KIŞ AYLARININ VAZGEÇİLMEZİ BİTKİ ÇAYLARI

Halk arasında çogunlukla 'doğal ve şifa verici ' olarak bilinen ,normal dozlarda kullanılınca herhangi bir yan etkisi veya risk faktörleri çokta bilinmeyen bitki çaylarını, muhakkak eczacımızın tavsiyesine göre kullanmalıyız.Bitki çayları bazı durumlarda tehlikelide olabiliyor. Özellikle kış aylarında bağışıklığı desteklemek vücut direncini arttırmak veya metabolik hızı yükseltmek için insanlar eczanelere giderek bitki çayları veya poşet bitki çayları alıyorlar. Ancak 'bitkiçayları 'çok masum' gibi düşünülerek, insanlar kendilerinde var olan bazı hastalıklara bakmadan tüketebiliyorlar yada bu hastalıkların farkında bile olmadıklarından; şifa zannederek bol bol içebiliyorlar. Bu tür yan etkilere maruz kalmamak için, 'fayda yerine zarar görmemek için' bitki çaylarını muhakkak eczacımıza danışarak almalıyız. Bitki çaylarının'dan en çok tüketilen ve bir çok rahatsızlığa iyi gelen bir kaç örnek verecek olursak.

YEŞİL ÇAY Yeşil çay, Camellia sinensis yapraklarından elde edilir En çok tüketilen bitki çaylarından yeşil çayı, hipertansiyonu ve çarpıntısı olan kişiler dikkatli kullanmalıdır. Yeşil çay içeriğindeki epigallokateşin galat sayesinde metabolik hızı arttırıyor ancak aşırı tüketiminde, içerisindeki kafeinden kaynaklı hipertansiyonu ve kalp problemi olan kişileri rahatsız edebilir.Güçlü bir antioksidandır vücut direncini arttırır.

IHLAMUR Tilia cordata bitkisinin çiçek ve yapraklarıdır. Kış aylarında sık sık görülen grip, soğuk algınlığı, öksürük gibi solunum yolu rahatsızlıklarına iyi gelir. Aynı zamanda boğaz ağrısına da fayda sağlar. Solunum sistemi rahatsızlıklarına neden olan bakteri ve enfeksiyonlarla mücadele eder. Balgam söktürücü özelliği de vardırÇiçeklerinde tanen, müsilaj, şekerler, hesperidin, sudorific glikozit, saponin ve uçucu bir yağ taşımaktadır. Yapraklarında tiliacin isimli bir glikozit ve müsilaj mevcuttur. Ayrıca C ve P vitaminlerini içinde bulundurmasının yanı sıra, reçine de ihtiva eder.

EKİNEZYA Echinacea angustifolia bitkisinden elde edilir. Bağışıklık sistemini güçlendirici etkisiyle ekinezya soğuk algınlığında çok sık kullanılan bir bitki çayı. Soğuk algınlığı kalıntılarının önlenmesi ve tedavisinde yardıncıdır. Mevsim değişikliklerinin etkilerini hafifletmek hastalıklara karşı vücut direncini arttırmak için ekinezya çayı bir ay düzenli kullanılmalıdır. An bazı kişilerde alerjik reaksiyonlara yol açabiliyor. Doğum kontrol ; alerji ve kolesterol ilaçları ile etkileşimi olduğundan bu ilaçları kullananlara dikkat etmeliyiz.

ZENCEFİL latince adı “ zingiber officinale roscoe “ olan “ Zingiberaceae” familyasına ait bitkinin rizomları yani toprak altı kısımları kullanılmaktadır Zencefilin, soğuk algınlığı, mide ve bağırsak hastalıkları ile diyabet üzerine olumlu etkileri biliniyor.Ancak bu şifalı bitki , safra salgısını artırdığı için safra kesesiyle ilgili rahatsızlığı olanların dikkatli tüketmesi gerekir. Ayrıca hamilelikte bulantı ve kusmayı önleyici etkisi vardır. Bağırsaklardaki düz kasları rahatlatıp, yiyeceklerin bağırsaklar boyunca hareket etmesini sağlayarak kabızlığı önlemektedir

SİNAMEKİ Latince adı Folliculj Sennae, Leguminosae olmakla birlikte halk arasında doğal müshil olarak kabul edilmekte Zayıflama çaylarında sıkça karşımıza çıkan sinemaki , özellikle kabızlık tedavisinde kullanılır. Ancak 3 haftadan fazla kullanıldığında bağırsaklarda kalıcı hasara hatta uzun vadede tümörlere bile neden olabiliyor. Bu yüzden hastalarımıza önemle bu durumu anlatmalıyız. Saçlara iyi yönde etkisi vardır.saçların uzamasında etkilidir.

