DEKONTAMİNASYON DEZENFEKSİYON VE STERİLİZASYON

DEKONTAMİNASYON

Cansız objeler üzerindeki enfeksiyon oluşturucu ve diğer zararlı mikroorganizmaları ortadan kaldırarak ya da azaltarak güvenli bir şekilde çıplak elle dokunulabilecek hale getirebilmek için fiziksel, kimyasal veya her ikisinin bir arada kullanıldığı yöntemdir.

Manuel (Elle) Dekontaminasyon Manuel temizlik, makine ile temizliğe dayanıklı olmayan, üretici firma tarafından tavsiye edilen aletlere veya hassas aletlere malzemelerin temizlik politikaları gereği uyulması gereken yöntemdir.

Makine ile dekontaminasyon: Cerrahi aletlerin ve malzemenin doğru bir şekilde hazırlanması, hastaları ve personeli enfeksiyondan korur. Makine ile temizlik, kullanıcı hatalarını en aza indirir ve aletlerin kalitesini sürekliliğini arttırır.

DEZENFEKSİYON

Dezenfeksiyon ısı veya kimyasal maddeler kullanılarak cismin mikroorganizmalardan arındırılması işlemidir. Patojen mikroorganizmaları ve çok dirençli olmayan diğer mikroorganizmaları tahrip eden veya virüsleri inaktive eden kimyasal maddelere dezenfektan madde denir.

Dezenfeksiyonun Uygulandığı Yerler: El Antisepsisi Yara temizliği, deri antisepsisi Yer duvar dezenfeksiyonu Oda dezenfeksiyonu Laboratuvar dezenfeksiyonu Eşya dezenfeksiyonu Alet dezenfeksiyonu

Dezenfeksiyonun Etkinliğini Belirleyen Kriterler Kontamine eden mikroorganizmaların yapısı ve sayısı Ortamdaki organik artıkların miktarı Dezenfekte edilecek nesnenin tipi ve yapısı Dezenfektan seçimi

ETKİ SPEKTRUMUNA GÖRE DEZENFEKTANLAR 1- Yüksek Düzey Dezenfektanlar Genellikle bakteriyel endosporlar hariç mikroorganizmaların tümü 20 dakikada öldürülen dezenfektanlar grubuna girer. Ayrıca “Kimyasal Sterilanlar” olarak bilinen az sayıdaki dezenfektanlarda 6- 10 saat gibi uzun uygulama süresi gerektirmektedir.

Hidrojen peroksitleri kapsar . Bunlar; Gluteraldehit, Formaldehit, Sodyum hipoklorit, Perasetik asit, Hidrojen peroksitleri kapsar .

2- Orta Düzey Dezenfektanlar Bu grup dezenfektanlar, bakteri endosporları hariç tüberküloz basili ve diğer mikroorganizmalara 10 dakikada etkili dezenfektanlardır Bunlar; Etil veya isopropil alkol, Fenol veya fenol, İyodoforlar) bileşikleri kapsar.

3- Düşük Düzey Dezenfektanlar Bakteri endosporları ve tüberküloz basiline etkili olmayan, vejetatif bakterilerin çoğunu, bazı mantarlar ve uygun bir sürede ( 10 dk) bazı virüsleri öldürebilen dezenfektanlardır. Bunlar; Etil veya isopropil alkol, Fenol veya fenol bileşikleri, İyodoforlar, Sodyum hipoklorit, Kuaterner amonyum bileşikleri kapsamaktadır.

Human Immunodeficiency Virüs ( HIV) ve Hepatit B Virüs ile kontamine malzemelerin dezenfeksiyonunda standart olarak 1000- 10.000 ppm arasında değişen konsantrasyondaki Hipoklorit solisyonları, %2’lik gluteraldehit solisyonu veya % 70’lik etanol kullanılır.

STERİLİZASYON Cansız maddelerde tüm mikroorganizmaların vegetatif ve sporlu şekillerinin öldürülmesi ve mikroorganizmalardan arındırılması sürecidir. Uygun yöntemlerle malzemenin steril edilmesi ve kullanılması cerrahi kliniklerde ve ameliyathanede enfeksiyon gelişmesini önler, maliyeti düşürür ve hastanın iyileşme süresini kısaltır.

1.KURU ISI İLE STERİLİZASYON Kuru ısı sterilizasyonu, kuru ısı sağlayan aygıtlarla (pasteur fırınlarında) yapılmaktadır. Kuru ısı ile sterilizasyon metal, ısıya dayanıklı pudralar, yağlar ve cam kaplar gibi ve sıvı olmayan malzemeler için kullanılabilir.

2- BUHAR STERİLİZASYONU Buhar sterilizasyonu, ısı ve nemden bozulmayan cerrahi araç gereçlerin,, aletlerin büyük çoğunluğunun ve diğer cansız objelerin sterilizasyonunda uygulanan en kolay ve ekonomik yöntemdir. Nemli ısı ile sterilizasyonda Gravity (yerçekimine bağlı) ve Prevakum adı verilen özel cihazlar kullanılır.

