İKTİSAT - II Doç.Dr. Şenkan ALDEMİR Erdal ÜNSAL «İktisada Giriş» Imaj Yay., 2010 Zeynel DİNLER «İktisada Giriş» Ekin Yay., 2011

Başlıca Ulusal Hesap Büyüklükleri GSYH: Gayri Safi Yurtiçi Hasıla GSMH: Gayri Safi Milli Hasıla Nominal (Piyasa Fiyatları/Cari Fiyatlar ile) GSYH/GSMH Reel (Sabit Fiyatlar ile) GSYH/GSMH

Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH/GDP) Nominal GSYH: Bir ülke sınırları içinde, belirli bir dönemde (genellikle bir yıl içinde) ülkedeki yerleşikler tarafından üretilen nihai mal ve hizmetlerin CARİ YIL FİYATLARI ÜZERİNDEN- toplam parasal değeridir. Sadece A ve B malının üretildiği varsayılan bir ekonomide, cari yıla ait piyasa fiyatı ve üretim miktarı değerleri aşağıdaki gibidir. Nominal GSYH değerini hesaplayın. Pa: 10 br. GSYH= (Pa.Qa) + (Pb.Qb)= 250 + 500= 750 br. Pb: 5 br. Qa : 25 br. GSYH= Σ Pi.Qi Qb: 100 br.

Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH/GDP) Reel GSYH: Bir ülke sınırları içinde, belirli bir dönemde (genellikle bir yıl içinde) ülkedeki yerleşikler tarafından üretilen nihai mal ve hizmetlerin -BAZ YIL FİYATLARI TEMEL ALINARAK HESAPLANAN- toplam parasal değeridir. 2008 2009 2010 Pa 2 5 10 2008 yılı fiyatları ile reel GSYİH ? Qa 10 15 25 2008 yılı reel GSYH= (2.10+1.5)= 25 Pb 1 2 3 2009 yılı reel GSYH= (2.15+1.10)= 40 Qb 5 10 20 2010 yılı reel GSYH= (2.25+1.20)= 70

Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH/GNP) Nominal GSMH: Bir ülke vatandaşları tarafından, belirli bir dönemde (genellikle bir yıl içinde) ülke içinde ve dışında üretilen nihai mal ve hizmetlerin, -CARİ YIL FİYATLARI ÜZERİNDEN- toplam parasal değeridir. Reel GSMH: Bir ülke vatandaşları tarafından, belirli bir dönemde (genellikle bir yıl içinde) ülke içinde ve dışında üretilen nihai mal ve hizmetlerin -BAZ YIL FİYATLARI TEMEL ALINARAK HESAPLANAN- toplam parasal değeridir.

Reel ve Nominal Ayrımı Niçin Yapılmaktadır? Ekonominin bir yıl içinde daha fazla toplam harcama (C, I, G, XN) yapmış olması ve dolayısıyla daha yüksek bir nominal GSYH değerine ulaşması; aşağıdaki koşullardan en azından birinin varlığını ifade eder: Üretilen nihai mal ve hizmet miktarı (Q) artmıştır: REEL DEĞİŞİM Üretilen nihai mal ve hizmetlerin satış fiyatları (P) yükselmiştir: NOMİNAL DEĞİŞİM

GSYH’NIN ÖLÇÜLMESİ Üretim Yöntemi (Toplam Üretim Yaklaşımı) Harcama Yöntemi (Toplam Harcama Yaklaşımı) Gelir Yöntemi (Toplam Gelir Yaklaşımı)

Üretim Yöntemi 1. Piyasa Fiyatları Üzerinden Hesaplama GSYH= Σ Pi.Qi 2. Katma Değerlerin Toplanması Yöntemi: Her bir üretim aşamasında yaratılan katma değerler toplanır. Katma Değer: Her bir üretim aşamasında, malın değerinde gerçekleşen net artıştır.

Nominal GSYH= C + I + G + XN Harcama Yöntemi Nominal GSYH= C + I + G + XN C: Tüketim Harcamaları I: Yatırım Harcamaları G: Kamu Alımları (Hükümet Alımları) XN: Net İhracat (X-M) X: İhracat M: İthalat

Harcama – Gelir Özdeşliği GSYH = (C + I + G + XN) Stok Yatırımı: 0 (sıfır) 100 =100 GSYH < (C + I + G + XN) Stok Yatırımı (-) 80 < 100 (- 20) GSYH > (C + I + G + XN) Stok Yatırımı (+) 100 > 80 (+ 20)

Harcama – Gelir Özdeşliği C + I + G + X = GSYH = Y Y = C + S + TNET + M (TNET = T – TR) İLAVELER SIZINTILAR C (tüketim) S (tasarruf) I (yatırım) T (vergi) G (kamu alımları) M (ithalat) TR (transfer ödemeleri) X (ihracat)

Tüketim Harcamaları (C) Özel Sektör Tüketimi Kamu Sektörü Tüketimi Tüketim (C)

Yatırım Harcamaları (I) Özel Sektör Yatırımı Kamu Sektörü Yatırımı Yatırım (I)

Yatırım Harcamaları (I) Sabit Sermaye Yatırımı Stok Yatırımı Yatırım (I)

Kamu Harcamaları Toplamı (G+TR) Kamu Alımları (G) Transfer Ödemeleri (TR) Toplam Kamu Harcamaları (G+TR)

Toplam Tasarruf (S) Toplam Tasarruf (S) Ulusal Tasarruf Yabancı Tasarruf Toplam Tasarruf (S)

Kamu Sektörü Tasarrufu Ulusal Tasarruf (SN) Özel Sektör Tasarrufu Kamu Sektörü Tasarrufu Toplam Tasarruf (SN)

Kamu Sektörü Tasarrufu T – (G+TR) Vergi Gelirleri (T) Kamu Harcamaları (G)+(TR) Kamusal Tasarruflar

Bütçe Açığı T < (G+TR) Vergi Gelirleri (T) Kamu Harcamaları (G)+(TR) Bütçe Açığı

Bütçe Fazlası T > (G+TR) Vergi Gelirleri (T) Kamu Harcamaları (G)+(TR) Bütçe Fazlası

Toplam Tasarruf (S) Toplam Tasarruf (S) Ulusal Tasarruf (SN) Yabancı Tasarruf (SF) Toplam Tasarruf (S)

Yabancı Tasarruf (SF) Yabancı Tasarruf (SF) Ülkeden Dış Aleme Yapılan Ödemeler Dış Alemden Ülkeye Yapılan Ödemeler Yabancı Tasarruf (SF)

Ülkeden Dış Aleme Yapılan Ödemeler İthalat (M) Dış Aleme Yapılan Faktör Ödemeleri Dış Aleme Ödemeler

Dış Alemden Ülkeye Yapılan Ödemeler İhracat (X) Dış Alemden Gelen Faktör Ödemeleri Dış Alemden Ödemeler

(+) Yabancı Tasarruf: Cari Açık - XN (M>X) Negatif Net İhracat Negatif Net Faktör Ödemeleri/Gelirleri Pozitif Yabancı Tasarruf (Cari Açık)

