Kamu Borç Stokun Yapısı ve Sorunları R. Hakan ÖZYILDIZ 2018 hakanozyildiz@gmail.com www.hakanozyildiz.com

STOK... Stok, hem iç hem de dış borç için, anapara ve anaparadan kaynaklanan kur farkı değerlerini içermektedir. Faiz değerleri stok kapsamında yer almamaktadır. www.hakanozyildiz.com

Artık hepimiz borçluyuz

KİT borçları Eylül 2017, Bankalar Kasım 2017 verileridir.

Kamudan özel sektöre kayan bir yapı www.hakanozyildiz.com

Neden dış borçlanma artıyor? www.hakanozyildiz.com

Yurtdışından alınan kredilerden iç+dış tahvil ağırlıklı yapıya www.hakanozyildiz.com

Sıkıntı olunca TCMB varlıkları devlete mi, özel sektöre mi yetecek Sıkıntı olunca TCMB varlıkları devlete mi, özel sektöre mi yetecek? İşsizlik Sigortasının birikimleri varlık mıdır? www.hakanozyildiz.com

BÜTÇE AÇIĞI = BORÇLANMA BÜTÇE AÇIĞI = BORÇLANMA !? Borç stoku faiz ödemlerindeki artış ve borçlanma gereğinin artmasıyla büyüyor www.hakanozyildiz.com

Bütçe dışı dengeler etken www.hakanozyildiz.com

Dolaylı vergiler harcamalardan alınır Dolaylı vergiler harcamalardan alınır. Harcamaların artması için gelirlerin yükselmesi gerekir. Vergi toplamakta zorlanan devlet vergi dışı (özelleştirme, 2B arazi satışı, bedelli askerlik gibi) yöntemlere yönelir. www.hakanozyildiz.com

BU TABLOYA BAKINCA NEDEN BÜTÇE AÇIĞI VERİLİYOR, NEDEN BORÇLANILIYOR ANLAMAK ÇOK ZOR www.hakanozyildiz.com

www.hakanozyildiz.com

Eskiden devlet dış borç alırken şimdi özel sektör borçlu Eskiden devlet dış borç alırken şimdi özel sektör borçlu. Kısa vadeli dış borç çok büyümüş. Kriz yıllarında dış borç bulunmamasına dikkat. Zaten krizlerin nedeni de bu. www.hakanozyildiz.com

Doların etkili olmasının nedeni www.hakanozyildiz.com

Kredi temerrüt swapları (CDS): Yabancı yatırımcılar gelişmekte olan piyasalara yatırım yaparken sigorta yaptırıyorlar. www.hakanozyildiz.com

Dış borç verim eğrisi, iyi yorumlanmalı Dış borç verim eğrisi, iyi yorumlanmalı. Uzun vadede çok sorun görülmüyor. www.hakanozyildiz.com

2013’ten sonra ne oldu? www.hakanozyildiz.com

Son birkaç yıldır kamu borç stokunun artışı REKOR kırıyor www.hakanozyildiz.com

ARTIŞ 2013 DEN SONRA DÖVİZ AĞIRLIKLI. KUR ETKİSİ KENDİSİNİ GÖSTERMİŞ. www.hakanozyildiz.com

Kur hareketleri, TL bazında dış borçlar gösterimini etkiliyor. www.hakanozyildiz.com

Toplam borcun vadeye kalan ortalama süresi 6,3 yıl. www.hakanozyildiz.com

İç borçlanmada ortalama maliyet önceki yıllara oranla düştü İç borçlanmada ortalama maliyet önceki yıllara oranla düştü. Ancak düşme eğilimi yavaş yavaş tersine dönmeye başladı. www.hakanozyildiz.com

www.hakanozyildiz.com

31 ay çok iyi bir süre. Ani faiz değişimlerinde karar alıcılara önlem alma zamanı sağlayabilir. www.hakanozyildiz.com

Dış borcun faiz değişikliklerinden etkilenme süreci uzun. www.hakanozyildiz.com

Faizlerde değişim olursa borcun ne kadarının etkilendiğine dikkat etmek gerek www.hakanozyildiz.com

DİBS piyasasında bankalar ve tüzel kişiler kağıtların çoğunluğunu taşıyorlar. www.hakanozyildiz.com

Yurtdışı yerleşiklerin ilgisi getiriye bağlı olarak değişiyor. www.hakanozyildiz.com

Stok’un sadece % 37’si sabit TL enstrüman Stok’un sadece % 37’si sabit TL enstrüman. Kur ve faiz değiştikçe stok da etkileniyor. www.hakanozyildiz.com

