JEOLOJİ (Yer Bilimi)

JEOLOJİ NEDİR ? Jeoloji; dünyanın katı kısmının (ortalama 35 km) içeriğini, yapısal koşullarını, tarihini ve onu oluşturan süreçleri inceleyen bilim dalıdır. Jeoloji sözcüğü, yunanca geo: yer, dünya ve logos: bilim sözcüklerinden oluşmuştur. Jeoloji sözcüğü ilk olarak Jean-Andre Deluc tarafından 1778 yılında kullanılmış, Horace-Benedict de Saussure tarafından 1779’da sabit bir terim olarak ortaya atılmıştır.

JEOLOJİ NEDİR ? Jeoloji geniş anlamı ile, yerkürenin güneş sistemi içerisindeki durumundan, fiziksel ve kimyasal özelliklerine, oluşumundan bu yana geçirdiği değişikliklere, üzerinde yaşayan canlıların evrimine kadar geniş bir kapsama sahiptir. Yeryuvarı tarihi, yaşam, yerkabuğu bileşimi ile yapısal koşullardan ve yer üzerindeki hakim kuvvetlerden bahseden bilimdir.

JEOLOJİ NEDİR ? Jeoloji bir gözlem bilimidir. Akarsuların yataklarını aşındırması, volkanların patlaması,depremler gibi olaylar hızla oluştuklarından insanlar tarafından doğrudan gözlemlenebilmektedir. İnsanın zaman ölçeğine göre çok yavaş olan bazı olaylar ise doğrudan izlenememektedir. Jeolojinin temel prensiplerinden biri aktüalizm prensibidir. Üniformitarizm adı ile de bilinen bu prensibe göre bugün dünya yüzeyinde görebildiğimiz olaylar geçmişte de aynı şekilde gerçekleşmiştir. Bugün, geçmişin anahtarıdır.

JEOLOJİNİN GELİŞİMİ 1 Herodot (MÖ 500) Sellenme sırasında Nil nehrinin silt çökeltisini gözlemiştir. Aristo (MÖ 384-322) Akarsu çökellerini tanımlamış, fosillerin bir zamanlar yaşayan hayvanlar olduğunu söylemiştir. Kara ve denizlerin konumlarının uzun zamanda değiştiği sonucuna varmıştır.

JEOLOJİNİN GELİŞİMİ 2 Modern jeoloji, onucu ve onbirinci yy.da Ortadoğu ve Yakın Asya coğrafyasında başlamıştır. Biruni-Abu al-Rayhan al (973-1084) ilk jeologlardandır. Hindistan’ın Jeolojisi üzerine ilk yazılar ona aittir. Çin'de Shen Kua (1031-1095) yüzlerce mil uzaktaki bir adadaki jeolojik tabakalarda gözlemlediği fosillerinden yola çıkarak, karaların adaların erozyonu ve silt tortullarıyla oluştuğu sonucuna varmıştır. Leonardo da Vinci (1452-1519) Akarsularla denize taşınan materyallerin sonunda sıkışarak sedimanter kayaçlara dönüştüğünü ve daha sonra yükselerek dağları oluşturduğunu belirtmiştir.

JEOLOJİNİN GELİŞİMİ 3 George Agricola (1494-1555), madencilik ve madeni arıtım ile ilgili ilk bilimsel incelemeyi yazmıştır. Rüzgâr enerjisi, hidrodinamik güç, maden filizlerin taşınması vb.konular da eserinde yer almaktaydı. Jean-Étienne Guettard ve Nicolas Desmarest 18 yy. da orta Fransa bölgesinin volkanik kökenine dair ilk gözlemleri kaydetmiştir. William Smith (1769-1839) ilk jeoloji haritalarını çizmiştir.