(-) Yabancı Tasarruf: Cari Fazla + XN (X>M) Pozitif Net İhracat Pozitif Net Faktör Ödemeleri/Gelirleri Negatif Yabancı Tasarruf (Cari Fazla)

Yatırım – Tasarruf Özdeşliği C + I + G + X = Y = C + S + TNET + M I = SN+ SF I = S

Yatırım – Tasarruf Özdeşliği Ulusal Tasarruf Yabancı Tasarruf Yatırım

Yatırım – Tasarruf Özdeşliği Yatırım=Ulusal Tasarruf Cari Denge Yatırım>Ulusal Tasarruf Cari Açık Yatırım<Ulusal Tasarruf Cari Fazla

Faktör Gelirleri: Ücret + Faiz + Rant + Kar Gelir Yöntemi GSYH: (Faktör Gelirleri) + (Dolaylı Vergiler) + (Amortisman) Faktör Gelirleri: Ücret + Faiz + Rant + Kar SYH: (GSYH) – (Amortisman) SYH: (Faktör Gelirleri) + (Dolaylı Vergiler) Yurtiçi Gelir: (SYH) – (Dolaylı Vergiler) Yurtiçi Gelir: Faktör Gelirleri Yurtiçi Gelir : Ücret + Faiz + Rant + Kar

Gelir Yöntemi GSMH: (GSYH) + (Net Dış Alem Faktör Gelirleri) SMH: (GSMH) – (Amortisman) Milli Gelir: (Yurtiçi Gelir) + (Net Dış Alem Faktör Gelirleri) Kişisel Gelir: (Milli Gelir) - (Sosyal Güv. Katkıları) – (Kurumlar Vergisi) – (Dağıtılmayan Şirket Karları) + (Transfer Ödemeleri) + (DİBS Faizleri) Harcanabilir (Kullanılabilir) Kişisel Gelir: (Kişisel Gelir) - (Gelir Vergisi)

Harcanabilir (Kullanılabilir) Kişisel Gelir: DPI Harcanabilir (Kullanılabilir) Kişisel Gelir: Disposable Personal Income : DPI DPI= (Kişisel Gelir) - (Gelir Vergisi) DPI= C + S C: Tüketim Harcamaları S: Tasarruf

Uluslararası Refah Düzeyi Karşılaştırmaları Kişi Başına Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (KBGSYH): (GSYH) ÷ (Ülke Nüfusu) Piyasa Döviz Kuru Yaklaşımı Satın Alma Gücü Paritesi (SAGP) Döviz Kuru Yaklaşımı

Ekonomik Kalkınma ve Ekonomik Büyüme Kavramları GSYH vb. ulusal hesap büyüklüklerindeki artışlar yanında; aynı zamanda sosyal, kültürel ve hukuki boyuta sahip gelişme ve iyileşmelerin gerçekleşmesi durumudur. Ekonomik ve toplumsal gelişmişlik düzeyinin yükselmesi, aynı zamanda kalitatif (niteliksel) bir değişimi ifade eder. GSYH vb. ulusal hesap büyüklüklerinde gerçekleşen dönemsel artışlar. Sadece kantitatif (sayısal) bir artışı ifade eder. Ekonomik Kalkınma Ekonomik Büyüme

EKONOMİK BÜYÜME (Yıllık) Belirli bir dönemde (üç aylık ya da yıllık hesaplanabilir), reel GSYH değerinde gerçekleşen oransal değişimdir. [(Yt) – (Yt-1) ÷ (Yt-1)].100 Örnek: Yt: 2008 yılı reel GSYH: 9850 br. Yt-1: 2007 yılı reel GSYH: 9550 br. yıllık büyüme oranı = (300/9550).100 = %3,14

EKONOMİK BÜYÜME (Uzun Dönemli) «Uzun Dönemli Ortalama Büyüme Hızı» «Reel GSYH Büyüme Trendi» iBelirli bir dönemde (üç aylık ya da yıllık hesaplanabilir), reel GSYH değerinde gerçekleşen oransal değişimdir. g = [(Yt) ÷ (Yt-1)]1/n - 1 Örnek: Yt: 2010 yılı reel GSYH: 118439 br. Yt-1: 1976 yılı reel GSYH: 31425 br. g = [(118439) ÷ (31425)]1/34 – 1= 0,039 = %3,9

Ekonomik Dalgalanmalar (Konjonktür Hareketleri) Fiili reel GSYH büyüme oranının, reel GSYH büyüme trendi etrafında düzensiz genişleme ve daralma hareketleridir. Fiili Büyüme Oranı Fiili Büyüme Oranı Zirve (boom) Daralma Genişleme Çöküntü (dip) Reel GSYH Büyüme Trendi Zaman (yıllar)

Ekonomik Büyümenin Kümülatif Niteliği 70 Kuralı: KBGSYİH başlangıç değerinin iki katına ulaşması için gereken yıl sayısı: (70) ÷ (yıllık KBGSYİH “sabit” büyüme değeri) KBGSYH değeri yılda %2 oranında büyüyen A ekonomisi için, 70/2 = 35 yıl sonra KBGSYH değeri iki katına ulaşır. KBGSYH değeri yılda %5 oranında büyüyen B ekonomisi için, 70/5 = 14 yıl sonra KBGSYH değeri iki katına ulaşır.

İŞSİZLİK (Temel Kavramlar) Ülke Nüfusu Çalışma Çağındaki Nüfus (15-64 yaş) Kurumsal Olmayan Sivil Nüfus (Aktif Nüfus) İşgücüne Dahil Olmayanlar İşgücü (Çalışanlar + İşsizler)

İŞSİZLİK (Temel Kavramlar) İşgücüne Katılım Oranı [(İşgücü) ÷ (Kurumsal Olmayan Sivil Nüfus)].100 İşsizlik Oranı [(İşsiz Sayısı) ÷ (İşgücü)].100 İstihdam Oranı [(Çalışan Sayısı) ÷ (Kurumsal Olmayan Sivil Nüfus)].100

İşsizlik Türleri Geçici (Friksiyonel) İşsizlik Yapısal İşsizlik Konjonktürel (Devrevi) İşsizlik

Tam ve Eksik Çalışma Kavramları Tam Çalışma (Tam İstihdam) Dar tanım çerçevesinde, sadece emeğin tam kullanımını ifade eder; geniş anlamda ise tüm üretim faktörlerinin tam kullanımını anlatır. Eksik Çalışma (Eksik İstihdam) Dar tanım çerçevesinde, sadece emeğin eksik kullanımını ifade eder; geniş anlamda ise tüm üretim faktörlerinin tam kullanımını anlatır.