Kur ile fiyatlar arasındaki ilişki önemini koruyor. “Sonuç olarak, 2001 yılı sonrasında döviz kurundan tüketici enflasyonuna geçişkenlik azalmakla ile birlikte, yeni fiyat endeksi döviz kuruna karşı 1994 temel yıllı endekse kıyasla daha duyarlı bir görünüm ortaya koymaktadır.” TCMB Enflasyon Raporu, 2006-I Shf. 19 Bu durumda; kurda olabilecek bir düzelme hareketi fiyatları ve sonuç olarak da beklentilere bağlı olarak, faizleri etkileyecektir. www.hakanozyildiz.com

Kur ve DİBS Faizleri arasındaki korelasyon yüksek 1 Mayıs 2001- 31 Aralık 2004 arası dönemde DİBS Faizleri Eurobond Spreadları Döviz Kuru 1 0,86 0,85 Eurobond Spreadleri 0,63 www.hakanozyildiz.com

Gelecekte borçlanmadaki azalma... Siyaset yapma anlayışının değişmesine, Vergilerde ve sosyal güvenlikte kayıt dışılıkla mücadeleye, Nakit dışı borçlanmada olması gereken azalmaya, Kamu mali disiplinin genel anlamda sağlanmasına, (Bütçe dışı kamunun yüklerinin azalması), Reel faizlerdeki azalmaya, ve, Ekonominin istikrarlı büyümesine, En önemlisi beklentilerin iyi yönetilmesine bağlıdır. www.hakanozyildiz.com

Borcun Sürdürülebilirliği www.hakanozyildiz.com

Borcun Sürdürülebilirliği Kamu borcunun sürdürülebilirliği, kamu borcunun sabit kalması ve/veya konuyla ilgili standart borç oranlarına bakılarak değerlendirmeler yapılmasının yanında, cari dönemde sürdürülen maliye politikasının borcun sürdürülebilirliğini ve/veya borç stokunun ödenebilirliğini sekteye uğratmadan gelecek dönemlerde de borçlanmanın sürdürülebilmesi olarak tanımlanmaktadır. Borcun sürdürülebilirliğini etkileyen en önemli faktörler, piyasalarda oluşturulacak güven ortamı, borçlanma politikalarına verilecek politik destek ve borçlanma birimlerinin teknik kapasiteleri olarak belirmektedir. www.hakanozyildiz.com

Borç stoku neden büyüyor? ANAPARA ÖDEMESİ = 100 TL. FAİZ ÖDEMESİ = 50 TL. TOPLAM ÖDEME = 150 TL. Eğer, anaparanın kur farkı yokken; ÖDEME = 50 TL. İSE STOK SABİT ÖDEME < 50 TL. İSE STOK BÜYÜR ÖDEME > 50 TL. İSE STOK KÜÇÜLÜR. Diğer bir deyimle FAİZ DIŞI FAZLA > FAİZ ÖDEMELERİ olmazsa STOK nominal olarak büyümeye devam edecektir. Eğer, ödeme yapmak için tekrar borçlanılıyorsa o zaman net ödemeye dikkat etmek gerekecektir. www.hakanozyildiz.com

Borç stoku nasıl oluşuyor Borç stoku nasıl oluşuyor? (2017 - Milyar TL) (Faiz harcamaları = Net iç ve dış borçlanma + FDF; Fazla borçlanma kasada, rezerv olarak saklanıyor. Eksik borçlanma durumunda kasadan kullanım yapılıyor) Bütçe Gelirleri 637 Faiz dışı Harcamalar 642 Faiz Dışı Fazla -5 Faiz harcamaları 56 Net İç Borçlanma 66 Net Dış Borçlanma 12 www.hakanozyildiz.com

Neden Faiz Dışı Fazla? Faiz dışı fazla: Vazgeçilmez bir unsurdur. Kamu borç stoku yüksek ülkelerde; Faiz dışı fazla: Risk primini düşürmek. Borcun sürdürülebilirliğini sağlamak, Enflasyonist bekleyişleri ortadan kaldırmak, Uygulanan ekonomi politikasının kredibilite sini arttırmak, İstikrarlı bir büyüme ortamı yaratmak için. Vazgeçilmez bir unsurdur. www.hakanozyildiz.com

Borcun sürdürülebilir olması için; FDF ve büyümenin yüksek, reel faizlerin düşük olması gerekir. www.hakanozyildiz.com

Stok, düzenli vergi gelirlerinden yüksek Stok, düzenli vergi gelirlerinden yüksek. Bozulmayı vergi dışı gelirler önlüyor. Satacak kamu malı veya hizmeti kalmayınca ne yapacağız? www.hakanozyildiz.com

Büyüme, kur ve faizlerin stoka etkisi ekonomik konjonktüre göre değişiyor www.hakanozyildiz.com