KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN DÖNEMİ ( ) Babası : Yavuz Sultan Selim Annesi : Hafsa Hatun Dogumu : 27 Nisan 1495 Vefatı : 7 Eylül 1566 Saltanatı : (46 sene)

Kanuni’ninTahta Çıkış Minyatürü

KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN DÖNEMİ ( ) * Yavuz Sultan Selim'in Şark Çıbanı hastalığından ölmesi üzerine oğlu I. Süleyman herhangi bir taht kavgasına girmeden padişah olmuştur. Çünkü Yavuz'un hayattaki tek oğluydu.

SORU: Kanuni Döneminin dış siyaseti hakkında genel bir değerlendirme yapar mısınız?

CEVAP: Kanuni Devri’nde Kutsal Roma Germen İmparatoru Şarlken Avrupa’da Avrupa Hristiyan Birliği kurmayı amaçlıyordu. Fransa ise Avrupa’da oluşabilecek bir Hristiyan Birliğine karşı çıkmaktaydı.Bu durum Avrupa Hristiyan Birliği kurulmasına engel olmak isteyen Kanuni için bulunmaz bir fırsattır.Kanuni Hristiyan Birliğine karşı Fransa’yı kendi yanına çekmek istemiştir. Kanuni seferlerini genellikle batıya yapmıştır. Bunun nedeni doğudaki tehlikelerin Yavuz tarafından önlenmiş olmasıdır.

SORU: Kanuni Sultan Süleyman dönemindeki iç isyanlar nelerdir?

İÇ İSYANLAR: 1. CANBERDİ GAZALİ İSYANI: Yavuz tarafından Suriye Valiliğine atanan eski Memlük komutanlarından Canberdi Gazali, Yavuz'un ölümünü fırsat bilerek Suriye’de ayaklanmış ve ortadan kaldırılmıştır. (1521) 2.AHMET PAŞA İSYANI:Kanuni’den veziriazamlık beklerken Mısır’a vali olarak atanan Ahmet Paşa Mısır’da ayaklanmıştır.Yeniçeriler ayaklanmayı bastırmıştır.(1524) ÇOK ÖNEMLİ NOT: Bu iki isyan Memlük Devletini yeniden kurmak amacıyla ortaya çıkmıştır.

3.BABA ZÜNNUN İSYANI:Baba Zünnun adında biri Yozgat civarında vergilerin ağırlığını bahane ederek ayaklanmıştır.(1526) Ayaklanmanın asıl nedeni şii propagandasıdır. 4. KALENDEROĞLU İSYANI: Konya'da Kalender Çelebi tarafından çıkarılmış bir dinsel içerikli ayaklanmasıdır. Bu ayaklanmaya tımarları ellerinden alınan Dulkadirli sipahilerde katılmıştır.Bu sipahilere tımarları geri verilince Kalender Çelebi İran’a kaçmış, ayaklanma da merkezden gönderilen askerler tarafından bastırılmıştır.(1527)

BELGRAT'IN ALINMASIN NEDENLERİ: 1-Macar Kralı’nın Kanuni’nin padişahlığını tebrik etmemesi 2-Macarların vergisini göndermemesi 3-Kanuni’nin padişahlığını haber vermeye giden Osmanlı elçilerinin öldürülmesi 4-Macarların bütün Haçlı Seferlerine katılması 5-Balkan devletlerini Osmanlıya karşı kışkırtmaları SONUÇ: Bu gibi nedenlerden dolayı Kanuni Macarlar üzerine sefere çıkmış Belgrat Macarlardan alınmıştır.(1521) Belgrat Avrupa üzerine yapılacak seferlerde önemli bir üs olmuştur.

