PARA POLİTİKASI

 Para politikasını yürüten Merkez Bankası, kendisini verilen yetkilere dayanarak para arzını denetler ve para piyasasını düzenler. İlke olarak, para politikasını amacı para arzını ekonominin ihtiyacına göre belirlemeye yöneliktir.  Para politikası, iktisat politikasının amaçlarına katkıda bulunmaya yöneliktir. İktisat politikasının amaçları şöyle sıralanabilir  Hızlı büyüme, yani milli gelirin hızlı artışı,  Tam istihdam,  Fiyat istikrarı  Adil gelir dağılımı,  Dış denge, PARA POLITIKASI

A)PARA POLİTİKASININ ARAÇLARI O Merkez Bankası nakit para ve ticari bankaların yarattığı kaydi para miktarını belirler ve para piyasasını yönlendirir. Para politikasının araçlarını 6 başlık altında inceleyeceğiz.

1.AÇIK PİYASA İŞLEMLERİ (OPEN-MARKET)  Para arzını istenilen düzeyde tutmak için en etkili araç açık piyasa işlemleridir. Bu amaçla devlet, Bankası devlet tahvili alır ve satar. Bu alım ve satım işlerinde Merkez Bankası bankalara ve banka dışına müracaat eder. Merkez Bankası piyasadan tahvil satın alırsa, karşılığında piyasaya para sürmüş ve para arzını arttırmış olacak. Merkez Bankası piyasaya tahvil satarsa, piyasadan para emerek para arzını azaltmış olur. Bu alım satım işlemleri para arzı yanında, tahvil fiyatlarını ve dolayısıyla faiz oranını da etkiler.

 Gerçek ve tüzel kişiler alacak senetlerini bankalara kırdırarak yani iskonto ettirerek bedellerini alabilirler. Bankalar bu yolla alacaklılara vadesinden önce kaynak sağlar ve faiz alırlar. Bankalar müşteriden faiz alır ve Merkez Bankasına faiz öder. Merkez Bankasına ödenen bu faiz oranına reeskont oranı denir. 2.REESKONT ORANI

3.DÖVİZ İŞLEMLERİ  Merkez Bankası milli para ile yabancı paralar arasındaki oranı yani pariteyi belirler. Bu amaçla Merkez Bankası esnek kur sisteminde zaman zaman serbest piyasaya müdahale ederek döviz alır ve döviz satar. Merkez Bankası Döviz sattığında döviz kuru düşerken, piyasadaki para miktarı azalır. Döviz satan aldığında ise, para arzı artarken döviz kuru geriler.  MERKEZ BANKASININ MÜDEHALESİ PARA ARZINI ETKİLEYEN ÖNEMLİ BİR İŞLEMDİR

Mevduat sahiplerini korumak ve mali kesimde güveni sa ğ lamak için, Merkez Bankası ticari bankalara mevduatlarının belli bir oranında rezerv tutmayı zorunlu tutar. Bu oranlar banka sistemindeki likiditelerin azalıp ço ğ almasını etkiler. Rezerv oranı aynı zamanda bankaların yaratabilecekleri kaydi para miktarını belirler. Rezerv oranı ile bankaların karlılık oranı ters yönde gelişir. Bir bankanın rezervleri artarsa, bankanın açabilece ğ i kredi ve dolayısıyla karları azalır.

5.KREDİ TAVANI  Bankaların açtıkları kredi miktarını sınırlandırmak için, belli miktarlar üstünde kredi açmaları yasaklanabilir. Böyle bir uygulama ile hem keyfi davranış ve suistimaller önlenmiş hem de yaratılabilecek kaydi para miktarı da sınırlandırılmış olur.

6.SELEKTİF KREDİ ÖNLEMLERİ Bu özel uygulama belli mali kuruluşlar tarafından uygulanır. Seçici yani selektif olan bir uygulama ile kredilerde, faiz oranlarında ve kredi koşullarında farklılık yaratılır. Bu yöntemle, bazı faaliyetler özendirilirken bazı faaliyetler frenlenir. Ülkemizde tarım sektörüne düşük faizli kredi bu uygulamaya örnektir. Ayni destek ve özendirme turizm sektörü içinde mevcuttur.

B.PARA POLİTİKASININ ETKİNLİĞİ  Ekonomide para arzı ve faiz oranını değiştirerek, iktisadi faaliyet hacmini etkilemeye yönelik bir politikadır. Durgunluktan çıkmak için para arzı arttırılınca faiz oranı düşer, yatırımlar artar ve toplam talep eğrisi (AD) sağa kayar. Bu süreçte yatırım çoğaltanı çalışacağından hem milli gelir hem de istihdam düzeyi yükselir.

