ZOR HASTAYLA BAŞA ÇIKMAK Prof Dr Süheyla Ünal

Sağlık alanında çalışmak Sürprizlere Belirsizliğe Yetersiz bilgiye Kesintiye uğramaya Birden çok işi ve rolü üstlenmeye hazır olmayı gerektirir

Zorluk Hasta kaynaklı Hastalık kaynaklı Hekim/sağlık çalışanı kaynaklı Sistem kaynaklı Ortam kaynaklı

Hasta kaynaklı Kişilik sorunları Psikiyatrik hastalıklar Madde etkisi Korku ve kaygı Geçmiş olumsuz deneyimler Yabancı olmak, farklı kültüre sahip olmak Hekim olmak

Hastalık kaynaklı Hastalığın doğası Kanser İntihar Cinsel saldırı Bilişsel bozukluk

Sağlık çalışanı kaynaklı Aşırı iş yükü, tükenmişlik Kişiler arası ilişki güçlüğü Deneyim azlığı Belirsizliği tolere edememe İş doyumsuzluğu Yaşam doyumsuzluğu

Sistem kaynaklı Daha fazla hizmet baskısı (performans) Sık değişen yasalar, yönetmelikler, uygulamalar Otomasyon ve teknoloji sorunları Sağlık çalışanlarının saygınlığını ve otoritesini zedeleyen uygulamalar

Ortam kaynaklı Aşırı kalabalık Isı, ışık, nem gibi koşulların uygunsuzluğu Beklenti ve talepler ile kaynakların uyumsuzluğu

Zorluğu yaratan Duyulmak, anlaşılmak, önemsenme isteği Sağlığını ve kontrolünü bir yabancıya teslim etme korkusu Toplumsal kurallara uyumsuzluk Kurnazlık, bencillik, kabalık, saygısızlık Bireyin uyum özellikleri

Bireyin uyum özellikleri Bilme-düşünme-algılama biçimi Belli durumlarda belli duygusal tepki gösterebilme yetisi Engellenme ve çatışmalar karşısında başetme ve savunma düzenekleri

Kişilik sorunları Kendi içinde yaşadığı kaotik süreçleri, dışarıya/ilişkilere yansıtma Kendini çevreye değil, çevresini kendisine uydurmaya çalışma

Paranoid kişilik Genelde erkeklerde görülür Suçlayıcı, huzursuz ve saldırgandırlar Gururlu ve kincidirler Önyargılı ve kuşkucudurlar Objektif ve mantıklı olmakla övünürler Eleştiriye, önemsenmemeye, haksızlığa tahammülsüzdürler Duygusal olarak katı, soğuk ve ciddidirler

Genel görünüm Geçinilmesi çok zor insanlardır Benlik saygıları düşüktür, güçsüzlük duygusu taşırlar, aşırı alınganlık gösterirler Şüphe, korku içindedir, sürekli tetikte beklerler Kendisini suçsuz, karşı tarafı hep suçlu bulur Kapalı kutudur, pireyi deve yaparlar, kıskanç ve tartışmacıdırlar

Paranoid kişi hasta olduğunda Güven eksikliği, ince detayları düşünme Düşmanlık duygusu, öfke, referans düşünceleri Aşırı gururlu davranma Sorumluluk almama Tedavi olmayı reddetme Sosyal izolasyon, diğerleriyle iletişim kurmama

Paranoid hastaya yaklaşım Hastaya kendinizi tanıtın ve sizi tehdit olarak algılamasını engelleyecek şekilde yaklaşın Güvende olduğunu, rahat bir ortam içinde bulunduğunu hissettirin Bilgilendirin ve uygun dille açıklama yapın Hastaya karşı gizemli görünmeyin, açık ve direkt bir ilişki içinde olun

Şizoid kişilik İnsanlarla sıcak ilişkiden kaçınırlar Bireysel etkinliklerden hoşlanırlar Sosyal aktivitelerden zevk almazlar Övgü ve eleştiriye kayıtsız kalırlar Soğuk ve uzak dururlar Monoton duygular taşırlar Hayal kurarlar