Doğal İşsizlik Oranı (u*) Tam İstihdam İşsizlik Oranı (u*) Enflasyonu Hızlandırmayan İşsizlik Oranı (u*) (Non-Accelerating Inflation Rate of Unemployment: NAIRU) Doğal İşsizlik Oranı (u*)

Doğal İşsizlik Oranı (u*) Geçici (Friksiyonel) İşsizlik Yapısal İşsizlik Tam İstihdam İşsizlik Oranı Enflasyonu Hızlandırmayan İşsizlik Oranı Doğal İşsizlik Oranı

Doğal (Potansiyel) ve Fiili (Gerçekleşen) Hasıla Doğal (Potansiyel) Hasıla: Ekonomide mevcut işsizliğin, doğal oran (u*) düzeyinde bulunduğu koşullarda gerçekleşen hasıla (üretim) düzeyini ifade eder. Fiili (Gerçekleşen) Reel Hasıla: Ekonomide cari işsizlik oranının, doğal oran (u*) düzeyinden sapma gösterdiği koşullarda gerçekleşen fiili hasıla (üretim) düzeyini ifade eder.

Çıktı (GDP) Açığı Çıktı (gelir/hasıla/GDP) Açığı Mutlak İfade: (Fiili GDP) - (Doğal GDP) Oransal İfade: [(Fiili GDP) - (Doğal GDP)] ÷ (Doğal GDP) Konjonktürel işsizliğin yaşandığı dönemlerde «negatif çıktı açığı» ortaya çıkar. Ekonominin genişleme dönemlerinde ise «pozitif çıktı açığı» gerçekleşir.

Okun Yasası Arthur Okun, ABD ekonomisini konu alan çalışmasında aşağıdaki sonuca ulaşır: “Ekonomide gerçekleşen işsizlik oranının, doğal oranı aştığı her %1’lik işsizlik; gerçekleşen (fiili) reel GSYH değerinin, doğal (potansiyel) GSYH değerinden % 2.5 oranında daha düşük düzeyde kalmasına yol açar.

ENFLASYON Enflasyon: bir ekonomide, belirli bir dönemde, genel fiyatlar düzeyi (P)’nde gerçekleşen sürekli artış eğilimidir. Ekonomideki genel fiyatlar düzeyi (P), çeşitli fiyat endeksleri yoluyla ölçülür. Fiyat Endeksleri: ÜFE (Üretici Fiyat Endeksi) TÜFE (Tüketici Fiyat Endeksi) Deflatör (GSYH Deflatörü)

Üretici Fiyatları Endeksi Üretici fiyatları endeksinde, ekonomide üretimi yapılan tüm malların fiyatlarının takip edilmesi imkansızdır. Bu nedenle, ürünün toplam satış değerinin, toplam satış gelirlerinden aldığı paya göre bir seçim yapılmaktadır.

Üretici Fiyatları Endeksi Sepetin Cari Dönem Değeri . 100 Sepetin Temel Dönem Değeri ÜFE sepetinin değeri, Baz (temel) dönem olan Ocak 2003’te 200 birim Şubat-2003 itibariyle 210 birim Mart-2003 itibariyle 230 birim ise, ÜFE Endeksi Baz dönem olan Ocak-2003’te (200/200). 100: 100 Şubat-2003 itibariyle (210/200). 100: 100 Mart-2003 itibariyle (230/200). 100: 100 endeks değeridir.

ÜFE ENFLASYON ORANI π = [(Pt - Pt-1) ÷ (Pt-1)].100

ÜFE ve TÜFE Hesaplama Yöntemi Madde sepetlerinin ve ağırlıklarının güncellemesi, her yılın sonunda yapılmakta ve zincirleme Laspeyres formülü ile seri devam ettirilmektedir. Her yıl Aralık ayı itibari ile, yeni maddeler endekse dahil edilmekte ya da önemini kaybeden maddeler endeksten çıkarılmakta ve yeni ağırlıklar endeks hesabında kullanılmaktadır.

ÜFE ve TÜFE Hesaplama Yöntemi Cari fiyatların(Pi ), “yeni fiyat referans dönemi (P0)” olan bir önceki Aralık ayının fiyatlarına bölünmesiyle, endeks hesaplanmakta ve Aralık ayı endeksi ile çarpılarak zincirleme işlemi yapılmaktadır.  

ÜFE ve TÜFE Hesaplama Yöntemi I=w . (Pi / Po)      I : endeks                                                                        Pi : cari ay fiyatı           w : ağırlık Po: temel yıl fiyatı      It=wi . (Pit / PAralik(t-1)) . IAralik(t-1)   wi  : yeni ağırlık t : zaman Madde çeşidi fiyatları geometrik ortalama ile hesaplanmaktadır.

Fiyat Endekslerindeki Değişimin Hesaplanması «Aylık değişim oranı» hesaplaması «Bir önceki yılın aralık ayına göre değişim oranı» hesaplaması Bir önceki yılın aynı ayına göre değişim oranı» hesaplaması «On iki aylık ortalamalara göre değişim oranı» hesaplaması

Fiyat Endeksinde «Aylık Değişim Oranı» Hesaplaması Fiyat endeksi serisinde, bir ayın endeksinin bir önceki ayın endeks değerine göre gerçekleşen yüzde değişimi ifade eder. Diğer hesaplama yöntemleri için bknz. TÜİK, «Fiyat Endeksleri ve Enflasyon» Yayın No. 3129, Şubat 2008, www.tuik.gov.tr

ÜFE ve TÜFE ENFLASYON ORANI π = [(Pt - Pt-1) ÷ (Pt-1)].100

Tüketici Fiyatları Endeksi Sepetin Cari Dönem Değeri . 100 Sepetin Temel Dönem Değeri

Tüketici Fiyatları Endeksi (2003=100) (TÜİK, Aylık) Tüketici fiyatları endeksinin amacı, hanehalkları tarafından satın alınan mal ve hizmetlerin genel fiyatlar düzeyindeki değişimini ölçmektir. Fakat piyasadaki tüm mal ve hizmetlerin fiyatlarının izlenmesi mümkün olmadığı için, hanehalkları tarafından yapılan harcamalar içinde en fazla paya sahip mal ve hizmetlerin fiyat hareketleri izlenmektedir.

Deflatör (GSYH Deflatörü) [(Nominal GSYH) ÷ (Reel GSYH)].100 Bu çerçevede fiyat hareketleri ölçülen ürün grubu, ekonomide ilgili yıl içinde üretilen «tüm nihai mal ve hizmetler»dir.

Yurtiçi Enflasyon Oranının Deflatör Yoluyla Hesaplanması (%ΔNominal GSYH) - (%ΔReel GSYH)

Özel Kapsamlı TÜFE Göstergeleri Tüketici fiyatlarında gözlenen tüm geçici etkilerin arındırılması yoluyla fiyat değişimlerini ölçen Özel Kapsamlı TÜFE Göstergeleri, Tüketici Fiyatları Endeksinden bazı alt kalemlerin dışlanması yoluyla oluşturulan fiyat endeksleridir. Bu nedenle, Uluslararası piyasalardaki fiyat hareketlerine bağlı enerji fiyatları, Mevsimsel etkilere maruz ürünlerin fiyatları, Devletin kontrolünde belirlenen fiyatlar ve KDV, ÖTV gibi dolaylı vergilerin, tüketici fiyatları endeksinden kademeli olarak ayrıştırılması ile hesaplanmaktadır.