 Enflasyonu frenlemek için para arzı azaltılınca faiz oranı yükseleceğinden yatırımlar azalır ve AD sola kayar. Bu uygulamada SRAS’ın durumuna göre hem fiyatlar genel düzeyi hem de milli gelir düşer

 Bu mekanizma iki nedenle işlemeyebilir. Bu nedenlerden birincisi, para arzının artması her zaman faiz oranını düşürmez. Bir ekonomide faiz oranı minimum düzeydeyse yani ekonomi likidite tuzağındaysa para arzı artışı faiz oranını düşürmez.  İkinci neden ise, faiz oranının düşmesi her zaman yatırımlarda artışa neden olmaz. Yatırımlar faize duyarsız durumdadır. PARA ARZI FAİZ ORANI YATIRIM DÜZEYİ MİLLİ GELİR VE İSTİHDAM DÜZEYİ

 Birinci şekilde para arzı Ms2’den Ms3’e yükselmiş ama faiz oranı (i2) düzeyinde aynı kalmıştır. Çünkü, ekonomi likideti tuzağındadır. İkinci şekilde faiz oranı (i1) den (i2) ye düşmesine karşılık yatırımlar artmamıştır. Çünkü bu durumda yatırımlar faiz oranına karşı inelastiktir.  O halde bu iki durumda para politikasının etkinliği yoktur. i1 i2 1 2

MALİYE POLİTİKASI

MALİYE POLİTİKASININ AMAÇLARI EKONOMİK İSTİKRAR EKONOMİK İSTİKRAR FİYAT İSTİKRARI FİYAT İSTİKRARI TAM İSTİHDAM TAM İSTİHDAM EKONOMİK BÜYÜME EKONOMİK BÜYÜME GELİR DAĞILIMININ İYİLEŞTİRİLMESİ GELİR DAĞILIMININ İYİLEŞTİRİLMESİ

İKTİSAT POLİTİKASI ARAÇLARI PARA POLİTİKASI PARA POLİTİKASI GELİRLER POLİTİKASI GELİRLER POLİTİKASI MALİYE POLİTİKASI MALİYE POLİTİKASI Kamu Harcamaları Kamu Harcamaları Carî, Yatırım, Transfer Harcamaları Carî, Yatırım, Transfer Harcamaları Vergiler Vergiler Borçlanma Borçlanma

MALİYE POLİTİKASI ARAÇLARI- VERGİLER  VERGİLER  Kaynağı Açısından  Gelir  Harcama  Servet  Ekonomik Faaliyetlerle İlişkisine Göre  Dolaylı  Dolaysız  Konusu Açısından  Spesifik  Advalorem  Matrah Belirleme Açısından  Öznel  Nesnel  Uygulanan Oranlar Açısından  Azalan  Sabit  Artan

MALİYE POLİTİKASI ARAÇLARI- BORÇLANMA  Borçlanma  İç Borçlanma  Hazine Bonosu (Kısa Vadeli)  Devlet Tahvili (Uzun Vadeli)  Dış Borçlanma

MALİYE POLİTİKASININ ETKİNLİĞİNE İLİŞKİN TARTIŞMALAR  Klasik Yaklaşım  Tam Rekabet Koşulları Geçerli  Say Kanunu (Mahreçler Yasası)  Ücret, faiz ve fiyatların esnek olması  Miktar Kuramının Geçerliliği (Klasik Dikatomi)  Devletin ekonomik ve sosyal alana müdahalede bulunması gereksizdir.  Devlet mümkün olduğu kadar küçük, bütçe denk olmalıdır.  Tarafsız Maliye ısrarla savundukları bir konudur. Kamu gelir ve harcamalarının kişi ve firmalar tarafınca alınan kararları etkilememesi anlamındadır.  Devlete karşı güvensizdirler.  Geçici bir dengesizlik durumunda maliye politikası yerine para politikası kullanılmalıdır. Kamu harcamalarının para arzının artırılması ile toplam talep artacağından para politikası kullanılmalıdır.

 Keynesyen Yaklaşım  Otomatik Dengenin Oluşmamasının Nedenleri  Nakit ücretlerin rijitliği (katılığı)  Likidite Tuzağı  Yatırım-Tasarruf Eşitsizliği  Kamu harcamaları ve vergiler TD üzerinde etkide bulunduğundan faydalı araçlardır.  Para politikası ile toplam talebi artırmak her zaman mümkün değildir. Belli bir faiz oranı düzeyinde spekülatif para talebinin faiz esnekliği sonsuzdur (likidite tuzağı).  Bununla birlikte yatırımların faiz oranı ne kadar düşük olursa olsun yatırımlarını artırmaktan kaçınmaktadırlar, yatırımların faiz esnekliği sıfırıdır.

 Çağdaş Keynesyen Yaklaşım  Hem para hem de maliye politikalarının etkinliği üzerinde durmaktadırlar.  Ekonomide dalgalanma çoğunun özel sektörün harcama kararlarından kaynaklandığı bununda para arzındaki dalgalanmalara neden olduğunu ileri sürmektedirler.  Daralma dönemlerinde bütçe açığına paralel olarak parasal genişleme politikasının uygulanması gerektiğini savunmaktadırlar.  Enflasyon dönemlerinde tam tersi politikalar uygulanmalıdır.  İstikrara kavuşma açısından maliye politikası araçları daha önemlidir.

 Monetarist Yaklaşım  Serbest piyasa ekonomisi içinde para arzının önemli bir yeri olduğuna inanan kuramdır.  Ekonomik dalgalanmaların hemen hemen tamamının para arzındaki düzensiz dalgalanmalardan kaynaklanmaktadır.  Parasal genişleme kısa dönemde daha yüksek gelire yol açacaktır. Uzun dönemde artan para arzı sadece enflasyona neden olacaktır.  Kısa dönemde para arzındaki artış gerçek üretim düzeyini ve dolayısıyla gerçek milli gelir düzeyinde geçici bir artışa neden olacaktır.