BİLARDO

DÜNYADA BİLARDO : Bilardo ile ilgili en eski tarih ve iddia,ünlü filozof Anacharsis'in M.Ö.400'de Yunanistan'da bilardoya benzer bir oyun gördüğünü söylemesidir. Ünlü yazar Shakespare'in,bir eserindeki Cleopatranin cariyesi Charmian'a "Hadi gel bilardo oynayalım" diye hitap etmesi, bu dönemde bilardonun bilinmekte olduğu anlamını çıkarmamızı sağlar. Bilardonun başlangıç tarihi ile ilgili çok kesin bulgular bulunmamaktadır. Bu konuda en eski tarih ile ilgili çok kesin bulgulular bulunmamaktadır. Bu konuda en eski tarih vim iddia, filozof Anacharsis M.Ö.400'de Yunanistan'da bilardoya benzer bir oyun gördüğünü söylemesidir. M.S. II. yy. İrlanda Kralı "Catkire MORE"un öldükten sonra prinçten yapılmış 55 top ile ayni malzemeden masa ve istekalar bırakmış olduğu yazılı kayıtlarda bulunmaktadır. Ünlü İngiliz yazar Shakspeare'in bir eserindeki Cleopatra'nın cariyesi Charmian'a "Hadi gel bilardo oynayalım" diye hitap etmesi, bu dönemde bilardonun bilinmekte olduğu anlamını çıkarmamızı sağlar. Bazı yazarlar, Fransızca "billie" (top) kelimesinin türevi olarak kabul ederek, bilardonun menşeini bu ülke olarak kabul ederler. Birçok yazar da Ingilitere kökenli olduğunu ve yerde toplar ve sopalarla oynanan Pall Maill adli oyundan türedigini söyler. Fransa kralı 16. Louis zamanında saraylarda büyük ilgi görmeye başlayan bilardo sporu, oldukça ilginç bir gelişim süreci yasamıştır. 19.yy'in sonlarına doğru delikli ilk örgütlenmeler, ilk kulüpler Ingilitere ve Amerika kökenlidir. Ancak 3 toplu ya da deliksiz bilardo ilk kulüp 1891'de Stutgart'da kuruldu. 1911 yılında bir çok kulüp yan yana gelerek Alman Amatör Bilardo Birliği'ni oluşturdu. Günümüzde DBU (Alman Bilardo Federasyonu) adini alan bu kuruluş, CEB (Avrupa Bilardo Konfederasyonu)'nun da temelini oluşturmuştur Bilardo açık alanda oynanan bir oyun olarak 14. yy'da ortaya çıktı. Çeşitli kaynaklara göre ilk bilardo masası 1470'te görüldü. Oyunun yaygınlaşması ise Louis 14'un saltanat döneminde gerçekleşti. Oyun halk arasında da sıkça oynanmaya başladı ve bilardo üzerine ilk kitaplar 17.yy'da İngiltere ve Fransa'da yazıldı. Oyunda kullanılan sopaların ucu kıvrıktı ve "bilardo" diye adlandırılıyordu. Eskiden istekalar ince değildi ve kalın uç yüzeyleri topları ıskalamamayı sağlıyordu. Oyunda isteka dışında "Mac" adi verilen ve hokey sopasına benzeyen yardımcı aracılar da kullanılıyordu, fakat baçta yakin toplarda vurusu zorlaştırdığından bunların kullanımından vazgeçildi. İstekalarda en büyük gelişme, 1818'de köseli uç ve tebeşir kullanımının başlamasıyla gerçekleşti. İki parçalı istekalar ise ilk kez 1829'da üretildi. 1834'te arduaz, 1845'te kauçuk bantlar bilardo masasına uygulandı ve daha sonra merkezi ağırlık merkezi ile çoğu zaman farklı olan fildişi topların yerine sentetik toplar kullanılmaya başlandı