Şizoid kişiye yaklaşım Hastaya çok sıcak ve yakın davranmamak Mesafe ihtiyacına saygı duymak Kalabalık koğuşa vermemek Tedavisi konusunda sorumluluk vermek Stresini azaltmak

Şizotipal kişilik Düşünce, davranış ve görünümünde olağan dışılık , garip giyim Sıra dışı ve kısıtlı iletişim, kısıtlı duygulanım Garip bir düşünüş biçimi ve konuşma Özel güçleri olduğuna inanma, büyüsel düşünce taşıma Kuşkuculuk, aşırı sosyal kaygı Yakın ilişkilerden rahatsızlık duyma

Şizotipal kişiye yaklaşım Garipliklerini yadırgamadan yaklaşım göstermek, alay etmemek Gerektiği anda, kısa süreli etkileşime girmek Stresini azaltmak

Antisosyal kişilik Suça eğilim Sorumluluk yokluğu Yalan söyleme, sömürücülük Dürtüsellik, kendine zarar verme Saldırganlık ve öfke kontrolsüzlüğü Pişmanlık, suçluluk duymama Alkol-madde bağımlılığı

Antisosyal kişilik Kuralları bildirmek, davranışlarına, ilgi gereksinimine sınır getirmek Tartışmamak, gerekirse uzaklaşmak Dürüst davranması konusunda cesaretlendirmek Kabul edilemeyecek davranışları açıklamak Öfkeyle başa çıkmasını sağlamak Kendini ifade etmesini sağlamak Güven duygusu oluşturmak

Antisosyal kişilik Sorularını bir kez yanıtlamak, tekrarlamamak Hastane çalışanlarıyla işbirliği içinde olmasını sağlamak Personelle tartışırsa personelin yanında olmak ve davranışını uygun görmemek Fiziksel ya da sözel saldırganlık gösterdiğinde ilgiyi kesmek, uygun davrandığında ilgiyi yöneltmek Yaptığı iyi bir davranışı o sırada ödüllendirmek

Sınırda kişilik Durağan olmayan duygulanım, disfori, anksiyete Tekrarlayıcı intihar girişimleri, kendine zarar verici davranışlar En az iki alanda kendine zarar verici riskli davranış Uygunsuz, şiddetli, kontrol edilemez öfke İrritabilite, aşırı tepkisellik Yalnızlığı tolere edememe Kronik boşluk duygusu Kimlik karmaşası

Sınırda kişiliğe yaklaşım Fiziksel olarak korunmasını sağlamak, intihar izlemi yapmak, kendisine zarar verebileceği nesneleri ortamdan uzaklaştırmak Servis kuralları ve tedavi ilkelerine uymasını sağlamak Sınır sorunları ve tedavi düzenini bozucu davranışlara, ekibi ve hastaları bölme girişimine izin vermemek Hastayla arkadaşlık, yakınlık kurmamak, hasta olarak ilgilenmek

Sınırda kişiliğe yaklaşım Tutarlı ve doğrudan ilişki kurmak, eyleme vuruk davranışlar sergilediğinde ilgilenmemek Hastaneye gelmesine neden olan krize müdahale etmek Duygularını, korkularını ve öfkesini açıklamasına izin vermek İmpuls kontrolünü sağlamasına yardımcı olmak

Narsistik kişilik Daha üstünmüş gibi davranırlar Mükemmel görünmek isterler Kaba haşin küstah olabilirler Başlangıçta hekimi yüceltseler de bir süre sonra küçümsemeler başlar Altta derin bir yetersizlik hissi bulunur Uyumsuz davranışlarının nedeni insanların bu yetersizliği fark edeceklerinden korkmalarıdır

Histriyonik kişilik Duruma uygun olmayan abartılı duygusal tepkiler ve davranışlar sergilerler Genelde hastanın etrafında insanlar varken, bir isteği yerine gelmediğinde, tatsız bir olayla karşılaştığında bayılma, konversiyon gibi fiziksel belirtiler gösterirler İlgi beklerler ve engellenmek istemezler İlgi çekmek için seksualize davranış ve tutum sergilerler, ayartıcı davranırlar

