İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimleri SAĞLIK KONULARI İÇERİK 1- Meslek Hastalıkları sebepleri 2- Hastalıklardan korunma teknikleri ve uygulanması 3- Biyolojik ve Psikososyal Risk etmenleri 4- İlkyardım Op.Dr.Yücel Aytaç Güvenpark Ortak Sağlık Güvenlik Birimi

MESLEK HASTALIKLARI Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir. SSGSS(sosyal sigortalar ve genel sağlık sigortası) Kanunu / No: 5510/Mad.14)

MESLEK HASTALIKLARI Sigortalının çalıştırıldığı işin niteliğine göre; Tekrarlanan bir sebeple veya İşin yürütüm şartları yüzünden uğradığı Geçici veya Sürekli Hastalık, Sakatlık veya Ruhi arıza halleri

Meslek hastalıklarının nedeni yalnızca iş yerinde olur ve doğrudan işin yürütümü ile ilgilidir. Dolayısı ile hastalık ile iş arasında nedensel bir ilişki söz konusudur.

Çalışanların bazılarında görülen hastalıklarsa doğrudan meslekle bağlantılı olmasa bile hastalığın oluşumunda, o işyerinde çalışıyor olmanın bir miktar etkisi vardır.Bu hastalıklara da “işle ilişkili hastalıklar” denir

İşle ilgili hastalıklarda temel etken işyeri dışındadır İşle ilgili hastalıklarda temel etken işyeri dışındadır. İşe girmeden önce var olan veya çalışırken ortaya çıkan herhangi bir sistemik hastalık yapılan iş nedeniyle daha ağır seyredebilmektedir.

Örneğin;akümülatör yapımında çalışanlarda görülen kurşun zehirlenmesi meslek hastalığıdır. Kronik bronşit oluşumunda başka sebeplerin yanında tozlu ortamda çalışıyor olmanın da işle ilgisi vardır ama meslek hastalığı denemez.

TARİHÇE *M.Ö.2780 Yılında Eski Mısırda İmhotep piramit işçilerinde bel incinmelerinin sık görüldüğünü farketmiş. *M.S.23-79 yıllarında Pliny tozlu çalışma ortamlarının öksürük ve nefes darlığıyla ilişkili olduğunu *M.S.60-140 yılları arasında Juvenal ayakta durarak çalışanlarda varis ve demircilerde gözle ilgili hastalıkların olduğuna dikkat çekmiştir.

Günümüzde de meslek hastalığı olarak çok önemsenen pnomokonyozları ilk farkedenlerden Georgius Agricola radon gazı ve akciğer kanseri ilişkisini,tozlu ortam ve pnomokonyoz ilişkisini anlamlandırmış ve “madenci hastalığı”adını vermiştir.

Dr .Bernardino Ramazzini 1633-1714 yılları arasında iş ile hastalık arasındaki ilişkinin önemini kalıcı olarak tıbba kazandırmıştır.Çağdaşlarına “işyerlerini ziyaret etmelerini oturdukları yerden çalışanların hastalıklarını doğru tespit edemeyeceklerini” söylemesi meslektaşlarınca dışlanmasına sebep olmuştur.

Türkiye’de ise; 1865 yılında Dilaver Paşa Nizamnamesi ile kömür madenlerinde çalışan işçilerin durumlarını düzeltmek için işçilere ait dinlenme ve barınma yerleri, tatil zamanları ve çalışma saatleri düzenlenmiştir. 1869 yılında Maadin Nizamnamesi ile madenlerde maden mühendisi, bir eczane ve hekim bulundurmak zorunluluğu getirilmiştir.

ILO verilerine göre dünyada her yıl. 250 milyon kişi iş kazaları ILO verilerine göre dünyada her yıl *250 milyon kişi iş kazaları *160 milyon kişi meslek hastalıkları sonucu ortaya çıkan zararlara maruz kalmaktadır. Yaklaşık 1.200.000 kişi iş kazaları ve meslek hastalıkları nedeniyle hayatını kaybetmektedir.

Ülkeler arasında değişmekle birlikte, bir yılda her 1000 işçi için 4-12 meslek hastalığı beklenir. Bu oran ülkemizde 100.000 de 5 civarındadır. Dünyada iş kazası ve meslek hastalıklarına bağlı ölümlerin dağılımı incelendiğinde mesleki kanserler %32 ile ilk sırada yer almakta, onun ardından % 23 ile kardiyo-vasküler hastalıklar gelmektedir. Hastalıkların maliyeti incelendiğinde ise %40 ile kas iskelet sistemi hastalıkları en çok harcama yapılan grup olarak karşımıza çıkmaktadır.

