmelidir. ‘Geleneksel çeşitler ve yöntemlerle yapılan elma yetiştiriciliğinde ihracatta sorunlar yaşanması nedeniyle üreticinin arayışa girdiği, bu kapsamda üretimine başlanan ''Gold'' türü elmanın umut olduğu bildirildi. Merkezi Adana'da bulunan Baler Farms Üretim Müdürü Bülent Özler yaptığı açıklamada, geleneksel elma çeşitlerinin iç pazarın ihtiyacına cevap verdiğini ancak, özellikle Avrupa Birliği (AB) ülkelerinin tercih ettiği kriterlerden uzak olduğunu söyledi. ’ [www.kayserigunes.com , “GOLD ELMANIN İKLİM ÖZELİKLERİ NEDENİYLE İLK HASADI TÜRKİYE'DE YAPILMASI İHRACATTA KOLAYLIK SAĞLIYOR. ”]

5-) Siyasi Rant Sorunu Türkiye'nin meyve suyu sanayiinde önemli bir yere sahip olan ve Niğde'deki elma üreticilerine de büyük katkısı olan Nimsa AŞ, Özelleştirme Yüksek Kurulu'nun 1995'te aldığı bir kararla özelleştirilir. Birçok özelleştirme örneğinde olduğu gibi tesis yanlış ellere teslim edilince kısa bir süre sonra kapanır. Devlet alacağını tahsil edemezken, Niğde'deki elma üreticileri de büyük bir kayba uğrar. Bu konuda hükümet ve ilgili kuruluşlarla yapılan girişimler de sonuç vermediği için Niğde, şimdi yeni bir tesis için arayışlarını sürdürüyor.

6-)Pazarlama aşamasındaki sorunlar 2008 yılı verim açısından iyi bir yıl olmuştur. Ancak elma üretiminin maliyetinin yüksek oluşu toptan alış fiyatlarının düşük olması üreticiyi zor durumda bırakmıştır.

Vaktinde yapılmayan derim (toplama işlemi) sonucunda üretilen ürünün önemli bir kısmı tüketiciye ulaşmadan kaybolmaktadır. Özellikle yanlış zamanda yapılan derim ile başlayan sorun, pazarlama kanallarının çeşitli evrelerini içine alan “soğuk zincir”(derim-depolama öncesi işletmeleri –depolama-taşıma-pazarlama) boyunca devam etmekte ve sonuçta % 30-40’lara varan ürün kayıpları meydana gelmektedir.

7-) Elmadan Kazanç Sağlanamaması Sorunu Elma üretiminin, yıllara göre, Niğde ve Türkiye genelinde fazlalığı, ürünün pazara arzında bir standart olmaması, ürünü tüketiciye ulaştıran pazarlama zincirindeki halkaların(komisyoncu, aracı gibi.)fazlalığı, kalitenin pazarın istediği seviyede olmaması, ürünün iyi bir fiyat bulmasını ve üreticiye bol kazançlar getirmesini engellemektedir.

7-) Çözüm Elma üretiminde ilk sıralarda olan Niğde illerindeki depo sayısı ve kapasitesi çok düşük seviyelerdedir. Bu depo sayısı artırıldığı taktirde bir sene az bir sene çok ürün veren elma yetiştirilen Niğde’de çok ürün alınan dönemde depolarda elma muhafaza edilerek birden pazara sunulması ve pazar değerinin düşmesi engellenebilir.

7-) Pazar arzındaki standardizasyon problemi için ise elmayı sadece sofralık olarak değil sanayiye yönelik işlemeye çalışıldığı taktirde bu problemde aşılabilir. Örneğin Elma suyu fabrikalarının artırılması(Şuna mevcut 1 işletme vardır) gibi. Ülke içi tüketimi artırmak amacıyla elmanın yararları ve kullanım alanlarının anlatıldığı tanıtım faaliyetleri yapılmalıdır. Pazara ulaşana kadar çok el değiştirmesi sorunu için Fındıktaki FiskoBirlik’te olduğu gibi bir ‘Elma Üreticileri Birliği’ kurulmalıdır. Kaliteyi pazarın istediği seviyeye taşımak için eski bahçeler yenilenmeli,geleneksel üretimden uzaklaşılmalıdır.

Kaynaklar www.nigdetarim.gov.tr/subeler/bitki/index.htm http://www.aksam.com.tr/arsiv/aksam/2003/10/23/yazarlar/yazarlar30.html http://www.ufukcizgisi.org/index.php?in=82&p=152 http://www.gidasanayii.com/modules.php?name=News&file=article&sid=4587&mode=nested http://www.dunyagazetesi.com.tr/haberArsiv.asp?id=55192

TEŞEKKÜRLER