3- IŞIN İLE STERİLİZASYON UV ışınları daha çok havayı ve yüzeyleri steril etmek için kullanılır. Suların sterilizasyonu için uygundur. Işınların dalga boyları kısaldıkça mikroorganizmaları öldürücü etkileri çoğalır. Güneş ışınları içerdikleri uv ışınlar nedeniyle yüzeylerdeki mikroorganizmaları öldürür.

4- KİMYASAL MADDELERLE STERİLİZASYON Isı yoluyla sterilizasyonu olanaklı olmayan bir kısım materyalin sterilizasyonu kimyasal maddeler aracılığıyla yapılır.

1. ETİLEN OKSİT Isıya hassas ve basınçlı su buharı ile bozulabilen maddelerin sterilizasyonunda en çok etilen oksit gazı kullanılır.

2- FORMALDEHİT: Kritik enstrumanlarda yüksek düzey dezenfeksiyon sağlamak amacıyla kullanılır. Germisidal etkisi çok eskiden beri bilinen ilk gaz sterilandır. Gaz hali kapalı ortam hava dezenfeksiyonu amacıyla, %37 oranında sudaki çözeltisi (FORMOLiN) değişik amaçlı dezenfektan madde olarak kullanılmıştır.

STERİLİZASYONDA DÜŞÜK ISI İLE YAPILAN TEKNİKLER GAZ PLAZMA: Düşük ısı ile gerçekleştirilen yeni bir sterilizasyon yöntemidir. Plazma, içinde serbest iyonların bulunduğu sıvı ortamdır. Plazma maddenin 4. halidir (Katı-sıvı-gaz- plazma).

HİDROJEN PEROKSİT H202: Vakum altında radyo frekanslarıyla iyonize edilerek, havaya karıştırılmasıyla elde edilen ortamdır. Peroksit, radyo frekansını absorblar ve sonra UV ışın verir. Enerji radyo frekansı devam ettikçe sürer.

PARASENİK ASİT: Isıya hassas malzemelerde batırma banyosu şeklinde uygulanır. İşlem bitimi malzemenin paketlenmesi mümkün değildir. Sterilizasyonun korunması zordur. Monitorizasyonu yoktur .

STERİLİZASYON KONTROLÜNDE BAŞLICA YÖNTEMLER 1- Mekanik Kontroller: Sterilizasyon sisteminin tüm basamaklannda kullanılan her türlü cihaz ve ekipmanın bakım ve kalibrasyonları düzenli olarak yapılmalıdır. Bu bakımlar üretici firma önerilerine göre planlanmalı ve yazılı olarak bulundurulmalıdır. Her sterilizasyonda kritik parametreler sterilizatörün göstergelerinden kontrol edilmelidir.

2- Periyodik Kontroller: Ön vakum sistemli buhar sterilizatorlerinde vakum kaçaklarını ve kapak-conta arızalarını gösteren testlerin haftada bir yapılması önerilir. Vakumun etkinliğini ve buhar doygunluğunu gösteren Bowie-Dick testi her gün yapılmalıdır. Ayrıca herhangi bir arıza ve kalibrasyon sonrasında da bu testler yinelenmeden cihaz kullanılmamalıdır.

3- Kimyasal Kontroller: KİMYASAL İNDİKATÖRLER ISO standartlanna göre kimyasal indikatörler 6 sınıfa ayrılır. Proses indikatörü: Malzemenin sterilizasyon işleminden geçmiş olduğunun anlaşılması amacıyla kullanılan yapıştırma bantlarıdır. Sadece sürenin kanıtıdır, sterilitenini değil.

Özel Test indikatörleri: Örneğin gluteraldehit bazlı sıvıların derişimlerinin % 2’nin üzerinde olup olmadığını test eden bantlardır. Bowie-Dick test paketlerinde kullanılır. Tek Parametre indikatörler: Sterilizasyonun kritik değişkenlerinden sadece birini denetleme yeteneğinde olan indikatörlerdir ( sadece buhar, sadece ısı gibi).

Multi Parametre indikatörler: Sterilizasyonun kritik değişkenlerinin birden fazlasını veya tümünü denetleme yeteneğine sahip olan indikatörlerdir (sterilizasyon parametrelerinden en az ikisini gösterir ). İntegratörler: Tüm kritik değişkenleri kontrol etme özelliğindedirler. Etkinliği biyolojik indikatöre eşdeğerde kabul edilir.

STERİL DEPO: Steril malzeme; -22 -24 °C sıcaklık, % 35-68 nem, Toz barındırmayan kolay temizlenen yüzeyle kaplı Doğrudan güneş ışığı almayan, Personel girişi kontrollü olan Özel aydınlatma ve havalandırma sistemi bulunan Malzeme rafları yerden 25 cm, tavandan 45 cm uzaklıkta bulunan depolarda saklanmalıdır.