Doğal Bağlama Genelleme 3.hafta Doğal Bağlama Genelleme Nesneli ve nesnesiz taklit becerilerini doğal bağlamda ve oyun içinde kullanması için fırsatlar yaratın. Oyun zamanları ve teneffüsler.. Kovaya küp atma sırayla yapılabilir. Araba sürme becerisi kamyon, otobüs ya da tekerlekli diğer araçlar kullanılabilir. Ebeveynler, kardeşler ve akranlar kullanılabilir. Gömülü öğretim (öğrenilen ya da hedeflenen becerilerin rutinler içinde yada oyunlara gömülmesi)

Yüz hareketlerinin ve ifadelerinin taklidi Yüz hareketleri: üfleme, dil çıkarma Yüz ifadeleri: sevinç, üzüntü, şaşkınlık gibi duyguları gösteren ifadelerdir. Temel taklit becerilerinin öğretimi tamamlandıktan sonra, alıcı dil becerilerinde ilerleme gösterildikten sonra başlanabilir.

Yüz hareketlerinin taklidi Çocukla karşı karşıya oturulur. Üfleme: çocuğun dikkati çekilir. “Böyle yap” denir. Ağzınızı olabildiğince geniş açıp ciğerlerinize hava doldurun ve kuvvetli bir şekilde üfleme hareketi yapın. Çocuk rahatsız olacaksa yüzüne üflemeyin. Çocuk 4-5 sn içinde sunulan modeli taklit edemezse «hayır» ya da «olmadı» deyip yeni bir deneme başlatın.

Çocuk modeli taklit edip üfleme hareketini yapamıyorsa, öncelikle borazan, düdük vb gibi bir enstrümanı üfleme becerisini öğretin. Çocuğa seçme şansı verilebilir. Yetişkin enstrümanı dudaklarının önünde tutar ve «böyle yap» diyerek üfler. Çocuğun enstrümanı ağzına alması, zayıf bir ses çıkarması ve son aşamada güçlü bir ses çıkarması pekiştirilir.

Çocuk güçlü bir ses çıkardıktan sonra yetişkin enstrümanı ortamdan kaldırır. Çocuğun elindeki enstrümanı üflemesi için yetişkin havaya üfleyerek model olur. Çocuğun enstrümanı üflemesi sağlanır. Daha sonra havaya üflemesi istenir. Enstrümanı, çocuğun havaya üflemelerini pekiştirmek amacıyla kullanabilirsiniz. Son basamakta 5/5 ya da 9/10 ipuçsuz doğru tepkiyi hedefleyin.

Çocuk enstrümanı üflemekten hoşlanmazsa, geniş bir kasenin içinde duran tüyü ya da kağıt mendili üfleme üzerinde çalışılabilir. Çocuk ağızla yapılan yüz hareketlerini taklit etmede ciddi bir zorluk yaşıyorsa, «böyle yap» yönergesinin ağız hareketiyle taklit edilecek becerinin ağız hareketi birbirine karışıyor olabilir. Alternatif olarak, «böyle yap» yönergesi olmaksızın taklit edilmesini beklediğiniz ağız hareketine model olmayı deneyin. Hiçbir yönerge vermeden ağzınızı açın ve çocuğun ağzını açmasını bekleyin.

Ağız açma: çocuğun dikkatinin sizin üzerinizde olduğu bir anı yakalayıp nötr bir yüz ifadesiyle ağzınızı olabildiğince az hareket ettirerek «böyle yap» deyin. Sonra da ağzınızı kocaman açın ve 3-4 sn açık tutun. Çocuğun da sizi taklit etmesi için 3-4 sn bekleyin. Çocuğun sizi taklit etmesine yardımcı olması için, eğer çocuğu rahatsız etmeyecekse, fiziksel ipucu da kullanabilirsiniz. Çocuk bu beceride ilerleme göstermezse, çocuğun sevdiği kurabiye vb bir yiyecekle çalışmayı deneyin. Bu amaçla büyük bir kurabiyeyi kendi ağzınıza yakın tutun ve «böyle yap» deyip kurabiyeden bir parça ısırın. Hemen ardından çocuğun kurabiyesini de çocuğun ağız hizasının biraz yukarısında tutun ve çocuğun ağzını açmasını bekleyin. Çocuk ağzını açtığında kurabiyeyi ısırmasına izin verin. Çocuk rahatlıkla ağzını açar hale geldikten sonra kendi kurabiyenizi ortamdan kaldırıp yalnızca ağzınızı açarak çocuğa model olmaya başlayın. Son basamakta çocuğun kurabiyesini ortamdan kaldırın ve kurabiyeyi ağız açma becerisinin pekiştireci olarak kullanın. Son basamakta 5/5 ya da 9/10 ipuçsuz doğru tepkiyi hedefleyin.