Yıllara Göre Meslek Hastalığı Sayısı

Meslek hastalığı düşünülen kişiler; Bu kişiler, İstanbul Meslek Hastalıkları Hastanesi’ne sevk edilerek ileri tetkik ve tedaviye alınmaları, sağlık durumlarına uygun bir işte çalışmaları sağlanmalıdır. Bir hastanın yakalanması aynı zamanda işyerinde sağlık risklerinin varlığını kanıtlamakta ve o işyerinde çalışan diğer işçilerin korunabilmesi için önlem alınmasını da beraberinde getirmektedir.

Halen ülkemizde bulunan üç meslek hastalıkları hastanesi’nin (Ankara,İstanbul ve Zonguldak) yanı sıra 2008 yılından bu yana devlet üniversiteleri hastaneleri ile 2011 yılından itibaren Sağlık Bakanlığı Eğitim ve Araştırma Hastaneleri, sigortalının çalışma gücü ve meslekte kazanma gücü kaybı oranlarının tespitinde esas alınacak sağlık kurulu raporlarını düzenlemek üzere yetkilendirilmişlerdir.

MESLEK HASTALIKLARI HASTANELERİNİN BÖLGE SORUMLULUK ALANLARI Ülkemizde MESLEK HASTALIKLARININ TEŞHİSİ ile ilgili çalışmalar sadece MESLEK HASTALIKLARI HASTANELERİNDE yürütülmekteyken Ağustos 2008 itibariyle meslek hastalığı tanı koyma yetkisi üniversite hastanelerine de verilmiştir.

MESLEK HASTALIKLARININ GENEL ÖZELLİKLERİ *Kendine özgü bir klinik tablosu vardır. *Hastalık etkeni bellidir. *Hastalık etkeni veya metaboliti biyolojik ortamda tespit edilebilir. *Hastalık deneysel ortamda oluşturulabilir. *Hastalık, o meslekte çalışanlarında yüksek oranda görülmektedir. *Hastalığın nedeni işyerinde olup, iş ile hastalık arasında nedensel bir bağ vardır. *İşyerinde alınacak teknik ve tıbbi önlemlerle meslek hastalıklarından korunulabilir.

Meslek hastalığının tespit edilmemiş olması, hastalığın var olmadığını göstermez. Meslek hastalığı tanısı, beraberinde *tazminat * yüksek iş göremezlik ödentisi * yatırım ve cezai sorumluluk getirdiği için saklanmaya çalışılabilmektedir.

Tanı İlkeleri. Klinik Değerlendirmeler,. Laboratuar Değerlendirmeleri, Tanı İlkeleri *Klinik Değerlendirmeler, *Laboratuar Değerlendirmeleri, *Meslek İle İlişkinin Kurulması.

* Klinik değerlendirmeler Öncelikle hastalığın ve yakınmaların öyküsü alınır,muayene ile bulgular elde edilir.Meslek hastalığı tanısında en önemli adım;bütün hastalara ;önce mesleklerini sormaktır.

Laboratuvar Değerlendirmeleri. Radyolojik yöntemler Laboratuvar Değerlendirmeleri *Radyolojik yöntemler *Biyokimyasal yöntemler *Patolojik incelemeler

*Hastalığın Meslekle İlişkisinin Kurulması İşyeri ortam ölçümleri

Çalışma Hastalık İşten ayrılma tarihinden sonra yasa ile belirlenmiş olan belli bir süre içerisinde Meslek Hastalığı nedeni ile başvuru yapılırsa Bu yardımlardan yararlanılabilir. Yasa ile belirlenmiş olan bu süreye YÜKÜMLÜLÜK SÜRESİ denir Çalışma Hastalık Yükümlülük süresi BİTTİ BAŞVURU 5510 sayılı Yasa 14. madde

Ülkemizde yasal olarak uygulama (1991 güncelleme) Madde 64 (Değişik: birinci fıkra: 12/11/1978 - 7/16989 K.) Fizik etkenlerle olan meslek hastalıkları Kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları Mesleki cilt hastalıkları Pnömokonyozlar ve diğer mesleki solunum sistemi hastalıkları Mesleki bulaşıcı hastalıklar E D C B A