ADAÇAYI Salvia officinalis bitkisinin yaprakları kullanılır. Soğuk algınlığı tedavisinde adaçayı ve gargarası çok etkilidir. Sinüsleri ve akciğerleri temizler. Çok iyi bir balgam sökücüdür. Adaçayının içinde bulunan cineol isimli bileşen sayesinde öksürüğü önlemeye yardımcı olur. Özellikle ağız ve boğaz enfeksiyonlarındaki etkisiyle bilinen adaçayı , uykuya olan eğilimi arttırdığı için antidepresan ilaç alanlarda ve gebelikte kullanılmamalı .

ZERDEÇAL Latince adı Curcuma Longa olan bu bitki Hint Safranı olarak da bilinir. Zerdeçalın içerisinde bulunan kurkumin vücudumuzda hasara ,tümör ve iltihaba yol açan maddelerin oluşumunu önlüyor. Özellikle kemoterapi ve radyoterapi hastalarına önermeliyiz.safra kesesi rahatsızlığı bulunan hastaları kullanmamaları yönünde uyarmalıyız. Yaşlanmaya karşı kullanımıda yayğındır.

KUŞBURNU Rosa canina, gülgiller (Rosaceae), gülelması bitkisinin meyveleridir. Kuşburnu içerigindeki C vitamini sayesinde bağışıklık sistemini korur ve güçlendirir. Soğuk algınlığı , nezle ve grip gibi enfeksiyonlu hastalıklar ile romatizma gibi iltihabi hastalıkların doğal tedavisi için de son derece etkilidir. Gün içinde 3 fincanı geçmemeli aşırısı deride kaşıntı gibi allerjik reaksiyonlara neden olabilir. C vitamininin yag yakıcı özelliginden zayıflama çaylarınada girer.

BİTKİ ÇAYLARININ HAZIRLANMASI Bitki çayı alırken mümkün olduğu kadar tazesini almaya dikkat edin. Bitki çaylarının son kullanma tarihlerine bakmadan kesinlikle almayın. Bitki çayları eğer nemden uzak ve kapalı bir kapta muhafaza edilmişse en fazla 18 aylık bir raf ömrü vardır. En iyisi çayınızı DAİMA bir ECZANEDEN almaktır. Bitki çaylarının hepsinin aynı şekil­de demlenmesi doğru değildir. Zira bazı bit­kilerin demlenmesi i­çin normal çay demle­me yöntemi, bazıların­da ise haşlama-kaynat­ma yöntemi gerekebi­lir. Bunları ise yaprak ve kök bitki çayı dem­lemesi olarak ayırmak çok daha doğru olacaktır. Yaprak Bitki Çayı Demleme: Ihlamur, adaçayı, yeşil çay, ekinezya, anason, biberiye, gül, papatya, melisa, sinameki, hatmi çiçeği, kuşburnu, hibisküs gi­bi şifalı bitkilerden kimisinin çiçeğinden, meyvesinden; kimisinin ise yaprağın­dan çay elde edilse de benzer demlenme şekilleri nedediyle bu sınıfta incelenir.    Önce sertlik derecesi dengeli, klor oranı düşük iyi kalite içme suyu kaynatı­lır. Ardından çayı yapılacak bitkinin yaprakları kaynamış ve en az 1 dakika din­lenmiş olan suya eklenir. Genellikle 1 tatlı kaşığı kuru veya bir avuç taze ot i­çin dörtte bir litre su kullanmak gerekir. Son olarak çayın demlenmesi için 5 i­la 10 dakika bekletilir. (Bu bekleme süresi bitkiden bitkiye değişiklik gösterir.)   Kök Bitki Çayı Demleme: Havlıcan, zencefil, kabuk tarçın gibi sert ve kök bitkilerden kaynatma yoluyla çay yapılır. Bunun için aynı miktarda su ve bitki­yi birlikte cezveye/tencereye koyup cezvenin/tencerenin kapağı kapatıldıktan sonra düşük ateşte 15-20 dakika haşlamaya bırakılır. Daha sonra ise bir süzgeç yardımıyla kök bitkinin açığa çıkardığı su (çay) süzülerek servis edilecek kaba alınır. Kök bitki çayı içime hazırdır. Bu çayların tatlandırılmasında daha çok li­mon ve bal kullanılır.

ECZ. Mahmut TUZ