TÜRKİYE'DE BİLARDO

Ülkemizde bilardo masaları, 19 yüzyıl sonlarına doğru saray ve konaklarda görülmeye başladı. II. Abdülhamit döneminde Harbiye Nazırı Enver Paşa'nın bir bilardo tutkunu olduğu ve onun talebesi Prens Halim'in ise usta bir oyuncu oluşu, Cumhuriyete kadar geçen sürede sahip olduğumuz tek bilgi. Bu bilgide bizden 2 nesil evvel yaşamış olan ustalarımızın söyledikleri ve kulaktan kulağa aktarılan ifadelerden ibaret. Cumhuriyetin kuruluşu ve Ulu Önderimiz Atatürk'ün fırsat buldukça bilardo oynuyor olması ise bilardo tarihimiz açısından çok önemli. II. Cumhurbaşkanımız İsmet İNÖNÜ'NÜN usta bir bilardocu oluşu ise ayrı bir kıvanç kaynağımız. Atamızın Pembe Köşke ve Anadolu kulübüne devrin önde gelen bürokratları ve yabancı Devlet konukları ile sık sık bilardo oynadığını biliyoruz. Bilardo masalarının ticaret hanelere girişi ise ilk defa Beyoğlu Ağa Camii Sokakta bulunan Lüksemburg Bilardo Salonu ile başlıyor. Yine İstanbul'un Ulus semtinde bulunan Kurt oğlu Bilardo Salonuda 1930 - 1935 senelerinde faaliyet gösteren en eski salonlardan biri olarak biliniyor. 4 katlı olan Lüksemburg bilardo salonunda 2 adet İngiliz yapımı maç masasının sadece ustalara tahsis edildiği, ısıtma sistemi yerine masaların altında mangal yakıldığı, masaların etrafında tirübün olduğu acemi oyuncuların bu bölüme alınmadığıca, ustalarımızın bize aktardığı bilgiler. Salon Sahibi sakallı Niko olarak anılan bir gayri Müslim. Çok usta bir bilardocu olan Niko'nun bilhassa fantezi sayılara olan merakı da anlatılanlar arasında. 1994 senesine kadar bir çok değişikliğe uğrayarak faaliyetine devam eden bu salon, atmosferi, bilardo anlayışı ve yetişen ustaları ile hala özlenerek anlatılıyor. Türk bilardosunun temelini oluştuşturan birçok usta bilardocu için bir okul anlamına gelen bu bilardo salonu artık yok. Aynı salonda bu saydığımız ustaların yanında yetişmiş olan Bindir Ali Bey ve Aleko Cangopulos gibi bilardo üstatları ise bir devir sonra gelen Necmi Bey, Serkis, Kunduraca Şenol, Operacı Jirayir Çarkçı, Platin Doğan, Sadi Gür sesli, Duygulu Andaç, Rahmetullah Şimşek, Oral Keçeli oğlu, Necati Narin, Ortaköylü Acem Hüseyin, Beşiktaşlı Agop, Avukat Atilla gibi bir çok ünlü isme hocalık yapıyorlar.

Bilardo Malzemeleri ISTAKA : 18 yüzyıl sonlarına kadar bilardo, golf sopalarına benzer bir tarafı geniş, " çoban sopaları " adı verilen sopalarla oynanıyordu. Bantla yapışık kalan toplara bu sopalarla vurmanın zorluğu insanoğlunu ince uçlu çoban sopaları kullanmaya yöneltti. İnce uçlu sopalarla spot (nokta) vuruşu yapmayı da öğrenmek, günümüz ıskotalarına benzer malzemelerin kullanılması sonucunu doğurmuştur. 1777'de " En Eski Kaideler " isimli kitapta oyunculara çoban sopası yada isteka'dan birini seçebilme hakkının tanınmış olması sebebiyle bu tarihi istekanın icat edildiği tarih olarak kabul etmekteyiz. TEBEŞİR : İstekanın ucu kayma ( çıtlama ) yapmadan topa vurulabilmesi için uzun yıllar alçılı duvarlara sürülüyordu. 1818 yılında bir bilardo ustası olan İngiliz John CARR hap kutularının içini bilmediğimiz yumuşak tebeşirle doldurarak satmaya başladı. John CARR'a bu buluşu yine iyi bilardo ustası olan patronu, John BARTLEY öğretmiştir. KÖSELE UÇ : Bir Fransız piyade subayı olan Monsieur MINGAUD siyasi bir suçtan dolayı hapise girdiğinde bilardo oynamasına izin veriliyordu. İstekanın ucundaki bir arızayı gidermeye çalışırken ayakkabısının köselesini kullanınca, bu çalışma ilk kösele ucun icadına yol açmıştır.Topa falso verebilmeyi ve kleps hareketini yaptırabilmeyi sağlayan bu icadın tarihi 1825 olarak kabul edilmektedir. BANT : İlk bilardo masalarında topların yere düşmesini engellemek için ahşap bir çerçeve kullanılıyordu. Aşırı ses dolayısı ile bu çerçevenin iç kısmına önce içi keçe ile doldurulmuş bez yastık kullanılmıştır. 1855 yılında ilk standart masanın mucidi İngiliz Thurston, lastik bantıda ilk defa uygulayan insan olmuştur. Lastik bant yarattığı hem fiziki hemde geometrik yeni olgularla insan beyninde yeni ufuklar açmıştır. Bu sebeple lastik bantın icadı, modern bilardonun doğuşu olarak kabul edilmektedir. TOPLAR : İlk önceleri tahta olan bilardo topları 16. yüzyıl ve sonrası Fil dişinden imal ediliyordu. Ancak homojen bir yapı içermesi, kolay deforme olabilmesi, çok zor bulunabilmesi ve ekonomik olmayışı gibi Sebenlerle insanlar sentetik malzemeler üzerine araştırma yapıyorlardı. Bu araştırmacılardan Amerikalı John Wesley HYATT, 1868 yılında ilk plastik topun mucidi olmuştur. Günümüz teknolojisi ise bilardo toplarını Phenol reçinesinin sıkıştırılması ile elde etmektedir