MOHAÇ MEYDAN SAVAŞI (1526) NEDENi: Şarlken’in oluşturmaya çalıştığı Avrupa Hristiyan Birliğine karşı direnen Fransa Kralı Fransuva Şarlken’e esir düşmüştür. 1.Fransuva’nın annesi Düşes Dangolen Kanuni Sultan’a bir mektup gönderip ondan yardım istemiştir. Kanuni Avrupa Hristiyan Birliği karşısında Fransayı yanına çekmek için sefere çıkmıştır. SONUÇLARI: 1-Kanuni Macaristan'ı Osmanlı topraklarına katmamış, himaye altına almıştır. Bunun nedeni Osmanlıların Kutsal Roma Germen İmparatorluğu ile Osmanlı Devleti arasında bir tampon bölge oluşturmak istemesidir. Macaristan’ın başına Osmanlı yanlısı Jan Zapola getirilmiştir. 2-Osmanlı Devleti Orta Avrupa’da güçlenmeye başlamıştır. 3-Osmanlı Dev. ile Avusturya sınır komşusu olmuşlardır.Uzun yıllar sürecek olan savaşlar başlayacaktır Fransuva esaretten kurtarılmıştır.

Mohaç Meydan Savaşı’ nı Gösteren Tablo Mohaç Meydan Savaşı iki saat gibi kısa bir sürede gerçekleş- miştir.Bu savaşta Osmanlı ordusu Turan Taktiğini kullanmıştır.

I. VİYANA KUŞATMASI (1529) NEDENİ: Bu sırada Avusturya'nın başında Şarlken'in kardeşi Ferdinand bulunmaktaydı. Ferdinand Osmanlı himayesindeki Macaristan'a saldırmış ve Osmanlı yanlısı Jan Zapola’yı tahttan indirerek kendi kralını tahta geçirmiştir. Kanuni Sultan Süleyman bunun üzerine harekete geçerek Viyana'yı kuşattı. Ancak; A-Kış mevsiminin yaklaşması B-Kuşatma için gerekli hazırlığın yapılmayışı ve büyük kuşatma toplarının getirilmemesi C-Viyana surlarının çok sağlam olması D-Yiyecek ve cephane sıkıntısı olması Gibi nedenlerden dolayı kuşatmadan bir sonuç alınamamıştır. NOT:Viyana Türkler tarafından 2. kez IV.Mehmet tarafından 1683 tarihinde Kuşatılacaktır.Bu kuşatmadan da sonuç alınamayacaktır.

I. Viyana Kuşatması’nı Gösteren Tablo

ALMANYA SEFERİ (1532) Sebebi: Avusturya Kralı Ferdinand'ın Kanuni'nin İstanbul'a geri dönmesinden sonra tekrar Macaristan'a saldırması. Kanuni Sultan Süleyman’dan Macar kralı olarak tanınmasını istemiştir. Sefer: Kanuni Ferdinand ve Şarlkenle bir meydan savaşı yapmak umuduyla Almanya içlerine kadar ilerledi. Ancak Şarlken ve Ferdinand karşısına çıkma cesareti gösterememiştir.Zor durumda kalan Ferdinand Osmanlı Devleti’nden antlaşma talep etmiştir tarihinde Osmanlı Devleti ile Avusturya arasında İstanbul Antlaşması imzalanmıştır.

SORU: (1533) İstanbul Anlaşması'nın önemini açıklayınız.

İSTANBUL ANTLAŞMASI (1533): Ferdinand'ın barış isteği üzerine Osmanlı- Avusturya Antlaşması İstanbul'da imzalandı (1533). MADDELERİ:1-Avusturya Macaristan’ın Osmanlıya ait olduğunu kabul edecek, Jan Zapola’yı Macar kralı olarak tanıyacak. 2-Barışın süresi Avusturya’nın isteğine bırakılacak. 3-Avusturya arşidükası protokol bakımından Osmanlı Sadrazamına denk olacak. 4-Avusturya Osmanlı Devleti’ne vergi verecek. ANTLAŞMANIN YORUMLARI: 1-Osmanlı ile Avusturya arasında imzalanan ilk resmi antlaşmadır. 2-Avusturya Osmanlı Devleti’nin üstünlüğünü hem protokol bakımından hem de vergi vererek kabul etmiştir. 3-Bu antlaşma Osmanlı Devleti’nin dünyanın en güçlü devleti olduğunu belgelemiştir. NOT:Osmanlı Devleti Avusturya karşısındaki bu üstünlüğünü 1606 Zitvatoruk Antlaşması ile kaybetmiştir.