JEOLOJİNİN GELİŞİMİ 4 Georges Cuvier (1769-1832) Dünyadaki James Hutton (1776-1797) JEOLOJİNİN GELİŞİMİ 4 Georges Cuvier (1769-1832) Dünyadaki yapıların tek bir felaket olaylarıyla geliştiğini ve daha sonra değişmediğini kabul eden Katastrofi teorisini ortaya koymuştur. Abraham Werner (1749-1817) Katastrofizme meydan okuyan kitabında Neptünizm adıyla bilinen teorisine göre bütün kayaçlar ilk büyük bir okyanusta çökelmiştir. James Hutton ilk modern jeolog olarak kabul edilmektedir. 1785'de "Yer Teorisi" isimli bir çalışma yapmıştır. Çalışmasında, dağların aşınarak oluşturduğu sedimentlerin deniz altında birikerek yeni kayaçları oluşturduğunu ve bunların tekrar yükselerek kara haline geldiğini söylemiştir. Kesme-kesilme prensibine göre bir magmatik sokulum içine sokulduğu kayaçtan bir fay da kestiği kayaçtan daha gençtir. “Günümüz geçmişin anahtarıdır”

JEOLOJİNİN GELİŞİMİ 5 Jeoloji; 19. yüzyıl boyunca Dünya'nın yaşı sorusu ile uğraşmış, 20. yy.da en belirgin gelişim ise 1960'larda geliştirilen Levha (plaka) tektoniği kuramı olmuştur. • Kıtasal sürüklenme veya kıtasal kayma kuramı 1912'de Alfred Wegener tarafından ortaya atılmış olsa da, 1960'larda levha tektoniğinin geliştirilmesine kadar yaygın bir şekilde kabul görmemiştir.

Bağlantılı bilimler • jeomorfoloji • petroloji • sedimantoloji • hidrojeoloji • pedoloji • ekonomik jeoloji • mühendislik jeolojisi

ÇEVRE JEOLOJİSİ NEDİR? Arz olaylarının insan popülasyonlarını nasıl etkilediğini ve onlardan nasıl etkilendiğini inceleyen uygulamalı jeolojinin bir alt dalıdır. VEYA Yer biliminin, insanın fiziksel çevre ile ilişkisinin tüm şeklini çalışan bir kolu olarak tanımlanabilir.

ÇALIŞMA KONULARI Mineral, kaya ve toprak gibi yer malzemelerinin nasıl oluştuğunu ve bunların kaynak veya deponi alanı gibi potansiyel kullanım alanlarını ve insan hayatı üzerindeki etkilerini belirlemek Can ve mal kaybı ve çevre zararını en aza indirmek için seller, heyelanlar, depremler ve volkanik faaliyetler gibi doğal olayların değerlendirilmesi Yerel, bölgesel ve küresel değişimleri değerlendirmek için sediment çökelimi, dağ oluşumu ve suyun dünya yüzeyinin üstünde ve altındaki hareketi Çevrenin yer seçimi, arazi kullanımı, planlaması ve çevresel etki analizleri açısından değerlendirilmesi

Çevre Jeolojisinin Bileşenleri

Yaklaşım-Yöntem Belli bir problem hakkında data yada bilgi toplamak ve analiz etmek için izlenen düzenli bir metot Gözlem: Arazi gözlemleri, örnek toplamak, yada laboratuarda deneyler Bir hipotez geliştirmek Hipotezi test etmek için deneysel çalışmalar Deneysel sonuçların hipotezin savunduğu sonuçlar ile karşılaştırılması Hipotezi kabul etmek, reddetmek, yada değiştirmek İspatlanmış bir hipotezden teori geliştirilmesi (Bilimdeki yeni gelişmeler mevcut hipotezlerin ve teorilerin reddedilmesine sebep olabilir, dolayısıyla onlar gerçek doğrular değildirler).

Çevre Jeolojisinde Temel Prensipler 1 Dünya aslında kapalı bir sistemdir ve sistemdeki değişimlerin ve katkılarının oranını bilmek çevre ile ilgili problemlerin çözümü için önemlidir. Çoğu sistemler birbirleri üzerinde kısmen kontrolleri olan birçok bölümden meydana gelmektedir.