«Özel Kapsamlı TÜFE Göstergeleri» Hesaplamalarında Yer Almayan Mal Grupları Enerji (Su, elektrik, tüp, kalorifer yakıtı, kömür, odun, benzin, LPG, mazot) Alkollü İçkiler ve Tütün Ürünleri İşlenmemiş Gıda Ürünleri (Et, sakatat, balık, süt, yumurta, taze meyve ve sebzeler) Yönetilen Yönlendirilen Fiyatlar (Belediye ekmeği, atık çöp, devlet hastanelerinde çeşitli sağlık hizmetleri, otoban ücretleri, çeşitli toplu taşıma ücretleri, çeşitli iletişim hizmetleri, şans oyunları, üniversite harcı, noter ücretleri).

Çekirdek Enflasyon Çekirdek enflasyon, enflasyonun geleceğine ilişkin tahmin gücü yüksek olan, enflasyonist eğilimi belirleyen ve para politikasının oluşturulmasına yardımcı olan bir göstergedir. Çekirdek enflasyon -fiyatlarda gözlenen tüm geçici etkilerin arındırılması sonucunda- fiyatlar genel düzeyindeki artış anlamına gelmektedir. Geçici etkilerden arındırma işlemi için kullanılan endeksler «özel kapsamlı fiyat endeksleri» dir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından Ocak 2005 tarihinden itibaren hesaplanmaktadır.

ÜFE, TÜFE, DEFLATÖR Deflatör kapsamına dahil olan ürünler, sadece yurtiçinde üretilen (yerli) ürünler iken; ÜFE ve TÜFE kapsamı içinde yurtdışında üretilen (ithal) ürünler de bulunmaktadır. ÜFE ve TÜFE mal sepetlerine hangi ürünlerin dahil edileceği ve söz konusu ürünlerin sepet içindeki ağırlıklarının hangi düzeyde bulunacağı, her yılın sonunda, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından tespit edilirken; Deflatör kapsamındaki ürünler ve ağırlıkları, ilgili yıl içinde gerçekleşen üretim faaliyetleri sonucunda ortaya çıkmaktadır.

Enflasyon Türleri 1. Ilımlı (Sürünen) Enflasyon 2. Yüksek Enflasyon 3. Hiper Enflasyon 1. Maliyet Enflasyonu 2. Talep Enflasyonu 1. Beklenen Enflasyon 2. Beklenmeyen (Sürpriz) Enflasyon

Enflasyon, Deflasyon, Dezenflasyon Enflasyon: Ekonomide belirli bir dönemde FGD (P)’de gerçekleşen sürekli artış eğilimi. Deflasyon: Ekonomide belirli bir dönemde FGD (P)’de gerçekleşen sürekli azalma eğilimi. Dezenflasyon: Enflasyon oranında, belirli bir dönemde gerçekleşen azalma eğilimi.

Reel Ücret ve Nominal Ücret W: Nominal Ücret P: Fiyatlar Genel Düzeyi W/P: Reel Ücret W sabitken, P artarsa W/P (reel ücret) azalır. W sabitken, P azalırsa W/P (reel ücret) artar. P sabitken, W artarsa W/P (reel ücret) artar. P sabitken, W azalırsa W/P (reel ücret) azalır.

Reel Ücret ve Nominal Ücret W: Nominal Ücret P: Fiyatlar Genel Düzeyi W/P: Reel Ücret (W artış oranı) = (P artış oranı) ise W/P değişmez. (W artış oranı) > (P artış oranı) ise W/P artar. (W artış oranı) < (P artış oranı) ise W/P azalır.

Reel ve Nominal Ücret Değişimleri [Δ(W/P) ÷ (W/P)]: Reel Ücret Değişim Oranı (ΔW/W): Nominal Ücret Değişim Oranı Enflasyon Oranı (π): Fiyatlar Genel Düzeyi (P) Artış Oranı

Reel ve Nominal Ücret Değişimleri Reel Ücret Artış Oranı (Nominal Ücret Artış Oranı) - (Enflasyon Oranı) %5 = %15 - % 10

Reel ve Nominal Ücret Değişimleri Reel Ücret Artış Oranı [Δ(W/P) ÷ (W/P)] = (ΔW/W) - π

Beklenen Reel Ücret Değişimleri Beklenen Reel Ücret Artış Oranı (Nominal Ücret Artış Oranı) - (Beklenen Enflasyon)

Beklenen Reel Ücret Değişimleri Beklenen Reel Ücret Artış Oranı [Δ(W/P) ÷ (W/P)]e = (ΔW/W) - πe

Gerçekleşen Reel Ücret Değişimleri Gerçekleşen Reel Ücret Artış Oranı (Nominal Ücret Artış Oranı) - (Fiili Enflasyon Oranı)

Gerçekleşen Reel Ücret Değişimleri Gerçekleşen Reel Ücret Artış Oranı [Δ(W/P) ÷ (W/P)] = (ΔW/W) - π

Nominal ve Reel Faiz Oranı Nominal Faiz Oranı: i Enflasyon Oranı: π Reel Faiz Oranı: r r = i - π (1 + r) = (1 + i) ÷ (1 + π)

Beklenen Reel Faiz Oranı Nominal Faiz Oranı: i Beklenen Enflasyon Oranı: πe Beklenen Reel Faiz Oranı: re re = i - πe

Gerçekleşen Reel Faiz Oranı r = i – π π < πe ise r > re, borç alan kesimden borç veren kesime yönelik servet transferi gerçekleşir. π > πe ise r < re, borç veren kesimden borç alan kesime yönelik servet transferi gerçekleşir.

Beklenmeyen Enflasyonun Maliyetleri Beklenmeyen enflasyon, reel ücretlerde beklenen artışların gerçekleşmesini engeller. Gelirin ve servetin, toplumsal kesimler (kar ve ücret geliri elde edenler ile borç veren ve alan taraflar) arasında adil olmayan şekilde transfer edilmesine yol açar.

Beklenen Enflasyonun Maliyetleri Menü (Yemek Listesi) Maliyetleri Ayakkabı –Deri Maliyetleri Vergi Bozulmaları

İktisadi Hoşnutsuzluk Endeksi Enflasyon Oranı: π İşsizlik Oranı: u İktisadi Hoşnutsuzluk Endeksi: π + u

İKTİSAT - II 16.04.2012 (24-70 nolu slaytlar)

Ödemeler Bilançosu 1. Cari İşlemler Hesabı 2. Sermaye Hesabı 1.1. Mal ve Hizmet Ticareti (İthalat ve İhracat) 1.2. Gelir Dengesi 1.3. Karşılıksız Transferler 2. Sermaye Hesabı 2.1. Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları 2.2. Portföy Yatırımları 2.3. Diğer Yatırımlar 3. Resmi Rezervler Hesabı 4. Net Hata ve Noksan

Nominal ve Reel Döviz Kuru R = (e. P*) ÷ P R: Reel Döviz Kuru e : Nominal Döviz Kuru P*: Yurtdışı FGD P: Yurtiçi FGD R= TL (ulusal para birimi) cinsinden yurtdışı FGD TL (ulusal para birimi) cinsinden yurtiçi FGD