MACARİSTAN’IN OSMANLI DEVLETİ’NE BAĞLANMASI Macar kralı Yanoş 1540 yılında ölünce tahta küçük yaşta Sigismund çıktı. Avusturya bundan faydalanmayı düşünerek Macar topraklarına girdi. Böylece İstanbul Antlaşması bozuldu. Kanuni Avusturya seferine çıktı. (1541) Budin’e giren Kanuni Sigismund’u Erdel beyliğine atadı. Osmanlı ordu- sunun aldığı bölgeyi Budin eyaleti adıyla Osmanlı devletine bağladı. Macaristan üç bölgeye ayrıldı: 1. Güney Macaristan:Merkeze bağlı Budin Eyaleti oldu 2. Orta Macaristan :Erdel Beyliği adıyla Osmanlı Himayesine 3. Kuzey Macaristan :Avusturya’ya bırakılmıştır.

NOT: Macaristan’ın fethi üç aşamada gerçekleşmiştir: 1. Mohaç zaferinden (1526) sonra Osmanlı himayesinde Macar soylularından Jan Zapola tahta çıkarılarak Macar krallığı kuruldu. Böylece Avusturya ile tampon bölge oluşturuldu İstanbul antlaşması ile Macaristan ikiye ayrıldı. Bir kısmı Avusturya’ya bırakıldı, bir kısmı Osmanlı himayesine alındı yılında Macaristan üçe ayrıldı. Bir kısmı Osmanlı egemenliğime girdi (Budin eyaleti), bir kısmı Erdel beyliği adıyla himaye altına alındı, kuzey Macaristan ise Avusturya’ya bırakıldı.

OSMANLI-FRANSIZ İLİŞKİLERİ VE KAPİTÜLASYONLAR (1535) * İlk Osmanlı-Fransız ilişkisi Fransa kralı I.Fransuva'nın Almanya İmparatoru (Kutsal Roma Germen) Şarlken ile yaptığı savaşta esir düşmesiyle başlamıştı. Bunun üzerine Fransuva'nın annesi dönemin en güçlü devleti Osmanlı Devletinden yardım istemişti (1525). Osmanlı Devleti’de AVRUPA HRİSTİYAN BİRLİĞİNİ parçalamak için Macaristan seferine çıkarak Mohaç'da Macarları yenmiş, sonrada Avusturya ve Almanya seferlerine çıkmıştı.

FRANSA’YA KAPİTÜLASYONLAR VERİLMESİNİN NEDENLERİ 1-Şarlken’in oluşturmaya çalıştığı Avrupa Hristiyan Birliğini parçalamak 2-Fransa’yı Osmanlı Devleti’nin yanına çekmek 3-Coğrafi Keşiflerle önemi azalan Akdeniz ticaretini yeniden canlandırmak. 4-Osmanlı mallarını Fransa aracılığı ile Avrupa’ya taşımak

1535 TİCARET ANTLAŞMASININ HÜKÜMLERİ 1-Fransız ticaret gemileri Osmanlı Ülkesinde serbest bir şekilde ticaret yapabilecekler 2-Fransız tüccarlar düşük gümrük vergisi ödeyecek 3-Osmanlı ülkesindeki Fransızlara din ve vicdan hürriyeti verilecek 4-Fransız tüccarların kendi aralarındaki davalara Fransız mahkemeler bakacak 5-Osmanlı ülkesinde ölen Fransız tüccarların malları ülkelerindeki varislerine verilecek 6-Türk tüccarları da Fransa sınırları içerisinde bu haklardan faydalanabilecekler

KAPİTÜLASYONLARLA İLGİLİ ÖNEMLİ NOTLAR 1. İlk ticari ayrıcalıklar Fatih döneminde Venediklilere verilmiştir. 2. Kanuni'nin Fransızlarla kapitülasyon antlaşması yapmasının nedeni, Şarlken'e karşı Fransa'yı güçlü kılarak, Avrupa Hrıstiyan Birliğinin oluşmasını önlemekti.

