EÜT 242 ÜRETİM TEKNİKLERİ DÖKÜM TEKNOLOJİSİ

DÖKÜM Metal dökümü, arzu edilen katı şekilleri elde etmek amacıyla metalleri ergitme ve kalıp adı verilen boşluklara dökerek katılaştırma işlemidir. Parçanın şekli kalıbın şekli ile tayin edilir. Cevherden elde edilen metal ve alaşımdan bloklar veya girintili çıkıntılı parçalar halinde dökülmesinin değişik teknikleri vardır. Döküm yöntemiyle ürünlerin şekillendirilmesi çoğu zaman diğer yöntemlere göre çok daha ucuza mal olmaktadır. Bu açıdan döküm yöntemi rakipsizdir.

TEMEL DÖKÜM YÖNTEMLERİ 1. Harcanabilir Kalıba Döküm İşlemleri Kum Döküm Kabuk Kalıplama Vakum Kalıplama Dolu Kalıp İşlemi (Buharlaşan Polistiren İşlemi) Hassas Döküm Alçı Kalıba Dökümü Seramik Kalıba Döküm 2. Sürekli Kalıba Döküm İşlemleri Basit sürekli kalıba döküm Basınçlı döküm Savurma döküm

İŞLEM SEÇİMİ

KUM DÖKÜM (SAND CASTING) Kum kalplara yapılan ve en çok kullanılan döküm usulüdür. Kum kalp ile yapılan döküm iki şekilde uygulanır; a. Çıkarılabilen model b. Bozulabilir model (Dolu Kalıp İşlemi ) Bozulabilir model yöntemi çok yaygın değildir. Çıkarılabilen model yöntemi çok yaygın olarak kullanılır. Kum kalıba döküm denildiği zaman çıkarılabilen model yöntemi anlaşılmalıdır.

TEMEL ETKENLER Kum kalıba döküm işlemini iyi anlayabilmek için bir kalıbın nasıl hazırlandığın bilmek ve iyi bir döküm için hangi etkenlerin önemli olduğunu bilmek gerekir. Bu etkenler; 1- Kalıplama işlemi 2- Model 3- Kum 4- Maçalar 5- Mekanik teçhizat 6- Metaller

KALIPLAMA İŞLEMİ Kalıplama işlemi kalp kumu kullanılarak yapılır. Sıkıştırılan kumun içinde modelin boşluğu meydana getirilir. Ergitilen maden veya alaşım kalp boşluğuna dökülerek katılaşmaya bırakılır. Katılaşan parça kalptan çıkarılır. Çapak, yolluk, çıkıcı, besleyici gibi fazla kısımlar kesilerek temizleme işlemi yapılır.

MODEL YAPIMI Model, dökülecek şeklin genellikle tahtadan bazı durumlarda metalden veya uygun bir malzemeden hazırlanmış kopyasıdır. Modeller genellikle şu şekilde yapılırlar; - Tek parçalı modeller - İki ve daha çok parçalı modeller - Eğreti parçalı modeller - Plak modeller - Tersinir (simetrik) plak modeller Model çekme payı ve döküm sonrası gerekebilecek talaşlı imalat nedeniyle biraz büyük olmalıdır.

MODEL YAPIMI (ÇEKME PAYLARI) Model boyutları ve kesit kalınlıkları arttıkça çekme miktarları azalmaktadır. Çekme Miktarları: Kır dökme demir %1 Dökme çelik %2 Saf alüminyum %1,8 Pirinç %1,1 - 1,7 Bronz %1,4 Magnezyum %1,3

MODEL YAPIMI (KONİKLİK) (DRAFT)

KUM Kalıp kumları silis (kum), kil, su ve yabancı maddelerden meydana gelir. Silis: Kalıp kumunun ana maddesidir. %50-95 oranında katılır. Silis çok serttir ve yüksek sıcaklıklara (17000C) dayanıklıdır. Şekli yuvarlak, köşeli veya yarı köşeli olabilir. Tutuculuk özelliği yoktur, bir tür akışkan sayılabilir. Kil: Kil içinde su bulunan bir alüminyum silikattır. Saf iken rengi beyazdır. Isıya karşı dayanımı yüksektir. Kil su alınca yapışkan bir hal alarak kum tanelerini birbirine kenetler. Kalp kumuna şekil alma özelliği verir. %2-50 oranında katılır. Kalp kumundaki kil 1000-14000C arasında yumuşar. Su: Kalp kumu rutubetsiz veya çok az rutubetli olunca kuru halde görülür. Bu durumdaki kil bağlayıcılık özelliği gösteremez. Bunun için döküm kumlarına %2-8 arasında su katılır. Fazla miktarda su katılırsa kalıbın mukavementini azaltır.