Ulusal Parada Nominal Değer Kaybı ve Kazancı Döviz Kuru Yükselişi (Nominal Değer Kaybı) Döviz Kuru Düşüşü (Nominal Değer Kazancı) Bir ülke parasının, bir diğer ülke para birimi cinsinden değeri olan «nominal döviz kuru» yükseldiğinde, c.p. ulusal para nominal olarak değer kaybeder. 1$ = 1 TL 1$ = 2 TL P ve P* sabitken, İhraç mallarının yabancı para birimi cinsinden fiyatı ucuzlar ve ihracat hacmi artar c.p. İthal malların ulusal para birimi cinsinden fiyatı artar ve ithalat hacmi azalır c.p. Bir ülke parasının, bir diğer ülke para birimi cinsinden değeri olan «nominal döviz kuru» düştüğünde, c.p. ulusal para nominal olarak değer kazanır. 1$ = 1 TL 1$ = 0.5 TL P ve P* sabitken, İhraç mallarının yabancı para birimi cinsinden fiyatı artar ve ihracat hacmi azalır c.p. İthal malların ulusal para birimi cinsinden fiyatı ucuzlar ve ithalat hacmi artar c.p.

Reel Döviz Kuru Değişimleri P ve P* sabitken, nominal kur (e) ise reel kur (R) P* ve nominal kur (e) sabitken, P ise reel kur (R) P* sabitken, nominal kur artış oranı (Δe/e) > yurtiçi enflasyon oranı (ΔP/P) ise reel kur (R) P* sabitken, nominal kur artış oranı (Δe/e) < yurtiçi enflasyon oranı (ΔP/P) ise reel kur (R)

Toplam Planlanan Harcama ve Gelir Düzeyi: Basit Keynesyen Model Fiyatlar Genel Düzeyi (P) ve faiz oranı (i) sabit varsayılmaktadır. «Ekonominin dış ticarete kapalı olduğu koşullar» ve «dış ticarete açık olduğu koşullar» ayrı ayrı incelenir. 24.12.2018

Toplam Planlanan Harcama (AE) Bir ekonomide, tüm sektörler (tüketiciler, firmalar, devlet ve dış talep) tarafından satın alınmak istenen reel gelir (GSYH) düzeyidir. AE= Cp + Ip + Gp + NXp AE= C + Ip + G + NX 24.12.2018

Tüketim ve Tasarruf Fonksiyonları Tüketim (C) ve Tasarruf (S), Kullanılabilir/Harcanabilir Kişisel Gelir (Yd)’e bağlı olarak değişir. C= f (Yd) S= f (Yd) 24.12.2018

Tüketim ve Tasarruf Fonksiyonları Kullanılabilir/Harcanabilir Kişisel Gelir (Yd), Ekonomideki gelir düzeyine (Y), Transfer Harcamalarının (TR) ilave edilerek; vergilerin (T) çıkarılması yoluyla elde edilir. Yd= Y + TR - T 24.12.2018

Tüketim Fonksiyonu C= f (Yd) C= C0 + c. Yd C0 : Otonom Tüketim c. Yd : Uyarılmış Tüketim c : Marjinal Tüketim Eğilimi Yd : Kullanılabilir Kişisel Gelir 24.12.2018

Otonom Tüketim (C0) Harcanabilir Kişisel Gelir (Yd) düzeyinden bağımsız olarak belirlenir. Harcanabilir Kişisel Gelir (Yd) düzeyi sıfır (0) iken dahi, gerçekleşecek olan tüketimi (C0) ifade eder. Otonom Tüketim (C0), geçmiş dönem tasarrufları kullanılarak yada cari döneme ilişkin negatif tasarruf yoluyla finanse edilir. 24.12.2018

Uyarılmış Tüketim (c. Yd) Harcanabilir Kişisel Gelir (Yd) düzeyine bağlı olarak değişir. Harcanabilir Kişisel Gelir (Yd) düzeyi ile doğru yönlü değişir. Harcanabilir Kişisel Gelir (Yd) artışı karşısında, Tüketim (C) de artar; ancak tüketim artışı (ΔC), gelir artışından (ΔYd) daha düşüktür. 24.12.2018

Otonom ve Uyarılmış Tüketim Uyarılmış Tüketim, Harcanabilir Kişisel Gelir (Yd) düzeyine bağlı olarak değişir: ∆C= c. ∆Y Otonom Tüketim ise Harcanabilir Kişisel Gelir (Yd) düzeyi sıfır (0) iken gerçekleşecek olan tüketim düzeyidir: C0 24.12.2018

Marjinal Tüketim Eğilimi (c) ΔC ÷ ΔYd Harcanabilir Gelir (Yd) Düzeyindeki 1 birimlik değişimin, Tüketimde (C) yarattığı değişimdir. 0 < c < 1 Sıfır (0) ile bir (1) arasında değişen değerler alabilir. 24.12.2018

Marjinal Tüketim Eğilimi (c) Tüketim fonksiyonunun eğimi olan Marjinal Tüketim Eğilimi (c), doğrusal bir fonksiyon için sabit bir değerdir. Marjinal Tüketim Eğilimi (c), eğri şeklinde çizilen bir tüketim fonksiyonu üzerindeki her noktada, değişmektedir. 24.12.2018

Tüketim Fonksiyonu C C0 =500 C= C0 + c. Yd Yd 24.12.2018

Tüketim Fonksiyonu tg α = c = 300/500 = 0,6 C C= C0 + c. Yd Yd 2000 2000 2500 24.12.2018

Tüketim Fonksiyonu C C = Yd C= C0 + c. Yd 1700 1250 2000 1700 1250 740 400 400 1250 2000 C > Yd C=Yd C < Yd C = Yd C= C0 + c. Yd Yd 24.12.2018

Otonom Tüketimde Değişim (artış) C2 C1 C C02 =1000 C01 =500 Yd 24.12.2018

Marjinal Tüketim Eğiliminde Değişim (artış) C2 C1 C C01 =500 Yd 24.12.2018

Tasarruf Fonksiyonu S= f (Yd) S= S0 + s. Yd S0 : Otonom Tasarruf s. Yd : Uyarılmış Tasarruf s : Marjinal Tasarruf Eğilimi Yd : Kullanılabilir Kişisel Gelir 24.12.2018

Otonom ve Uyarılmış Tasarruf Uyarılmış Tasarruf, Harcanabilir Kişisel Gelir (Yd) düzeyine bağlı olarak değişir: ∆S= s. ∆Y Otonom Tasarruf ise Harcanabilir Kişisel Gelir (Yd) düzeyi sıfır (0) iken gerçekleşecek olan negatif tasarruf düzeyidir: S0 24.12.2018

Marjinal Tasarruf Eğilimi (s) ΔS ÷ ΔYd Harcanabilir Gelir (Yd) Düzeyindeki 1 birimlik değişimin, Tasarruf hacminde (S) yarattığı değişimdir. 0 < s < 1 Sıfır (0) ile bir (1) arasında değişen değerler alabilir. 24.12.2018