3. Bu antlaşma süresiz değildi. İki hükümdarın yaşadığı dönemde geçerli olacaktı. Ancak Kanuni'nin ölümünden sonra Fransızlar'ın isteğiyle 5 kez yenilenmiş ve I. Mahmut döneminde 1740'da sürekli hale getirilmiştir. 4. Devletin gücünü koruduğu dönemlerde önemli bir sorun yaratmayan kapitülasyonlar, devletin gücünün azalmasına paralel olarak ve Avrupa'da sanayinin gelişmesiyle önemli bir sorun olmuştur.

5. Başlangıçta sadece Fransızlar'a verilen bu haklar genişletilerek, diğer Avrupa devletlerine de verilmiştir Lozan Antlaşmasıyla Kapitülasyonlar tamamen kaldırılmıştır.

RODOS ADASININ FETHİ’NİN NEDENLERİ: 1-Rodos’ta bulunan korsanların Akdeniz’de ticaret yapan Osmanlı gemilerine saldırmaları 2-Rodos’un Anadolu sahillerine yakın olmasından dolayı Anadolu sahillerinin güvenliğini tehtit etmesi 3-Rodos Şövalyelerinin Anadolu sahillerine saldırması 4-Rodos Şövalyelerinin Canberdi Gazali’ye silah satması SONUÇ:1522 Tarihindeki 6 aylık zorlu kuşatmadan sonra ada şehitle alınabilmiştir. Böylece: A-Ege ve Akdeniz’deki Osmanlı egemenliği güç kazanmıştır. B-Anadolu sahillerinin güvenliği sağlanmıştır. C-Rodos’ta bulunan şövalyeler Malta Adası ve Trablusgarp’a yerleştirildiler.

BARBAROS HAYRETTİN PAŞA'NIN OSMANLI HİZMETİNE GİRMESİ Barbaros Akdeniz'de faaliyet gösteren bir Türk korsanı idi. Kuzey Afrika'da başarılar kazanmış ve Osmanlılardan aldığı destek kuvvetlerle CEZAYİR'e sahip olmuştu. Osmanlı Donanması, kara ordusu kadar güçlü değildi. Bu yüzden Kanuni Sultan Süleyman Barbaros'u Osmanlı Hizmetine girmeye çağırdı. Barbaros'un bu teklifi kabul etmesiyle Osmanlı donanması güçlenirken, Cezayir de Osmanlı topraklarına katılmış oldu.(1533) Barbaros daha önce Yavuz devrinde Osmanlı himayesini kabul etmiştir.Kanuni’nin daveti üzerine 18 kaptanı ile birlikte İstanbul’a gelmiştir.İstanbul’da 200.bin kişi tarafından karşılanmıştır. Kanuni Barbaros Hayrettin Paşa’ya Kaptan-ı Deryalık vermiştir.

BARBAROS adı terennüm edildiği zaman Akdeniz boşalır korsanlar kaçacak liman ararlardı. BARBAROS Akdeniz’e aman vermezdi, onun kumandasında sürat kesilirdi kadırgaları BARBAROS’ un askerleri: Deniz üstünde yürürüz, Düşmanı arar buluruz, Öcümüz komaz alırız, Bize Hayrettinli derler diye türküler söyleyerek çıkarlardı seferlerine.

PREVEZE DENİZ SAVAŞI (28 Eylül 1538) NEDENLERİ: 1-Osmanlı Devleti ile Roma Germen İmparatorluğu arasındaki üstünlük mücadelesi 2-Osmanlı Devleti’nin Akdeniz ve Ege Denizi’nde gittikçe güçlenmesi tarihinde Osmanlı Devleti’nin Korfu Adasını kuşatması SAVAŞIN GELİŞİMİ: Saydığımız nedenlerden dolayı Venedik, Ceneviz, İspanyol, Portekiz ve Malta kuvvetlerinden oluşan Haçlı Birliği, komutanları Andre Dorya olmak üzere Barbaros Hayrettin Paşa komutasındaki Osmanlı donanması karşısında Preveze Körfezinde büyük bir yenilgiye uğramıştır. SAVAŞIN SONUÇLARI: 1-Akdeniz Osmanlı egemenliği altına girerek Türk gölü olmuştur. 2-Venedikliler Osmanlı Devleti’ne 300bin altın savaş tazminatı ödeyecek 3-Venedikliler Mora ve Dalmaçya’da bazı kaleleri Osmanlıya verecek NOT: Türk tarihindeki ender zaferlerden biridir.28 Eylül Tarihi günümüzde Türk Denizcilik Bayramı olarak kutlanmaktadır.