MAÇA (CORE) Dökülecek parçanın boş veya delik çıkması istenen kısımlar için uygun ölçülerde hazırlanarak kalıba konan kum kütlesine maça denir. Maça yapımında doğal kalp kumu veya yıkanım silis kumu kullanılır. Maça kumlarının hazırlanmasında kalıp kumlarındaki katık maddeleri ile özel bağlayıcılar (reçine gibi )kullanılır.

MAÇA (CORE)

KUM DÖKÜM

KABUK KALIPLAMA Bu işlemde kalıp termoset reçine içeren kumdan yapılmış ince bir kabuk şeklindedir.

KABUK KALIPLAMA

KABUK KALIPLAMA

KABUK KALIPLAMA

KABUK KALIPLAMA

KABUK KALIPLAMA

KABUK KALIPLAMA

VAKUM KALIPLAMA Kimyasal bir bağlayıcı yerine vakum basıncıyla bir arada tutulan kum kalıp işlemidir

VAKUM KALIPLAMA

VAKUM KALIPLAMA

VAKUM KALIPLAMA

VAKUM KALIPLAMA

VAKUM KALIPLAMA

DOLU KALIP İŞLEMİ (BUHARLAŞAN POLİSTİREN İŞLEMİ) Polisitren köpükten yapılmış modelin etrafı kumla sıkıştırılır. Sıvı metal kalıba dökülürken köpük buharlaşır.

DOLU KALIP İŞLEMİ (BUHARLAŞAN POLİSTİREN İŞLEMİ)

HASSAS DÖKÜM Mumdan yapılmış bir modelin etrafı refrakter bir bileşikle kaplanır, kaplama kuruyup sertleştikten sonra mum eritilerek kalıp döküme hazır hale getirilmiş olur.

HASSAS DÖKÜM

HASSAS DÖKÜM

HASSAS DÖKÜM

HASSAS DÖKÜM

HASSAS DÖKÜM

BASİT SÜREKLİ KALIBA DÖKÜM

BASİT SÜREKLİ KALIBA DÖKÜM

BASİT SÜREKLİ KALIBA DÖKÜM

BASINÇLI DÖKÜM (SICAK HAZNELİ)

BASINÇLI DÖKÜM (SICAK HAZNELİ)

BASINÇLI DÖKÜM (SOĞUK HAZNELİ)

BASINÇLI DÖKÜM (SOĞUK HAZNELİ)

SAVURMA DÖKÜM (TAM SAVURMA)

SAVURMA DÖKÜM (YARIM SAVURMA)

SAVURMA DÖKÜM (SANTRİFÜJLEME)

OCAKLAR KUPOL OCAKLARI (KOK KÖMÜRÜ +DEMİR İÇİN) DOĞRUDAN YAKIT ALEVLİ FIRINLAR POTA FIRINLARI ELEKTRİK ARK FIRINLARI İNDİKSİYON FIRINLARI

DÖKÜM HATALARI GENEL HATALAR SADECE KUM DÖKÜMDE GÖRÜLEN HATALAR

DÖKÜM HATALARI (EKSİK DOLDURMA)

DÖKÜM HATALARI (SOĞUK BİRLEŞME)

DÖKÜM HATALARI (BÜZÜLME BOŞLUĞU)

KUM DÖKÜM HATALARI (KUM BOŞLUĞU)

KUM DÖKÜM HATALARI (KÜÇÜK DELİKLER)

KUM DÖKÜM HATALARI (NÜFUZİYET)

KUM DÖKÜM HATALARI (KUM KAYMASI)