Kimyasal Maddelerle Olan Meslek Hastalıkları A - I, a Arsenik ve bileşikleri A - I, b Arsenikli hidrojen . A - 24 Aromatik amin ve hidrazinler A - 25 Aromatik hidrokarbonların ve fenollerin nitro türevleri

MESLEKİ DERİ HASTALIKLARI B - 1 Deri Kanserleri ve Prekanseröz Deri Hastalıkları B - 2 Kanserleşmeyen cilt hastalıkları

PNÖMOKONYOZLAR VE DİĞER MESLEKİ SOLUNUM SİSTEMİ HASTALIKLARI C - 1, a Slikoz ve silikotuberküloz C - 1, b Asbestoz C - 1, c Silikatoz C - 1, d Sideroz C - 2 Alüminyum ve bileşikleri ile C - 3 Sert metallerin tozları ile C - 4 Thomas cürufu ile olan C - 5 Mesleki bronşiyal astma C - 6 Bissinoz

MESLEKİ BULAŞICI HASTALIKLAR D 1. Helminthiasis D 2. Tropik hastalıklar D 3. Hayvanlardan insana bulaşan hastalıklar D 4. Meslek gereği enfeksiyon hastalıklarına

FİZİK ETKENLERLE OLUŞAN MESLEK HASTALIĞI E - 1 İyonlayıcı ışınlarla olan hastalıklar E - 2 Enfraruj ışınları ile katarakt E - 3 Gürültü sonucu işitme kaybı E - 4 Hava basıncındaki ani değişmeler E - 5 Titreşim sonucu E - 6, a Sürekli lokal baskı sonucu E - 6, b Aşırı yükleme E - 6, c Maden ocağı ve benzeri E - 6, d Fazla zorlama sonucu E - 6, e Sürekli lokal baskı sonucu sinir felçleri E - 6, f Kas krampları E - 7 Maden işçileri nistagmusu Kas – İskelet Sistemi Hastalıkları

Mesleksel deri hastalıkları, en sık görülen meslek hastalıklarıdır Mesleksel deri hastalıkları, en sık görülen meslek hastalıklarıdır. Bildirimi en çok yapılan meslek hastalığı ise mesleki akciğer hastalıklarıdır

A-KİMYASAL SEBEPLER Boya sanayii Ayakkabı imalatı Petrokimya Akü üretim

B- MESLEKİ CİLT HASTALIKLARI Tahriş edici maddelerle temas sonucu oluşan KONTAKT DERMATİT Evkadınları Berberler İnşaat İşçileri Boyacılar Sağlık Personeli Metal İşçileri Aşçılar Fırıncı Ve Pastacılar Balıkçı Bahçıvan Lastik-plastik Sanayi

C-PNOMOKONYOZLAR VE DİĞER MESLEKİ SOLUNUM HASTALIKLARI

D-MESLEKİ BULAŞICI HASTALIKLAR şarbon hayvancılık sağlık Deri sektörü

E-FİZİKSEL ETKENLERLE OLAN MESLEK HASTALIKLARI Gürültü Basınç Titreşim Sıcak-Soğuk Ergonomi

8 saatlik çalışma süresi için kabul edilebilir gürültü düzeyi 85 dB dir Gürültü seviyesi 70 db üzeri ise; fiziksel, ruhsal, zihinsel tepki başlar. Yavaş yavaş işitme kaybı gelişir.

Ergonomi önemsenmediği zaman iş ve sağlık kaybına sebep olur

ETKENLER MESLEK HASTALIKLARI

TANIM Çalışma yaşamında biyolojik risk etkenleri denildiğinde; akla, herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen, (genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dahil) mikroorganizmalar, hücre kültürleri ve insan parazitleri gelir. Biyolojik riskler, yukarıda belirtilen durumlara neden olan tüm virüsler, bakteriler, mantarlar ve parazitleri kapsamaktadır.