Karıştırmalar Önce üflemeyi daha önce edinilmiş bir büyük ya da küçük kas becerisi taklidiyle karıştırın. Daha sonra ise ağız açmayı başka bir büyük ya da küçük kas becerisi taklidiyle karıştırın. Son basamakta üflemeyi ve ağız açmayı birbiriyle karıştırın.

Dil çıkarma 3. beceri olarak öğretilebilir. Dil çıkarmayı taklit etmede zorlanan çocukların top şeker gibi bir yiyeceği yalamasını sağlayın. Önce kendi yaladığınız, sonra da çocuğun yaladığı yiyeceği ortamdan kaldırın. Son basamakta 5/5 ya da 9/10 ipuçsuz doğru tepkiyi hedefleyin.

Yeni beceriler Tabloda yer alan önerilerden yararlanarak ve temel taklit becerilerinin öğretimi sürecindeki basamakları izleyerek, çocuğa 8-10 yüz taklidi becerisi kazandırmayı hedefleyin. Üzerinde çalıştığınız her bir yüz ifadesi taklit becerisinin edinim ve genelleme çalışmalarının başlangıç ve bitiş tarihlerini kaydedebilirsiniz.

Yüz hareketi önerileri Dudakları şapırdatma Alt dudağı ısırma Üst dudağı ısırma Dişleri birbirine vurma Öpücük yapma Dudakları yalama Öksürme hareketi yapma (sesiyle birlikte) Gülme hareketi yapma (sesiyle birlikte) Başı iki yana sallama (hayır) Başı aşağı yukarı sallama (evet) Gülümseme Yanaklarını şişirme Dudaklarını büzme Kaşlarını çatma Somurtma Göz kırpma (tek gözünü kapatarak)nm

Yüz ifadelerinin taklidi Yüz ifadelerinin taklidinin öğretilmesi, ipucu sunulamadığı için, yüz hareketlerinin taklidinin öğretilmesinden daha zor olabilmektedir. Doğal bağlamda öğretilmelidir. Belirli yüz ifadelerini bağlama uygun kullanabileceğiniz şarkı, oyun ve günlük rutin etkinlikleri belirleyin. Bu etkinliklerin içinde yer alan yüz ifadelerine ve sesletimlere tekrarlı olarak yer verin. Örn: Çocuğun keyifle katıldığı ve nakaratında yüz ifadelerinin kullanılabildiği şarkılar..

Şaşırma/şaşkın: kapalı bir kutudan çocuğun beklemediği bir şeyin çıkması/eller ağıza götürülerek şaşırma ifadesi yapılır. Çocuk da davranışa yakın bir şey yaparsa pekiştirilir. Sevinme/mutlu: çocuğun en sevdiği yiyecek ve içecekler getirilir. “yaşasın, şimdi …. yiyeceğiz” denir ve sevinçli bir yüz ifadesi yapılır. Çocuk da davranışa yakın bir şey yaparsa yemesine izin verilerek pekiştirilir. Üzülme/üzgün/mutsuz: Kızma/kızgın: Korkma/korkmuş:

İki basamaklı taklit becerilerinin öğretimi Önkoşulları: En az 50 tek basamaklı taklit becerisini kazanmış olmalı (temel taklit, yüz taklidi..) İki basamaklı becerinin her basamağını tek basamaklı taklit becerisi olarak daha önce öğrenmiş olmalı 1. biribirine benzemeyen iki kısa beceriden oluşan oturarak yapılan iki basamaklı 5-6 taklit zinciri oluşturun: Bardağı tabağa koyma-ayağı havaya kaldırma Baybay yapma-arabanın düğmesine basma

2. biribirine benzemeyen bir kısa ve bir uzun beceriden oluşan oturarak yapılan iki basamaklı 5-6 taklit zinciri oluşturun: Sopayla trampete vurma ve burnuna dokunma Yumruk yapma ve bebeği öpme

3. biribirine benzemeyen iki uzun beceriden oluşan oturarak yapılan iki basamaklı 5-6 taklit zinciri oluşturun: Bebeği beşiğe yatırma ve oyuncak kamyona yük doldurma Bardaktan su içermiş gibi yapma –marakas sallama

4. bir oturarak, bir ayağa kalkarak yapılan taklit becerisinden oluşan iki basamaklı 5-6 taklit zinciri oluşturun: Kovaya küp atma-ışığı açma Mendille burnunu silme-mendili çöpe atma Kapıyı kapatma-tencere kapağını kapatma

5. ayağa kalkarak yapılan iki farklı taklit becerisinden oluşan 5-6 taklit zinciri oluşturun: Topu sepete atma-kapıyı açma Zıplama-mindere oturma Topu sepete atma-topu sepetten alıp dolaba koyma

Gerektiğinde alıcı dil programından öğretilen beceriler de dahil edilebilir.

İki nesnesiz taklit becerisiyle çalışmayı deneyin. Eli başa koyma-ayağı havaya kaldırma “böyle yap” denir ve davranış yapılır. Çocuk davranışı yapana kadar eliniz başınızda dursun. Gerekirse fiziksel ipucu kullanılarak çocuğun elini başına koyması beklenir. Çocuk elini başına koyduğunda, elinizi indirin ve ayağınızı havaya kaldırın. Gerekirse çocuğun ikinci beceriye geçmesi için ipucu verin. İkinci basamaktan sonra ödüllendirin.

Çocuk ipuçsuz olarak zincirdeki iki basamağın taklidini ard arda yapınca, iki model arasında sunulan süre kısaltılır. Çocuk elini başına götürür götürmez ayağınızı havaya kaldırın. Çocuk elini başına götürmeye başlar başlamaz ayağınızı havaya kaldırın. Çocuğun 1.basamağı atlamaması gerekir. “böyle yap” dedikten sonra, çocuk taklide başlamadan önce, elinizi başınıza götürün, hemen ardından ayağınızı havaya kaldırın 5/5 ya da 9/10 ölçüt alınca yeni bir taklit zinciri üzerinde çalışın. Karıştırmalar Kalıcılık ve genelleme Çocuğun en az 30 farklı iki basamaklı taklit becerisin bağımsız yapması hedeflenmelidir.

Çalışılabilecek diğer taklit becerileri Ses çıkarmayı taklit etme (onun çıkardığı sesin taklidi ile başlanabilir) Nesne ile çıkarılan sesi taklit etme Hayvan seslerini taklit etme Hayvan hareketlerini taklit etme Söze uygun el hareketlerini taklit etme (melodi içeren oyunlar..aç kapa,aç kapa, el çırp el çırp, aç kapa aç kapa…) Nesnelerin kullanımlarını taklit etme (topu yuvarmama) Nesnelerin değişik şekillerde kullanımlarını taklit etme (kaşıkla yemek yeme-kaşıkla bardağı karıştırma-kaşıkla şeker alma)

Çalışılabilecek diğer taklit becerileri Basit müzik aletlerinin kullanımlarını taklit etme Temel ev eşyalarının kullanımını taklit etme (süpürge…) Temel özbakım becerilerini taklit etme (diş fırçalama, saç tarama) Oyun becerilerini taklit etme Taklit ederek karalama yapma/şekil çizme/ Oyun hamuru ile nesneleri taklit etme Oyun hamuru ile resimleri taklit etme (kase resmi) Blok dizaynı yapmak