Turunçgillere Zarar Veren Virüs ve Benzeri Hastalıklar ve Korunma Yöntemleri Prof. Dr. Kadriye Çağlayan

1. Turunçgil Kabuk Kavlama Hastalığı Aşı gözleri ile kolaylıkla taşınabilir Konukçuları: Altıntop Mandarin Portakal Tangelo’dur

Hastalık Belirtileri Portakal ağacında Psorosis A’nın sebep olduğu kabuk kavlaması Portakal ağacında Psorosis A’nın sebep olduğu kabuk kavlaması

Yaprak simptomları Psorosis A yaprak damarlarında beneklenmelere yol açar Benekler yaprak renginden daha açıktır

2. Turunçgil Tristeza (Göçüren) Virüs Hastalığı Üzerinde en çok çalışılan virüs hastalığıdır. Turunçgil yetiştiriciliği yapılan her yerde görülür Tristeza İspanyolca hüzün anlamına gelmektedir Turuncun anaç olarak kullanıldığı yerlerde sorun olan bir virüs hastalığıdır Bulaşıcı bir hastalıktır Yaprak bitleri ile taşınır

Simptomlar

Portakalda yaprak damarlarının kalınlaşması Şiddetli ırkla enfekteli bitkilerin gövdeleri ve dallarında çok kolay kırılma Portakalda yaprak damarlarının kalınlaşması

Vektörleri Toxoptera citricidus (ülkemizde yok) Aphis gossyipii (var) A. citricola (var) A. craccivora (var) T. aurantii (var) Myzus persicae (var) Toxoptera citricidus

3. Turunçgil Yaprak Kırışıklık Virüsü Birçok turunçgil bitkisinde görülür. Mekanik olarak taşınır En karakteristik belirtisi limonlarda sebep olduğu bariz yaprak kıvırcıklık simptomudur

Hastalık Belirtileri

4.Turunçgil Klorotik Cüceleşme Virüsü 1980’lı yıllarda ilk kez Türkiye’de saptanmıştır. Mersin ve Adana’nın yanı sıra Hatay ilinde de görülmektedir. Limon, altıntop, mandarin ve tanjelolarda önemli verim kayıplarına yol açar.

Beyaz sinek (Parabemisia myricae) ile ve aşı gözleri ile taşınmaktadır.

5. Turuçgil Yediverenleşme Hastalığı (Citrus Stubborn Disease)

Simptomlar Enfekteli bitkilerde şiddetli cüceleşme Cadı süpürgesi görünümü Yapraklarda kaşıklaşma ve sarı lekelenmeler görülür Meyve renklenmesi muntazam olmaz sap sonu renklenirken sitil sonu yeşil kalır

Yukarı yönelmiş gelişme, kaşıklaşma ve sararma belirtisi Simptomlar

Stil sonu yeşil meyveler, Valensiya portakalı

Meyve simetrisinin bozulması, stil sonunda kabuk incelmesi Meşe palamudu şeklinde meyve oluşumu

Tipik simptomlar, infekteli meyveler aynı zamanda tatsız olurlar

Vektörleri: cüce ağustos böcekleri Neoalitrus tenellus (önceleri Circulifer tenellus) ve Scaphytopius nitridus Hastalığın Amerikadaki vektörleri Neoalitrus haemotoceps, Akdeniz havzasındaki vektörü Neoalitrus tenellus Scaphytopius nitridus

6. Turunçgil Huanglongbıng (Greening=) Yeşillenme Hastalığı Hastalığa sebep olan etmen bir bakteridir ve son zamanlarda adlandırılmıştır ve 3 türü vardır: Liberobacter asiaticum L. africanum ve L. americanum Tayland’ta önemli sorunlara neden olmaktadır Hastalık Avrupada bulunmamaktadır ancak karantina listelerinde yer alır

Hastalığın üç formu bulunmaktadır Afrika Formu: Diğerine nazaran saldırganlığı az olan form 320C den yukarı sıcaklığa duyarlıdır ve Trioza erytreae yaprak piresiyle taşınır. Asya Formu: Daha saldırgan olup sıcak koşullara dayanıklıdır. Diaphorina citri yaprak piresi bu bölgedeki vektörüdür. Amerika formu: Son yıllarda saptanmış olup Asya formuna benzer ancak daha az saldırgandır. Sadece Brezilya’da tespit edilmiştir.

Simptomlar Cücelik Meyve anormallikleri Klorotik yaprak simptomları

7. Zamklanma (Cachexia) Mandarin ve hibritlerinin hastalığıdır. Hastalık ölümlere neden olmaktadır. Şiddetli kloroz ve gelişme geriliği görülmektedir

Zamklanma Hastalık bazı durumlarda çevre şartlarınında neden olduğu stres ile ölümlere neden olmaktadır

Zamklanma Tipik simptomlardan biri ise gövdede ve kabukta görülen zamk akıntısıdır Hastalık aynı zamanda gövdede ve kabuk dokusunda pürüzlenmelere neden olmaktadır

8. Turunçgillerde Taşlaşma Virüs Hastalığı (Citrus Impietratura Virus) Hastalık etmeni sadece meyvelerde simptomlara neden olur Hasta ağaçlarda meyve yeterli büyüklüğe ulaşmadan önce döküldüğü görülür Meyve albedosunda zamk paketçikleri oluşur Hastalık kalem veya göz aşıları ile taşınmaktadır

Simptomlar Meyve kabuğundan alınan ince bir dilim albedodaki zamk paketlerinin ortaya çıkmasına neden olur, bu hastalığın en karakteristik belirtisidir

Simptomlar Hastalık genç greyfurt meyvesinde de benzer belirtilere neden olur

Navel portakalındaki belirtisi Simptomlar Hastalık meyvede zamk akıntısının yanı sıra küçük meyve oluşumuna da neden olur Navel portakalındaki belirtisi

Kontrol Virüs ve benzeri hastalıklarla doğrudan mücadele yöntemi yoktur. Hastalıklardan korunma önlemleri alınmalıdır: - Hastalıktan ari sertfikalı fidan kullanımı - İç ve dış karantina önlemlerinin titizlikle uygulanması - Mekanik bulaşmalara karşı aşı bıçağı ve budama makaslarının hipoku çözelti ile dezenfeksiyonu. • Vektör kontrolü ? % 100 başarı yoktur!!!