Preveze Deniz Zaferi’ni Gösteren Tablo OSMANLI DONANMASI YAKLAŞIK 122 PARÇA, HAÇLI DONANMASI İSE YAKLAŞIK 602 PARÇADAN OLUŞMAKTADIR.,. OSMANLI GEMİLERİ MANEVRA KABİLİYETİ, UZUN NAMLULU TOPLARI VE BARBAROS’UN HARİKA KUMANDASIYLA BU SAVAŞI KAZANMIŞTIR.

OSMANLI DONANMASININ FRANSA’YA YARDIMI (NİS KUŞATMASI) SEBEBİ: Fransa’ya Şarlken karşısında yardım etmek isteyen Kanuni Barbaros’u Fransa’ya yardıma göndermiştir.Barbaros Nis Kalesini alarak Fransa’ya bırakmıştır. (1543) ÖNEMLİ NOT: Fransa’ya yardım edilmesinin asıl nedeni Şarlken’in oluşturmaya çalıştığı Avrupa Hristiyan Birliği karşısında Fransa’yı Osmanlı Devletinin yanına çekmektir.

TRABLUSGARP’IN FETHİ (1551) NEDENİ: Rodos adasının fethinden sonra Rodos şövalyeleri’nin Trablusgarpa yerleştirilmesi.Bu şövalyelerin Akdenizdeki korsan faaliyetlerine devam etmesi. Akdenizin güneyinin güvenliğinin sağlanmak istenmesi SONUÇ: Turgut Reis tarafından Trablusgarp ve Bingazi 1551 tarihinde fetih edilmiştir. Dolayısıyla Akdeniz’deki Osmanlı egemenliği daha da perçinlenmiştir.

CERBE DENİZ ZAFERİ (1559) NEDENİ: Turgut Reis’in İspanya’nın elinde bulunan Cerbe Adası’nı kuşatması SAVAŞIN GELİŞİMİ: Andre Dorya komutasındaki Haçlı ordusu Cerbe Adası’nın kuşatılması üzerine İspanya’ya yardıma gelmiştir.Yapılan savaşı Osmanlı Devleti kazanmıştır. SONUCU: Preveze’den sonra Osmanlı’nın en büyük deniz zaferlerinden biridir.Batı Akdeniz ve Kuzey Afrika’daki Türk üstünlüğü kesinleşmiştir.

MALTA ADASI’NIN KUŞATILMASI(1565) NEDENİ: Rodos’un fethinden sonra Saint Jean şövalyelerinin bir kısmı Malta Adası’na yerleştirilmiştir.Kuzey Afrika’nın güvenliğinin sağlanması açısından adanın alınması zaruri idi. GELİŞİMİ: 300 gemi ve kişilik Osmanlı Donanması 19 Mayıs 1565 tarihinde Malta Adasına asker çıkartır. SONUCU: Ada 1565 tarihinde kuşatılmış ancak kuşatma esnasında Turgut Reis ve şehit verilmesi nedeni üzerine kuşatma kaldırılmıştır.

HİNT DENİZ SEFERLERİ( ) NEDENLERİ 1-Portekizlilerin Coğrafi Keşifler sonucu Hindistan’da sömürge imparatorluğu kurmaları ve Müslümanların ticaret yapmalarını engellemeleri. 2-Hindistan’daki Gücerat İslam Devleti’nin Kanuni’den yardım istemesi 3-Kanuni’nin Hint Deniz Ticaret Yolunu güvenlik altına almak istemesi 4-Şarlken’in Osmanlı Devleti’ni arkadan vurmak istemesi 5-Portekizlilerin Müslümanları işkence yaparak öldürmeleri

HİNT DENİZ SEFERLERİ İLE İLGİLİ NOTLAR NOT1- Kanuni Hint Deniz Seferleri için Mısırda 70 tane gemi yaptırmıştır. NOT tarihinde ilk Hint Seferi Hadım Süleyman Paşa tarafından gerçekleştirildi. NOT Tarihindeki ikinci sefer ünlü Türk denizcisi tarafından gerçekleştirilmiştir.Bu sefer sonrasında Piri Reis Kitab-ı Bahriye isimli eserini yazmıştır. NOT4- Piri Reis bu seferden sonra Kanuni tarafından idam edilmiştir.

