KARİYER GELİŞİM SÜRECİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER İLGİ VE YETENEKLER Şahinbey Rehberlik ve Araştırma Merkezi Ramazan ÇOK

Kariyer ve mesleki gelişim sürecini etkileyen birçok psikolojik, sosyolojik veya iktisadi etkenler bulunmaktadır. Psikolojik Faktörler Psikolojik faktörler bireylerin bir meslekte veya kariyer planlaması yaparken diğer etmenlere göre çok daha önem arz eden dinamik süreçlerdir. Psikolojik faktörleri şu şekilde sıralayabiliriz. Yetenek İlgi Kişilik Meslek değerleri Ramazan ÇOK/Kariyer gelişimi ilgi ve yetenekler 31 Aralık 2018 Ramazan ÇOK/ Kariyer gelişimini etkilyen psikolojik faktörler

a) Yetenek Yetenek meslek gelişimini etkileyen en önemli özelliktir. Bireyin bir işi başarma potansiyeline işaret eder, belli bir eğitim ve hazırlıktan sonra gelebileceği noktayı anlatır. Bu anlamda yetenek daha çok bir bireyin öğrenme gücü, belli bir eğitimden yararlanabilme gücü anlamına gelir. Böylece yetenek, bireyin gelecekte elde edebileceği başarı düzeyini kestirmemiz konusunda ipuçları verir. Ramazan ÇOK/Kariyer gelişimi ilgi ve yetenekler 31 Aralık 2018

YETENEK DOĞUŞTAN MI GELİR? SONRADAN MI KAZANILIR? Daha çok kalıtımsal olduğu düşünülür. Ancak yeteneklerin gelişmesi ortaya çıkması bireyin bulunduğu koşulları ile yakından ilgilidir. Zengin uyarıcılarla dolu yaşantılar, ortamın uygunluğu bireyin faaliyetlerde aktif olması avantaj olmaktadır. Yeteneklerde kalıtım ya da çevrenin baskın olup olmadığı değil, bireyin incelenmesi önemlidir. Ramazan ÇOK/Kariyer gelişimi ilgi ve yetenekler 31 Aralık 2018

Yetenek Alanları İnsanoğlunun sahip olduğu belki de sınırsız sayıda yetenek alanı vardır. Ancak bütün yetenek alanlarını ölçmek olanaklı olmadığı gibi işlevsel de değildir. Rutonda yetenekleri Zihinsel Yetenekler (cognitive ability) Psikomotor Yetenekler (Psychomotor abilities) Duyusal veya Algısal Yetenekler (Sensory or perceptual abilities) Fiziksel yetenekler(Physical abilities) Zihinsel yetenekler daha çok düşünme, muhakeme, okuma, yazma, matematiksel usavurum gibi zihinsel kapasite ile ilgili olan yeteneklerdir. Psikomotor yetenekler kaslar ve bedenle yapılan aktivitelerde kendini gösterir. Bu yetenek bedensel aktivitelerde ortaya konan reaksiyon zamanı, reaksiyon hızı, duyarlılık, bedensel koordinasyon ve bedensel faaliyetlerde ortaya konan hünerlerle ilişkilidir. Duyusal ve algısal yetenekler ise bir uyarıcıyı algılama ya da fark etmeyi sağlayan görsel,işitsel kapasite ile ilgilidir. Fiziksel yetenekler ise kas gücü, kardiyovasküler dayanıklılık ve bedensel olarak yapılabilen hareket kalitesi ile ilişkilidir. Ramazan ÇOK/Kariyer gelişimi ilgi ve yetenekler 31 Aralık 2018

Beceri = potansiyel kapasite+ilgi düzeyi+çevresel olanaklar Ramazan ÇOK/Kariyer gelişimi ilgi ve yetenekler 31 Aralık 2018