Marjinal Tasarruf Eğilimi (s) Tasarruf fonksiyonunun eğimi olan Marjinal Tasarruf Eğilimi (s), doğrusal bir fonksiyon için sabit bir değerdir. Marjinal Tasarruf Eğilimi (s), eğri şeklinde çizilen bir tasarruf fonksiyonu üzerindeki her noktada, değişmektedir. 24.12.2018

Tasarruf Fonksiyonu S S0 = - 500 S= S0 + s. Yd Yd 24.12.2018

Tasarruf Fonksiyonu tg α = s = 200/500 = 0,4 S= S0 + s. Yd S Yd 300 tgα 2000 2500 S0 = - 500 S= S0 + s. Yd Yd 24.12.2018

Tüketim Fonksiyonu C C = Yd C= C0 + c. Yd 1700 1250 2000 1700 1250 740 400 400 1250 2000 C > Yd C=Yd C < Yd C = Yd C= C0 + c. Yd Yd 24.12.2018

C=Yd C C, S C0 = 500 1250 S0 = - 500 S Yd 24.12.2018

Otonom Tasarrufta Değişim (artış) S02 = - 100 S01 = - 500 Yd 24.12.2018

Marjinal Tasarruf Eğiliminde Değişim (artış) S0 = - 500 Yd 24.12.2018

c + s = 1 Marjinal Tüketim Eğilimi (c) ile Marjinal Tasarruf Eğiliminin (s) toplamları, daima 1 (bir)’e eşittir. c + s = 1 0,6 + 0,4 = 1 24.12.2018

C/Y + S/Y = 1 Ortalama Tüketim Eğilimi (C/Yd) ile Ortalama Tasarruf Eğiliminin (S/Yd) toplamları, daima 1 (bir)’e eşittir. C/Y + S/Y = 1 1250/1250 + 0/1250 = 1 24.12.2018

Ortalama Tüketim Eğilimi (APC) Ortalama Tüketim Eğilimi (C/Yd), her bir gelir düzeyi için, gelirin ne kadarının tüketim harcamasında kullanıldığını gösterir. Yd < 1250 iken C > Yd olduğundan, APC > 1 Yd = 1250 iken C = Yd olduğundan, APC = 1 Yd > 1250 iken C < Yd olduğundan, APC < 1 24.12.2018

Ortalama Tasarruf Eğilimi (APS) Ortalama Tasarruf Eğilimi (S/Yd), her bir gelir düzeyi için, gelirin ne kadarının tasarrufa ayrıldığını gösterir. Yd < 1250 iken S < 0 olduğundan, APS < 0 (-) Yd = 1250 iken S = 0 olduğundan, APS = 0 Yd > 1250 iken S > 0d olduğundan, APS > 0 (+) 24.12.2018

Mal ve Hizmet Piyasasında Denge AE= C+I+G= Y Y= C+S+T Y=AE AE= C+I+G AE Y Y* 24.12.2018

Tüketim Fonksiyonu C= 500 + 0,6 Yd 400 0,6 500 740 1,85 1250 1 2000 Harcanabilir Kişisel Gelir (Yd) Marjinal Tüketim Eğilimi (c) Otonom Tüketim (C0) Tüketim (C) C= 500 + 0,6 Yd Ortalama Tüketim Eğilimi (APC = C/Y) 400 0,6 500 740 (500+0,6.400) 1,85 (740/400) 1250 (500+0,6.1250) 1 (1250/1250) 2000 1700 (500+0,6.2000) 0,85 (1700/2000) 2500 (500+0,6.2500) 0,8 (2000/2500) 24.12.2018

Tasarruf Fonksiyonu S= - 500 + 0,4 Yd 400 0,4 - 500 -340 -0,85 1250 Harcanabilir Kişisel Gelir (Yd) Marjinal Tasarruf Eğilimi (s) Otonom Tasarruf (S0) Tasarruf (S) S= - 500 + 0,4 Yd Ortalama Tasarruf Eğilimi (APS = S/Y) 400 0,4 - 500 -340 (-500+0,4.400) -0,85 (-340/400) 1250 (-500+0,4.1250) (0/1250) 2000 300 (-500+0,4.2000) 0,15 (300/2000) 2500 500 (-500+0,4.2500) 0,2 (500/2500) 24.12.2018

Tüketim ve Tasarruf Fonksiyonları Harcanabilir Kişisel Gelir (Yd) Otonom Tüketim (C0) Otonom Tasarruf (S0) Marjinal Tüketim Eğilimi (c) Marjinal Tasarruf Eğilimi (s) Tüketim (C) Tasarruf (S) Ort. Tüketim Eğilimi Ort. Tasarruf Eğilimi 400 500 -500 0,6 0,4 740 -340 1,85 -0,85 1250 1 2000 1700 300 0,85 0,15 2500 0,8 0,2

C=Yd C C, S C0 = 500 0 400 1250 2000 2500 S0 = - 500 S Yd 24.12.2018

Tüketim ve Tasarruf Düzeyini Hesaplayın? C= 500 + 0,6 Yd S= - 500 + 0,4 Ydd Harcanabilir Gelir Düzeyi (Yd) 100 birim iken, 200 birime yükseldiğinde, tüketim (C) ve tasarruf (S) düzeyleri nasıl değişir? C= 500 + 0,6.100 ve S= - 500 + 0,4.100d AAA C= 560 ve S= - 460 Yd = C+S Yd = 560 – 460 = 100 = 560 24.12.2018

Tüketim ve Tasarruf Düzeyini Hesaplayın? C= 500 + 0,6 Yd S= - 500 + 0,4 Ydd Harcanabilir Gelir Düzeyi (Yd) 100 birim iken, 200 birime yükseldiğinde, tüketim (C) ve tasarruf (S) düzeyleri nasıl değişir? C= 500 + 0,6.200 ve S= - 500 + 0,4.200d AAA C= 620 ve S= - 420 Yd = C+S Yd = 620 – 420 = 200 = 560 24.12.2018

Marjinal Tüketim Eğilimini (c) Hesaplayın? Yd1 = 100 iken C1 = 560 S1= - 460 Yd2 = 200 iken C2 = 620 S2= - 420 Marjinal Tüketim Eğilimi (c) ? c = ΔC/ΔYd = (C2 - C1) ÷ (Yd2 - Yd1) (620 – 560) ÷ (200 - 100) 60 ÷ 100 = c = 0,6 24.12.2018

Marjinal Tasarruf Eğilimini (s) Hesaplayın? Yd1 = 100 iken C1 = 560 S1= - 460 Yd2 = 200 iken C2 = 620 S2= - 420 Marjinal Tasarruf Eğilimi (s) ? s = ΔS/ΔYd = (S2 - S1) ÷ (Yd2 - Yd1) [- 420 – (- 460)] ÷ (200 - 100) 40 ÷ 100 s = 0,4 24.12.2018

Denge Gelir Düzeyi (Y*)’ne İlişkin Örnekler Y= C+I Y= C+I+G Y= C + I Y= (C0 + c. Yd) + I0 Y= [C0 + c. (Y + TR0 – T0)] + I0 24.12.2018

