GÖRME ENGELLİ BİLGİSAYAR KULLANICILARI İÇİN METİN OKUTUCU PROGRAM VE CİHAZ TASARIMI Tuncay AYDOĞAN Süleyman Demirel Üniversitesi TEF Elektronik Bilgisayar Bölümü taydogan@tef.sdu.edu.tr Abdülkadir ÇAKIR cakir@tef.sdu.edu.tr Tanzer DİLSİZ tanzerdilsiz@yahoo.com Ahmet ÖZÇAKIR ozcakir@mail.com

ÖZET Görme engellilerin bilgisayar kullanımlarını ve bilgisayar eğitimlerini kolaylaştırmak amacıyla bir yazılım ve cihazdan oluşan bir sistem geliştirilmiştir. Sistem, görme engellinin, bilgisayarda yazılan bir metni, tasarlanan cihaz aracılığıyla, Braille alfabesine dönüşmüş bir şekilde algılayıp okumasını sağlamaktadır. Bu işlemin ağ üzerindeki birden fazla makine arasında gerçekleştirilmesini sağlamak için sistem yazılımı istemci/sunucu uygulaması olarak yapılmıştır. Bu özellik görme engellilerin bilgisayar eğitimi için önemli katkılar sağlayabilecektir.

GÖRME ENGELLİLER VE KARŞILAŞTIKLARI PROBLEMLER Görme engellilerin karşılaştıkları problemlerin başlıca nedenleri; eğitim eksikliği, destek ve ekipman eksikliği, görmeyenler tarafındaki kendine güvensizlik, görme yetisine sahip olanların görmeyen insanlara ilişkin taşıdıkları önyargılardır Görme engelli öğrencilerin eğitim süreçleri boyunca karşılaşmış oldukları sorunların başlıcaları; dersleri takip etme ve ders çalışma esnasında, sınavların hazırlanması ve sınavların yapılmasında, bilgisayar kullanımındadır

TASARLANAN SİSTEMİN ÖZELLİKLERİ Mevcut sistemler; sadece işitme duyusuna hitap eden sesli sistemler sadece dokunma duyusuna hitap eden mekanik sistemler bireysel eğitim setleri Bu çalışmada tasarlanan sistemde; Braille alfabesine göre okuma yapabilme desteği ağ üzerinde çalışan yazılım ile bilgisayar laboratuarlarında yapılacak toplu eğitimlere uygunluğu

TASARLANAN SİSTEM DONANIMI VE GELİŞTİRİLEN YAZILIM Sunucu İstemciler Braille Dönüştürücü Arabirimi Yazılım Arabirimi 1.Kat: Kapak Kısmı 2.Kat: Pin’li Kısım 3.Kat: Motor Kısmı 4.Kat: Devre Kısmı

TASARLANAN SİSTEM DONANIMI VE GELİŞTİRİLEN YAZILIM Sunucu İstemciler Braille Dönüştürücü Arabirimi Yazılım Arabirimi İstemci/Sunucu Bağlantı ve Mesaj Gönderme Ekranı Sistemin Genel Yapısı Sunucu Okuma ve Sohbet Ekranı

SONUÇLAR Bu çalışmada, hedeflenen amaçlar doğrultusunda yazılım ve donanımdan oluşan bir görme engelliler bilgisayar destekli eğitim sistemi geliştirilmiştir. Donanım, ekrandaki metinleri Braille alfabesine dönüştüren, bilgisayar destekli bir cihaz olarak tasarlanmıştır. Yazılım; görme engellinin yazı yazabileceği bir editör, editördeki bilgiyi tasarlanan donanıma veya ağ üzerinde aynı yazılıma sahip başka kullanıcılara gönderebilen, bilgiyi kaydeden, kayıtlı metni donanıma gönderebilen, donanımın okuma hızını ayarlayabilen, tekrarlatabilen özelliklere sahip, bir istemci/sunucu programıdır.

SONUÇLAR Sistemin Denenmesi; harf algılama (karakterler aralarında birer boşluk bırakılarak okutulmuştur), Sonuç; 1.öğrencide %90, 2.öğrencide %100 başarı oranları olmuştur kelime algılama (“teşekkürler”, “merhaba”, “nasılsın” gibi kelimeler okutulmuştur), Sonuç; 1.öğrencide %80, 2. öğrencide %90 başarı oranları olmuştur Yorumlar ve öneriler; görme engelli kişiler tarafından memnuniyetle karşılanmıştır. çok faydalı olacağını belirtmişlerdir. tasarlanan donanımsal cihazın pinlerinin daha kullanışlı bir malzeme ve mekanik tasarımla yeniden gerçekleştirilmesi bu deneme sonuçlarındaki başarının %100’e ulaşmasını sağlayabilecektir.

T E Ş E K K Ü R L E R