TANIM VE ETKENLERİ «Hastalık etkeni mikroorganizmaların insan organizmasına girişlerine infeksiyon denir.» Etkenler; Bakteriler, Virüsler, Mantarlar, Riketsiyalar, Protozoerler, Parazitler, Klamidyalar,

Tarım (ürünün yetiştirilmesi ve hasadı), RİSK ALTINDAKİ İŞLER RİSK ALTINDAKİ İŞLER Tarım (ürünün yetiştirilmesi ve hasadı), Hayvancılık, Ormancılık, Balıkçılık, Tarım ürünleri (gıda paketleme), Depolama (tahıl siloları, tütün ve diğerleri), Hayvan tüyleri ve derilerinin işlenmesi, Tekstil fabrikaları, Ağaç işleme (marangozhaneler), Laboratuvar hayvanlarının bakımı, Sağlık (hasta bakımı, tıbbi ve dental), Kişisel günlük bakım (saç bakımı, vücut bakımı), Biyoteknoloji (üretim işlemleri), Farmasötik (ilaç üretimi), Klinik ve araştırma laboratuvarları, Bina onarımı, Katı ve sıvı atıkların yok edilmesi, Endüstriyel atıkların yok edilmesi,

BULAŞMA YOLU (Temas, Ortak Kullanılan Maddeler, Hava ve Vektörler)

BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ 1-İnsanda hastalığa yol açma olasılığı bulunmayan biyolojik etkenler, 2- İnsanda hastalığa neden olabilen, çalışanlara zarar verebilecek, ancak topluma yayılma olasılığı olmayan, genellikle etkili korunma veya tedavi imkanı bulunan biyolojik etkenler, 3- İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski bulunabilen, ancak genellikle etkili korunma veya tedavi imkanı olan biyolojik etkenler, 4- İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski yüksek olan ancak halen etkili korunma ve tedavi yöntemi bulunmayan biyolojik etkenler,

KİŞİSEL HİJYEN VE KORUNMA a) İşverenler, işçilerin biyolojik etkenlerle çalışmaya bağlı sağlık veya güvenlik riskleriyle karşılaştıkları bütün işlerde, aşağıdaki önlemleri almakla yükümlüdür; 1) İşçiler, biyolojik etkenlerin bulaşma riski bulunan çalışma alanlarında yiyip içmeyeceklerdir. 2) İşçilere uygun koruyucu giysi veya diğer uygun özel giysi sağlanacaktır. 3) İşçilere, göz yıkama sıvıları ve/veya cilt antiseptikleri de dahil, uygun ve yeterli temizlik malzemeleri bulunan yıkanma ve tuvalet olanakları sağlanacaktır.

a) Biyolojik etkenlerle yapılan çalışmalarda işçiler; SAĞLIK GÖZETİMİ a) Biyolojik etkenlerle yapılan çalışmalarda işçiler; Çalışmalara başlamadan önce sağlık gözetimine tabi tutulmalıdır, Düzenli aralıklarla sağlık gözetimine tabi tutulmalıdır. b) Risk değerlendirmesi, özel koruma önlemleri alınması gereken işçileri tanımlayacak; Bir işçinin, maruziyete bağlı olduğundan kuşkulanılan enfeksiyona ve/veya hastalığa yakalandığı saptandığında, işyeri hekimi veya işçilerin sağlık gözetiminden sorumlu kişi, benzer biçimde maruz kalmış diğer işçilerin de aynı şekilde gözetime tabi tutulmasını sağlar, Bu durumda maruziyet riski yeniden değerlendirilir,

PSİKOSOSYAL RİSK ETMENLERİ Yapılan işin gerekleri; İşçinin bilgi, beceri ve ihtiyaçlarıyla çatıştığında (nicel aşırı yük, nitel düşük yük) Toplam İş Yükü / İşin Güçlük Derecesi İşçinin işi üzerindeki denetimi ve işi ile ilgili sosyal destek yetersizliği söz konusu olduğunda , Ortaya çıkan psikososyal riskler stres yapıcı özellik kazanır ve sağlığı etkilemeye başlar. «Psikososyal riskler (tehlikeler) sağlığı doğrudan ya da stres aracılığı ile dolaylı olarak etkiler»

İŞİN YAPILDIĞI KOŞULLAR VE İŞ ÇEVRESİ İŞİN İÇERİĞİ Örgütsel Kültür ve İşlev (tehdit-çatışma) Örgütsel Rol Rol belirsizliği (işteki rolün belirsizliği) Rol çatışması (değerlerin-rollerin çatış) Rol yetersizliği (yetenek-eğitiminden..) Kişilerle ilgili sorumluluk artışı Kariyer Gelişimi İş güvensizliği ve düşük ücret Statü uyuşmazlığı Karar Serbestisi/Karara Katılım/Denetim İşte Kişiler Arası İlişkiler İşte şiddet (mobbing) Yıldırma uygulamaları İş-Ev Çatışması İş-Aile çatışması Boş zaman yetersizliği sendromu Değişim İş Çevresi ve Techizat Güvenirlilik ve uygunluk, Ulaşılabilirlik Bakım ve onarım Görev Tasarımı Yarı vasıflı-vasıfsız çalışma Belirsizlik (Geri dönüş yok-ne işe yarar) İş Yükü ve İş Hızının Artması İş yükünün artması İşi hızı ve zaman darlığı Tek düze (monoton) çalışma Çalışma Saatleri Vardiyalı çalışma (gece çalışma) Uzun-kesintisiz çalışma süreleri