Denge Gelir Düzeyi (Y*)’ne İlişkin Örnekler Y= C+I Y= C+I+G Y= C + I + G Y= (C0 + c. Yd) + I0 + G0 Y= [C0 + c. (Y + TR0 – T0)] + I0+ G0 24.12.2018

Denge Gelir Düzeyi (Y*)’ne İlişkin Örnek II Otonom Tüketim Harcamaları: 200 TL. Otonom Yatırım Harcamaları: 300 TL. Transfer Ödemeleri: 100 TL. Ve Marjinal Tüketim Eğilimi: 0,8 iken, Denge Gelir Düzeyi (Y*) = ? Y= C + I Y= (C0 + c. Yd) + I0 Y= [C0 + c. (Y + TR0 – T0)] + I0 Y= 200 + 0,8 (Y+100) + 300 Y = 200 + 0,8Y + 80 + 300 0,2Y = 580 ve Y*= 2900 24.12.2018

Denge Gelir Düzeyi (Y*)’ne İlişkin Örnek III C0 = 200 TL. I0 = 300 TL. T0 (Otonom Vergi)= 50 TL. c= 0,8 iken Denge Gelir Düzeyi (Y*)=? Y= C + I Y= (C0 + c. Yd) + I0 Y= [C0 + c. (Y + TR0 – T0)] + I0 Y= 200 + 0,8 (Y - 50) + 300 Y = 200 + 0,8Y - 40 + 300 0,2Y = 460 ve Y*= 2300 24.12.2018

Tüketim ve Tasarruf Düzeyleri ? C= 200 + 0,5Y şeklinde tüketim fonksiyonuna sahip bir ekonomide, gelir düzeyi (Y) 2000 birim iken gerçekleşecek olan Tüketim (C) ve Tasarruf (S) düzeylerini hesaplayın. C= 200 + 0,5.(2000) C= 200 + 1000 C= 1200 S= -200 + 0,5.(2000) S= -200 + 1000 S= 800 24.12.2018

Tüketim ve Tasarruf Düzeyleri ? C= 200 + 0,5Y şeklinde tüketim fonksiyonuna sahip bir ekonomide, gelir düzeyi (Y) 2000 birim iken gerçekleşecek olan Ortalama Tüketim Eğilimini ve Ortalama Tasarruf Eğilimini hesaplayın. Y= 2000 C/Y (Ort. Tüketim Eğilimi) = 1200/2000= 0,6 C= 1200 S= 800 S/Y (Ort. Tasarruf Eğilimi) = 800/2000= 0,4 24.12.2018

İKTİSAT –II 30.04.2012 74 – 102 nolu slaytlar Yrd. Doç. Dr. Şenkan ALDEMİR

Marjinal ve Ortalama Tüketim Eğilimleri C MPC (c: ΔC/ΔY): Tüketim doğrusu üzerindeki belirli bir noktanın, yatay eksenle yaptığı açının tg değeridir (doğru üzerindeki belirli bir noktanın eğimi). APC (C/Y):Tüketim doğrusu üzerindeki belirli bir noktayı, orjinle birleştiren doğrunun eğimidir. (Doğru üzerindeki belirli bir noktayı orjinle birleştiren doğrunun, yatay eksenle yaptığı açının tg değeridir. C=Yd C= C0 + c. Yd Yd 24.12.2018

Hükümet Alımları (G) Hükümet Alımları (G), gelir düzeyinden bağımsız kabul edilmektedir. G G0 Y 24.12.2018

Net İhracat (NX= X-M) İhracat (X) X = f (Y*, R) X = X0 İthalat (M) M = f (Y, R) M = M0 + m.Y M0 : Otonom İthalat m: Marjinal İthalat Eğilimi : ∆M/∆Y m.Y: Uyarılmış İthalat

İhracat ve İthalat Fonksiyonları İthalat Fonksiyonu (M) İhracat Fonksiyonu (X) M M0 X M0 +m.Y X0 Y Y

Net İhracat (NX= X-M) NX = X – M X = X0 M = M0 + m.Y NX = X0 – (M0 + m.Y) NX = NX0 – m.Y

Net İhracat Fonksiyonu Gelir (Y) düzeyi Y1 iken, ödemeler bilançosu dengesi sağlanmıştır. Y1’den küçük (büyük) gelir seviyelerinde ödemeler bilançosu fazlası (açığı) bulunmaktadır. NX NX0 Y1 Y NX

Planlanan Yatırım (Ip) Yatırım harcamaları (I), faiz oranının (i) fonksiyonudur. Faiz oranının azalması durumunda yatırımın finansman maliyeti azalır ve yatırımın karlılığı artar. Ancak, analizde faiz oranı (i) sabit kabul edilmektedir. Ip = I0 – b.i İ I0 Ip 24.12.2018

Planlanan Yatırım (Ip) Ip = I0 – b.i Ip : Planlanan Yatırım I0 : Otonom Yatırım (geleceğe ilişkin bekleyişler ve vergiler tarafından belirlenir. ) b: Yatırım talebinin (harcamalarının) faize duyarlılığını ifade eden «b» katsayısı, faiz oranındaki 1 puanlık değişimin, yatırım harcamaları üzerinde kaç birimlik -ters yönlü- değişime yol açtığını gösterir. b.i : Uyarılmış Yatırım

Planlanan Yatırım (Ip) Gelir (Y) düzeyinden bağımsız, planlanan yatırım Ip = I0 IP I0 IP = I0 Y

Planlanan Yatırım (Ip) Gelir (Y) düzeyine bağlı olarak değişen planlanan yatırım Ip = f(Y) IP I0 IP Y

Gerçekleşen Yatırım (I) I : Gerçekleşen (fiili)Yatırım Ip: Planlanan Yatırım Iu: Planlanmayan (Arzulanmayan) Stok Yatırımı I = Ip + Iu

Gerçekleşen Yatırım (I) I = Ip + Iu Planlanmayan/Arzulanmayan Stok Yatırımı (Iu) pozitif iken, gerçekleşen yatırım ve tasarruf, planlanan yatırımdan büyüktür. I = S > Ip Planlanmayan/Arzulanmayan Stok Yatırımı (Iu) negatif iken, gerçekleşen yatırım ve tasarruf, planlanan yatırımdan küçüktür. I = S < Ip

Toplam Planlanan Harcamalar (AE) AE = C + I + G + NX Y

Denge Gelir Seviyesinin Belirlenmesi: Toplam Planlanan Harcama Yöntemi AE = Y AE AE0 AE = Y AE = C + I + G + NX Y0 Y1 Y2 Y

Denge Gelir Seviyesinin Belirlenmesi IP > S yada AE > Y iken, planlanmayan (-) stok yatırımı gerçekleşir. Bu koşullarda I = S < IP olup, bir sonraki dönemde gelir (Y) düzeyi artar. IP = S yada AE = Y iken, planlanmayan stok yatırımı sıfırdır. Bu koşullarda I = S = IP olup, bir sonraki dönemde gelir (Y) düzeyinin değişmesi beklenmez. IP < S yada AE < Y iken, planlanmayan (+) stok yatırımı gerçekleşir. Bu koşullarda I = S > IP olup, bir sonraki dönemde gelir (Y) düzeyi azalır.