Zeka( G- Intelligence): Genel öğrenme becerisi Zeka( G- Intelligence): Genel öğrenme becerisi. Okulda başarılı olmak için gerekli olan genel akademik yetenek. Sözel Yetenek( V-Verbal): Sözcüklerin anlamını bilme, sözcüklerle akıl yürütme, okuduğu bir metni anlama ve bir düşünceyi sözcüklerle etkili bir biçimde anlatabilme yeteneği. Sayısal Yenetek( N- Numerical) : Aritmetik hesaplamaları hızlı ve doğru biçimde yapabilme yeteneği. Uzay-Mekan İlişkileri Yeteneği( S-Spatial): Cisimlerin uzaydaki biçimlerini algılama, cisimleri iki veya üç boyutlu olarak görebilme veya geometrik şekilleri farklı açıdan baktığında algılama yeteneği. Şekil Algısı(P-Form Perception): Bir cisim, resim veya grafik üzerindeki ayrıntıları algılama veya birbirine oldukça benzeyen iki görseli karşılaştırabilme ve aralarındaki küçük farklılıkları görebilme yeteneği. Cisimlerin uzunluk ve genişlik gibi ölçüleri arasındaki ince farklıkları algılayabilme yetisi. Ramazan ÇOK/Kariyer gelişimi ilgi ve yetenekler 31 Aralık 2018

El Becerisi: Elleri çabuk ve ustalıkla kullanabilme yeteneği. Büro İşleri Yeteneği :Yazılı bir metinde ya da tablodaki detayları algılayabilme, iki ayrı metin arasındaki farklılıkları görebilme, sözcük veya sayısal verileri düzeltebilme ve aritmetik hesaplamalarda algısal hatalar yapmama yeteneği. Motor Koordinasyon: Göz ile eli veya göz ile parmakları hızlı, doğru ve koordineli bir biçimde hareket ettirebilme yeteneği. Parmak Becerisi: Küçük cisimleri parmakla hızlı, doğru ve istenen yöne hareket ettirebilme veya istenen yere koyabilme yeteneği. El Becerisi: Elleri çabuk ve ustalıkla kullanabilme yeteneği. Ramazan ÇOK/Kariyer gelişimi ilgi ve yetenekler 31 Aralık 2018

Çoklu zeka teorisi Zekanın tek bir boyutta olmadığını, aksine her bireyin farklı derecelerde, çeşitli zekalara sahip olduğunu öne sürüyor. Bunun da kişilerin öğrenme biçimlerini, ilgi, yetenek ve eğilimlerini açıkladığını vurgulayarak eğitimcilere, bu teorinin temel prensiplerini yaratıcı biçimde kullanıp, her öğrencinin bireysel farklılıklarına değer veren ve bunları güçlendiren programlar hazırlayabilmeleri için, olanak sağlıyor. Ramazan ÇOK/Kariyer gelişimi ilgi ve yetenekler 31 Aralık 2018

DİLSEL ZEKA Konuşma ve yazma dilinde kelimeleri etkili ve akıllıca kullanma kapasite ve yeteneğidir. (Okuma, yazma ve konuşma zekası) Kelimelerle düşünme ve ifade etme, dildeki kompleks anlamları değerlendirme, kelimelerdeki anlamlan ve düzeni kavrayabilme, şiir okuma, mizah, hikaye anlatma, gramer bilgisi, mecazi anlatım, benzetme, soyut ve simgesel düşünme, kavram oluşturma ve yazma gibi karmaşık olayları içeren dili üretme ve etkili kullanma becerisidir. Ramazan ÇOK/Kariyer gelişimi ilgi ve yetenekler 31 Aralık 2018