Dünya Sistemleri Dünya dinamik bir sistemdir. Malzeme ve enerji sürekli değişmekte. Arzın bir kısmındaki değişikliklerin sistemin diğer kısımları üzerinde dramatik etkileri olabilir. Sera gazları ve hava sıcaklığı Deniz sıcaklığı ve hava koşulları Volkanik patlamalar ve iklim

Sistemler Arasında Madde Alışverişi

Çevre Jeolojisinde Temel Prensipler 2 Dünya kaynakları sınırlıdır ve dikkatli yönetmek gerekmektedir. Bazı kaynaklar yenilenebilir fakat çoğu değildir. Dolayısıyla, çoğu malzemenin geri dönüşümü gerekir ve eğer bu atıklar geri kazanılabilir ise katı ve sıvı atık depolama sorunlarımızın büyük bir kısmı hafifletilebilir. Kirletici olarak düşünülen birçok şey hammadde olarak düşünülebilir.

Çevre Jeolojisinde Temel Prensipler 3 Çevremize şekil veren günümüz fiziksel olayları jeolojik devirler boyunca da işlevlerini sürdürmüşlerdir. Fakat, bu olayların büyüklüğü ve sıklığı doğal ve yapay değişimlere maruz kalabilir. Uniformitarism (Günümüz geçmişin anahtarıdır!) İnsanoğlu aktivitelerinin doğal arz olaylarının büyüklüğünü ve sıklığını artırıcı yada azaltıcı etkisi..Örnek: Sel Doğal arz olayları hakkındaki bilgileri hem tarihsel hem de tahmin edici bir şekilde kullanmamız gerekmektedir. Örnek: Arazi kullanımı için çevre planlaması

Çevre Jeolojisinde Temel Prensipler 4 İnsanoğlu için tehlikeli olmuş yer olayları daima meydana gelmiştir. Bu doğal afetlerin her an olabileceği kabul edilmeli, mümkün olduğu yerlerde bunlardan sakınılmalı, ve can ve mal kaybı üzerindeki tehdidi azaltılmalıdır. Dünyanın yaşı : 4.500.000.000 yıl

Dördüncü zaman Buzul çağı Üçüncü zaman İkinci zaman Birinci zaman

Dünyanın yaşı : 4.500.000.000 yıl İnsanlığın yaşı : 3.000.000 yıl Avcı-Toplayıcı : 2.990.000 yıl Tarım : 10.000 yıl

Nüfus Artışı 200.000 yılda : 1 milyar 130 yıl sonra : 2 milyar 2030 Yılında : 10 milyar ??? Kaynak: Atlas Dergisi, Eylül 2004

Dünyada Nüfus Artışı 2,5 Milyar 6,1 Milyar 9-11 Milyar 1950 2000 2050 Birleşmiş Milletler Tahminleri Orta Düzeyli : 9 Miyar Yüksek Düzeyli :11 Milyar Kaynak: Dünyanın Durumu 2001, s. 89. TEMA Yayın No: 35, İstanbul 2001.

Dünya Nüfusunun Artışı Bir Problem mi? Nüfus artışı doğal kaynaklar, yiyecek, tarım arazisi ve yaşam alanı üzerinde önemli talep artışı oluşturmaktadır. İnsan soğuk bölgeler, çöller, sel alanları, ve dik yamaçlar gibi marjinal alanlarda yaşamaya zorlanırlar. Doğal afetlerle ilişkili maruziyet ve maliyetler artmaktadır. Örnek: Sellenmeden ve kasırgalardan etkilenmiş sahil alanları Çevresel sorunlarda artış. Örnek:Nehir suları tüketim amacı ile yönlendirilirler ve/veya atık dökmek için kullanılırlar.

Mineral ve Petrol kaynakları Bu kaynaklar sınırlı miktarlarda ve çoğu yenilenebilir değil. Bu durum hammaddelerden bazıların yaşamımız süreci içerisinde tükeneceğini işaret etmekte Günümüzde tüketim oranı nüfus artış oranını geçmekte

Nüfusun Düzensiz Dağılımının Etkisi Dünya nüfusunun 2/3 ‘den fazlası kıyı kesimlerinde yaşamaktadır. Çoğu istenen doğal kaynaklar düzensiz olarak dağılmıştır. Dolayısıyla insanlar kaynakların bulunduğu yerlerde yaşarlar yada kaynaklarının yaşadıkları yerlere ithal ettirirler.