Denge Gelir Seviyesinin Belirlenmesi: İlaveler ve Sızıntılar Yöntemi C+IP+G+X = AE = Y = C+S+Tnet+M AE AE0 S + T + M IP + G + X Y0 Y1 Y2 Y

Denge Gelir Seviyesinin Belirlenmesi Y= AE = C+I+G+NX = (C0 + c. Yd)+ (I0 –b.i) + G0 + (NX0 – m.Y) AE = C+I = [C0 + c. (Y + TR0 – T)] + (I0) + G0 + (NX0 – m.Y) AE = [C0 + c. (Y + TR0 – (T0+ t.Y)] + I0 + G0 + (NX0 – m.Y) AE = C0 + c. (Y + TR0 - T0 - t.Y) + I0+ G0 + (NX0 – m.Y) AE = C0 + c. Y + c.TR0 – c.T0 – c.t.Y + I0+ G0 + NX0 – m.Y AE = A0 + (c.Y) - (c.t.Y) - (m.Y) AE = A0 + [c (1-t) – m]. Y Y = AE Y= A0 + [c (1-t) – m]. Y

Denge Gelir Düzeyi (Y*)’ne İlişkin Örnek I Otonom Tüketim Harcamaları: 200 TL. Otonom Yatırım Harcamaları: 300 TL. Transfer Ödemeleri: 100 TL. Ve Marjinal Tüketim Eğilimi: 0,8 iken, Denge Gelir Düzeyi (Y*) = ? Y= C + I Y= (C0 + c. Yd) + I0 Y= [C0 + c. (Y + TR0 – T0)] + I0 Y= 200 + 0,8 (Y+100) + 300 Y = 200 + 0,8Y + 80 + 300 0,2Y = 580 ve Y*= 2900 24.12.2018

Denge Gelir Düzeyi (Y*)’ne İlişkin Örnek II C0 = 200 TL. I0 = 300 TL. T0 (Otonom Vergi)= 50 TL. c= 0,8 iken Denge Gelir Düzeyi (Y*)=? Y= C + I Y= (C0 + c. Yd) + I0 Y= [C0 + c. (Y + TR0 – T0)] + I0 Y= 200 + 0,8 (Y - 50) + 300 Y = 200 + 0,8Y - 40 + 300 0,2Y = 460 ve Y*= 2300 24.12.2018

Tasarruf Paradoksu Otonom tüketimde azalma yada aynı anlama gelmek üzere otonom tasarruf artışı, toplam harcamaları (AE) azaltarak, gelir (Y) düzeyinde düşüşe yol açar. I, S S2 S1 IP Y Y2 Y1

Deflasyonist Açık AB aralığı ile ölçülen harcama açığını (deflasyonist açık) gidermeye yönelik olarak, genişletici talep yönlü politikalar önerilir. AE = Y A AE 1 B AE 0 AE Y0 Y* Y

Enflasyonist Açık CD aralığı ile ölçülen harcama fazlasını (enflasyonist açık) gidermeye yönelik olarak, daraltıcı talep yönlü politikalar önerilir. AE = Y AE 0 A AE1 B AE Y* Y0 Y

Çarpan Kavramı Otonom harcamalarda gerçekleşen bir artış (ΔA0), gelir düzeyinde –kendisinin birkaç katı kadar- artışa (ΔY) sebep olur. 1. AE = C + I 2. AE = C + I + G 3. AE = C + I + G + NX A. Harcama Çarpanı B. Transfer Ödemeleri Çarpanı C. Vergi Çarpanı

Y= AE = C+I+G+NX = (C0 + c. Yd)+ (I0 –b.i) + G0 + (NX0 – m.Y) AE = C+I = [C0 + c. (Y + TR0 – T)] + (I0) + G0 + (NX0 – m.Y) AE = [C0 + c. (Y + TR0 – (T0+ t.Y)] + I0 + G0 + (NX0 – m.Y) AE = C0 + c. (Y + TR0 - T0 - t.Y) + I0+ G0 + (NX0 – m.Y) AE = C0 + c. Y + c.TR0 – c.T0 – c.t.Y + I0+ G0 + NX0 – m.Y AE = A0 + (c.Y) - (c.t.Y) - (m.Y) AE = A0 + [c (1-t) – m]. Y Y = AE Y= A0 + [c (1-t) – m]. Y Y = 1/ [1-c (1-t) +m]. A0 ΔY= 1/ [1-c (1-t) +m]. ΔA0

Toplam Harcama (AE) Fonksiyonunun Eğimi AE = A0 + [c (1-t) – m]. Y AE A0 AE = A0 + [c (1-t) – m]. Y Y «c» nin değeri yüksek, «t» ve «m» değerleri düşük olduğu ölçüde, AE’nin eğimi artar.

Çarpan Kavramı (AE = C + I) 1. A. Harcama Çarpanı [k = 1/(1-c)] ΔY = [1/ (1-c)]. ΔA0 1. B. Transfer Ödemeleri Çarpanı ΔY = [c/ (1-c)]. ΔA0 ΔY = [1/ (1-c)]. c.ΔA0 1. C. Vergi Çarpanı ΔY = [- c/ (1-c)]. ΔA0 ΔY = [1/ (1-c)]. - c.ΔA0

Çarpan Kavramı (AE = C + I + G) 2. A. Harcama Çarpanı [k = 1/1- c(1-t)] ΔY = [1/ 1- c (1-t)]. ΔA0 2. B. Transfer Ödemeleri Çarpanı ΔY = [c/ 1- c (1-t)]. ΔA0 ΔY = [1/ 1- c (1-t)]. c.ΔA0 2. C. Vergi Çarpanı ΔY = [- c/ 1- c (1-t)]. ΔA0 ΔY = [1/ 1- c(1-t)]. - c.ΔA0

Çarpan Kavramı (AE = C + I + G +NX) 3. A. Harcama Çarpanı [k = 1/1- c(1-t)+ m] ΔY = [1/ 1- c (1-t) + m]. ΔA0 3. B. Transfer Ödemeleri Çarpanı ΔY = [c/ 1- c (1-t) + m]. ΔA0 ΔY = [1/ 1- c (1-t) + m]. c.ΔA0 3. C. Vergi Çarpanı ΔY = [- c/ 1- c (1-t) + m]. ΔA0 ΔY = [1/ 1- c(1-t) + m]. - c.ΔA0

Örnek Çözüm c: 0,8 t: 0,1 m: 0,1 ΔA0 = 100 birim iken, 1.a. Koşullarında, k= 5 ve ΔY = 500 2.a. Koşullarında, k= 3,57 ve ΔY = 357 3.a. Koşullarında, k= 2,63 ΔY = 263 bulunur.

Örnek Çözüm Çıkarımları Sızıntıları temsil eden «t (Marjinal Vergi Oranı)» ve «m (Marjinal İthalat Eğilimi)» değerleri yükseldikçe, çarpan katsayısı (k) görece düşük değerler alır. Marjinal Tüketim Eğilimi yükseldikçe, çarpan katsayısının (k) değeri artar.