MANTIKSAL-MATEMATİKSEL ZEKA (sayı, anlama ve mantık zekası) Sayılarla düşünme, hesaplama, sonuç çıkarma, mantıksal ilişkiler kurma, hipotezler üretme, problem çözme, eleştirel düşünme, sayılar, geometrik şekiller gibi soyut sembollerle tanışma, bilginin parçaları arasındaki ilişkiler kurma becerisidir. Nesnelerin nasıl çalıştığına dair sorular sorar. Hızlı bir şekilde zihinsel matematik yapar. Matematik aktivitelerini, strateji oyunlarını, mantık bulmacalarını sever. Yüksek düşünme tekniklerini kullanır. Zeka oyunlarında başarılıdır. Deney yapma, sınama, sorgulama ve araştırmalardan zevk alır. Ramazan ÇOK/Kariyer gelişimi ilgi ve yetenekler 31 Aralık 2018

GÖRSEL VE MEKANSAL ZEKA (Resim, renk ve şekil zekası) Resimler, imgeler, şekiller ve çizgilerle düşünme, üç boyutlu nesneleri algılama ve muhakeme etme becerisidir. Resimler ve şekillerle düşünür. Hayalinde gördüğü resimleri anlatabilir. Harita, tablo ve diyagramları anlayabilir. Çok hayal kurar. Sanat ve proje aktivitelerini, görsel sunuşları sever. Okurken kelimelerden çok resimlerden anlar, Tasarım, çizim ve görsellikten zevk alır. Öğrenmede daha çok sanat, video, filmler, bulmacalar ve haritalardan yararlanır. Ramazan ÇOK/Kariyer gelişimi ilgi ve yetenekler 31 Aralık 2018

BEDENSEL-KİNESTETİK ZEKA ( Beden, hareket ve denge zekası) Hareketlerle, jest ve mimiklerle kendini ifade etme, beyin ve vücut koordinasyonunu etkili bir biçimde kullanabilme becerisidir. Bir veya birden çok sporla uğraşır. Uzun süre hareketsiz oturamaz. Nesneleri parçalayıp bütünlemeyi sever. Yeni tanımadığı nesnelere dokunur . Hareket ederek öğrenir. Dinleme, konuşma, dans, koşma, dokunma ve hareket etmeyi sever. Öğrenmede role- play, drama, tiyatro ve hareket etmeye ihtiyaç duyar. Ramazan ÇOK/Kariyer gelişimi ilgi ve yetenekler 31 Aralık 2018

MÜZİKSEL - RİTMİK ZEKA (Ses, melodi ve ritim zekası ) Sesler, notalar, ritimlerle düşünme, faklı sesleri tanıma ve yeni sesler, ritimler üretme becerisidir. Ritmik ve tonal kavramları tanıma ve kullanma, çevreden gelen seslere ve müzik aletlerine karşı duyarlılık kapasitelerini içerir. Notasını görmediği müziği tanır. Melodileri tanır. Enstrüman çalar, koroda söyler. Çalışırken tempo, ritim tutar. Seslere karşı duyarlıdır. Ramazan ÇOK/Kariyer gelişimi ilgi ve yetenekler 31 Aralık 2018

KİŞİLER ARASI - SOSYAL ZEKA (İnsan, ilişki ve uyum zekası) Grup içerisinde işbirlikçi çalışma, sözel ve sözsüz iletişim kurma, insanların duygu, düşünce ve davranışlarını anlama, paylaşma, ifade edebilme, yorumlama ve insanları ikna edebilme becerisidir. Arkadaşları ile birlikte olmaktan hoşlanır. Doğal lider olarak davranır. Ramazan ÇOK/Kariyer gelişimi ilgi ve yetenekler 31 Aralık 2018

KİŞİSEL-İÇSEL ZEKA ( Ben, karakter ve kişilik zekası) İnsanın kendi duygularını, duygusal tepki derecesini, düşünme sürecini tanıma, kendini değerlendirebilme ve kendisiyle ilgili hedefler oluşturabilme becerisidir. Özgürlüğüne düşkündür. Bireysel çalışmalardan zevk alır. Kendisi hakkında düşünmeyi sever. Kendi ilgi ve becerilerinin farkındadır. Ramazan ÇOK/Kariyer gelişimi ilgi ve yetenekler 31 Aralık 2018