PSİKOSOSYAL RİSK ETMENLERİ

STRES : «Dış ve iç ortamdan kaynaklanan zararlı etkenlerin, organizmada meydana getirdiği değişikliktir.” Zararlı etken; «Organizmaya zarar veren, zorlanma yapan, uyumu bozan, tüm fizyolojik, ruhsal ve toplumsal uyarıları kapsar.»

KRONİK STRES ETKİLERİ 1. Fiziksel 3. Akıl Hastalığı 2. Davranışsal

FİZİKSEL ETKİLER Kalp-Dolaşım Sistemi, Sindirim Sistemi, Kas-İskelet Sistemi Bağışıklık Sistemi DAVRANIŞSAL ETKİLERİ Beslenme Bozuklukları ve Madde Bağımlılığı, Uyku Bozuklukları, Absenteizm (İşten Kalma – İşe Geç Gelme)

Kişisel Stres Yönetimi Örgütsel Stres Yönetimi İşçilere stresin nedenleri, etkileri ve uzak durma yolları, uzak durulamıyorsa başa çıkmanın yolları öğretilir. Bazı stres kaynakları kaçınılmaz olarak işin doğasında bulunabilir. Stres kaynaklarından bazılarını yok etmede çalışma ortamını daha stressiz ve verimli hale getirilmesi gerekir… Sonuç Olarak Kişisel Stres Yönetimi Örgütsel Stres Yönetimi Denetim Katılım Uygun statü Görev tanımları Esnek çalışma Yeterli ücret İş garantisi Kariyer gelişimi Destek Gevşeme: Nefes alma,meditasyon ve zihinsel gevşeme Egzersiz: Oksijen kullanımını artar, yüksek verim için haftada 2-3 kez Perhiz: Stres yeme alışkanlıklarını değiştirir, genelde metabolizma hızlanır Davranış değişikliği: Birey önce içgüdüsel davranışlar gösterir. Davranışlarını değiştirmesi istenebilir. Özgüveni artırmaya yönelik eğitimler, Zaman yönetimi

STRES YÖNETİMİ

Meslek Hastalıklarından Korunma İlkeleri: 1-Tıbbi korunma önlemleri,  *İşe giriş muayeneleri *Periyodik tıbbi kontroller *Çalışanların eğitimi

2. İşyerinde Çalışma Çevresine Ait Korunma Önlemleri a- Kullanılan zararlı maddenin değiştirilmesi b- Kapalı çalışma yöntemi c- Ayırma d- Nemli (ıslak) çalışma yöntemi e- Sürekli temizlik ve bakım f- Hijyen kurallarına uyulması g- Havalandırma h- İşyeri üretim ve planlaması ı-İşyeri ortamında zaman zaman analizler yapmak

3) İşçiye Ait Korunma Önlemleri

Meslek Hastalıklarında Tedavi İlkeleri 1-Kişinin işyeri ortamından uzaklaştırılması 2-Etkenin vücuttan atılımını artıracak veya etkisini azaltacak yöntem kullanımı 3-Genel destekleyici ve semptomatik tedavi

Meslek hastalıklarında her türlü tedavi sigorta tarafından karşılanır Meslek Hastalıklarının Hukuksal Boyutu Meslek hastalıklarında her türlü tedavi sigorta tarafından karşılanır Meslek hastalığı nedeniyle işgöremezlik de olmuşsa, sigorta kişiye tazminat öder.

Meslek hastalığının oluşmasında işverenin ihmali saptandığında, sigorta işçiye ödediği tazminatın bir bölümünü işverene rücu edebilir.

HİÇBİR İŞ; İNSAN SAĞLIĞINDAN DAHA ÖNEMLİ DEĞİLDİR Çalışanın sağlığını korumazsak; *Hastalıklar *Sakatlıklar *İşgücü kaybı artar *En kötüsü ÖLÜMLER artar

TEŞEKKÜRLER……