NOT tarihindeki 3. sefer Murat Reis tarafından gerçekleştirilmiştir. NOT Tarihindeki son sefer Seydi Ali Reis tarafından yapılmıştır.Seydi Ali Reis bu sefer esnasında Miratül Memalik (Memleketlerin Aynası) isimli eserini yazmıştır. NOT7-Hint Deniz Seferleri genellikle Osmanlı Devleti’nin başarısızlığı ile sonuçlanmıştır.

SORU: Osmanlı Devleti Hint Deniz Seferleri’nde neden başarısız olmuştur? CEVAP: 1-Hindistan Müslümanlarının Osmanlıya gereken yardımı yapmamaları 2-Osmanlı Devleti’nin donanmasının okyanuslara dayanıklı olmaması 3-Seferlere gereken önemin verilememesi 4-Seferlerin daha çok yardım amacını taşıması 5-Osmanlı Devlet adamlarının seferlerin ekonomik önemini kavrayamamaları

SORU: HİNT DENİZ SEFERLERİNİN SONUÇLARI NELERDİR? CEVAP: 1- Hint Deniz Ticaret yolu Osmanlı egemenliğine alınamamıştır. 2- Yemen,Eritre,Sudan ve Habeşistan’ın bir kısmı Osmanlı egemenliğine girmiştir. 3- Kızıldeniz bir Türk Gölü haline getirilmiştir. 4- Arap Yarımadası tamamen Osmanlı egemenliği altına girmiştir.

KANUNİ’NİN İRAN SEFERLERİ( ) NEDENLERİ : 1- Şah İsmail’den sonra yerine geçen Şah Tahmasb’ın Anadolu’da yaşayan şiileri Osman- lıya karşı kışkırtması 2- Osmanlının Avrupa ile uğraşmasını fırsat bilen Şah Tahmasb’ın Osmanlı sınırlarına saldırması 3- Safevilerin Osmanlı’nın düşmanları olan Almanya ve Avusturya’ya ittifak önermesi SONUÇLARI: Tarihindeki seferde Azerbaycan, Tebriz, Bağdat ve Basra ele geçirilmiştir.Bu sefere Irakeyn (İki Irak) Seferi de denir. 2- Şah Tahmasb’ın Osmanlı sınırlarına saldırması üzerine Kanuni İran üzerine 1548 ve 1553 yıllarında iki sefer daha yapmıştır.Bu seferlerin sonrasında İran’ın isteği üzerine Amasya Antlaşması imzalanır.

AMASYA ANTLAŞMASI (1555) Bu antlaşmaya göre Azerbaycan, Tebriz, Irak, Erivan ve Doğu Anadolu Osmanlı Devletine bırakılmıştır. Osmanlı Devleti ile İran arasındaki ilk resmi antlaşmadır. Osmanlı İran savaşları Osmanlı Devleti’nin Avrupa’da daha fazla ilerlemesini engellemiştir.

KANUNİ'NİN SON SEFERİ VE ÖLÜMÜ * Kanuni Sultan Süleyman Avusturya üzerine Zigetvar seferini düzenlemiş ve Zigetvar kalesini kuşatma sırasında ölmüştür. (1566). Kanuni Sultan Süleyman’ın öldüğü askerlerden saklanmıştır. Zigetvar Kalesi alınarak Osmanlı Devleti’ne katılmıştır. * Kanuni Sultan Süleyman’ın son seferi Zigetvar Seferi’dir. * 26 yaşından 72 yaşına kadar Osmanlı tahtında kaldı.Osmanlı tahtında en uzun süre kalan Osmanlı padişahıdır.Beyin kanamasından 6-7 Eylül gecesi ölmüştür.

Samet IŞIK Mustafa Ayten-Aydın Lisesi 10/C 646