DOĞACI - VAROLUŞÇU ZEKA: ( Doğa, çevre ve canlı zekası) Doğadaki tüm canlıları tanıma, araştırma ve canlıların yaratılışları üzerine düşünme becerisidir. Araştırmalar yapmayı sever. Doğadaki canlıları incelemekten hoşlanır. İnsanın varoluşunun nedenlerini ve kendi varoluşunu düşünür. Doğadaki hemen her canlının yaşamına ilgi duyarlar. Ramazan ÇOK/Kariyer gelişimi ilgi ve yetenekler 31 Aralık 2018

Gardner, çoklu zeka hareketinin eğitime ne getireceği ile ilgili sorulara, bu kuramın tek başına bir eğitim hedefi olmadığı; zeka alanlarının hedeflere ulaşmada güçlü bir araç olduğu şeklinde cevap vermektedir. Zeka tipi ne olursa olsun her çocuğun kuvvetli ve zayıf olduğu yanları vardır. Eğer okullarda bu zeka tiplerinden sadece bir ya da ikisi kullanılırsa, zeka tipi bunun dışında kalan çocuklar kendi yetenekli yanlarını geliştiremeyecek, öğrenme işini zevk almadan ve daha uzun sürede tamamlayacak ya da hiç öğrenemeyeceklerdir. Bu sistem artık Türkiye'de de bütün okullarda uygulamaya başlanmıştır. O halde yapılması gereken en önemli şeylerden birisi öğretmenlerin hizmet içi eğitim yoluyla eğitilmeleri ve öğretmen adaylarının da eğitim fakültelerinde ayrıntılı olarak çoklu zeka kuramını işlemeleridir. Ramazan ÇOK/Kariyer gelişimi ilgi ve yetenekler 31 Aralık 2018

Bir etkinliğin özünden elde edilen doyum. b) İlgi Bir etkinliğin özünden elde edilen doyum. belli faaliyetlere isteyerek yönelme, bu faaliyetleri kısıtlayıcı koşullar altında bile başka faaliyetlere tercih etme ve bu faaliyetleri yaparken yorgunluk yerine dinlenmişlik, bıkkınlık yerine devam etme isteği duyma durumlarında varlığına hükmettiğimiz bir iç uyarıcıdır. Ramazan ÇOK/Kariyer gelişimi ilgi ve yetenekler 31 Aralık 2018

Bazı ilgi türleri Temel Bilim İlgisi Sosyal Bilim İlgisi Canlı Varlık İlgisi Mekanik İlgi İkna İlgisi Ticaret İlgisi İş Ayrıntıları İlgisi Edebiyat İlgisi Güzel Sanatlar İlgisi Müzik İlgisi Sosyal Yardım İlgisi Ramazan ÇOK/Kariyer gelişimi ilgi ve yetenekler 31 Aralık 2018

Yetenek – İlgi Farkı Yetenekler bir mesleki etkinlikte sağlanan başarı düzeyi, ilgiler ise o faaliyetlerden zevk alma düzeyiyle ilişkilidir. Sevmediğiniz faaliyetlerden oluşan bir işi ömür boyu yapamayacağınız düşünüldüğünde, yeteneklerimize ek olarak ilgilerimizi de belirlememiz gerekir. Çünkü ilgilerimiz iş doyumumuzu doğrudan etkileyen bir olgudur. Bir başka ifadeyle ilgi duyulan bir faaliyeti yapan bireylerin hem iş tatminlerinin yükseleceği hem de performanslarının artacağı söylenebilir. İlgilerin oluşumunun, içsel dinamikler kadar aile yapısı, sosyal sınıf, kültür ve çevre gibi faktörlerden etkilendiği söylenebilir…. Ramazan ÇOK/Kariyer gelişimi ilgi ve yetenekler 31 Aralık 2018

Dinlediğiniz için Teşekkürler…. Ramazan ÇOK/Kariyer gelişimi ilgi ve yetenekler 31 Aralık 2018