Histriyonik kişilik Stresle ya da krizle baş etme yetileri düşüktür Sanki çok az sorunları varmış, hatta bazen de hiç sorunları yokmuş gibi görünebilir ve davranabilirler Kişiler arası ilişkileri zayıftır İntihar tehdidini sık kullanırlar Abartılı makyaj ve giyim tarzı sergilerler İçgörüden yoksundurlar

Histriyonik hastaya yaklaşım Dikkat çekme isteğinin farkında olmak Sınır koymak ve gerektiğinde bu sınırları hatırlatmak, hastayı değil, sınırı ihlal etme davranışını reddetmek Manipülatif ve seksi davranışlarından etkilenmemek ve yararlanmaya çalışmamak Bulunduğu yerin konumuna ve durumuna uygun şekilde davranması konusunda uyarmak

Histriyonik hastaya yaklaşım Eyleme vuruk davranışları karşısında ilgiyi kesmek Duygularını yıkıcı olmayan bir şekilde ifade etmesini sağlamak Hangi davranışların uygun olmadığını belirtmek Uygunsuz bir davranışta ilgiyi kesmek

Obsesif kişilik Düzenli dakiktirler ve ayrıntılara önem verirler Rahatsız olduklarında duygusuz ve soğuk olurlar Kararların kabul ettirilmek istendiğini düşünürlerse tartışmaya girerler Karar verirken onların da dahil edilmesi gerekir Yapılacaklar ayrıntılı açıklanmalıdır

Öfkeli hasta Öfke genellikle engellenmeden ve hayal kırıklığından kaynaklanır Öfke sıklıkla tehdit unsuru olarak ya da başkalarının davranışlarını kontrol etme amacıyla kullanılır Öfkesinin farkında olduğu, ancak bundan etkilenmediğimizi hissettirmek Öfkelenmesinin nedenini anlamak

Yapın “Sakin olun beyefendi, size yardım etmek için buradayız” “Bu tarzda konuşmaya devam ederseniz sizi dinleyemem” “Saygılı davranmadığınız sürece size yardım etmem mümkün değil”

Yapmayın Alınganlık göstermeyin, karşıdakinin tutum ve davranışlarını kişiselleştirip üstünüze almayın Elinizdeki yetkiyi ve karşınızdakinin çaresizliğini kötüye kullanmayın Önyargılı ve tepkisel davranmayın

Psikotik hastalar Mantıklı neden sonuç ilişkisi kuramazlar Gerçeği değerlendirmeleri bozulmuştur Varsanı ve sanrıları dolayı konsantre olamaz Korku içinde ve tetiktedirler

Saldırgan hasta Genelde acil serviste veya psikiyatri kliniğinde karşılaşılır Sözel iletişim kurulup kurulamayacağı ve gerçeği değerlendirmesinin bozuk olup olmadığı anlaşılmalıdır Sözel iletişim kurulamıyorsa veya gerçeği değerlendirmesi bozuksa, görüşme yapmadan önce hastayı tespit etmek ve ilaç vermek gerekir

Saldırgan hasta Saldırgan hastayla yalnız görüşme yapmak sakıncalıdır Hekimin kapıya yakın bir yerde durması, bir güvenlik görevlisinin dışarda veya içerde bulunması önerilir

Çözüm Olaylardan değil, olaylara bakış açımızdan problemler oluşur Tüm ruhsal problemler katılık, esnek olamamak, hoş görüsüzlükten kaynaklanmaktadır Zor durumlardan çıkabilmenin yollarından en etkilisi bakış açımızı değiştirmektir

Çözüm dinlemek anlamak saygı ve nezaketle davranmak sınır koymak Hasta ne hissediyor Hasta ne istiyor saygı ve nezaketle davranmak sınır koymak bilgilendirmek

En önemlisi G ü l ü m s e m e k