Bir psikolojik yapı olarak "ilgi" ve madde geliştirme süreci Yrd. Doç. Dr. Ömer Kutlu

Türk Dil Kurumu’na göre ilgi, belirli bir olay veya etkinliğe yakınlık duyma, ondan hoşlanma ve ona öncelik tanıma olarak tanımlanmaktadır (TDK, 2018). İlgi, bireyin bir ihtiyacını doyuran öğrenilmiş hoşlanma veya hoşlanmama duygusudur (Özoğlu, 1977).

İlgi, belli faaliyetlere isteyerek yönelme, bu faaliyetleri kısıtlayıcı koşullar altında bile başka faaliyetlerin yerine tercih etme ve bu faaliyetleri yaparken yorgunluk yerine dinlenmişlik, bıkkınlık yerine devam etme isteği duyma durumlarında etkili olan iç uyarıcı olarak da tanımlanmaktadır (Kuzgun, 2000: 50) Kariyer danışmalığı ve planlanmasında en sıklıkla kullanılan araçlar, ilgi envanterleridir (Harrington ve Feller, 2004).

İlgi Envanterlerinin Geliştirilmesinde Yaklaşımlar Kapsam Analizine Dayalı: «İşaretleme listeleri» ile yapılandırılan ölçme araçlarında yanıtlayıcıların her bir ifadeden ilgi duyduklarını işaretlemelerini gerektirmektedir. Kolay ve fazla teknik olmayan bir yaklaşım olduğu için eğitimin her kademesinde eğitimciler tarafından tercih edilmektedir. Rasyonel Yaklaşıma Dayalı: Bu yaklaşımla geliştirilen ilgi envanterlerinde, maddelerin meslek grupları ile ilişkilerinin saptanmasında önce ilgi alanı ile etkinlikler sınıflanmakta ve maddeler halinde gruplandırılarak alt testler oluşturulmaktadır. Standart test geliştirme adımları takip edilmektedir. Ampirik Yaklaşıma Dayalı: Envanterde yer alacak maddelerin seçiminde, başka bir envanter dış ölçüt olarak işlev görmekte ve maddelerin dış ölçütle ilişkisi incelenmekte; madde seçimi bu ilişkiye dayalı olarak belirlenmektedir. (Özgüven, 2012)

İlgi Envanterlerinin Faydaları İlgilerin farkına varılmasını kolaylaştırmaktadır. İlgi alanlarının mesleklerle bağlantısının kurulmasına ve bu yolla henüz bilinmeyen mesleklerin tanınmasına yardımcı olmaktadır. İlgilerle yetenekler arasındaki olası tutarsızlıkların far edilmesine olanak vermektedir. Kişinin ifade ettiği ilgiler ile ölçülen ilgileri arasındaki farklılığın kaynağını belirlenmesini sağlamaktadır. Meslek seçiminde, ilgilerin öneminin anlaşılmasına yardımcı olmaktadır. İlgi kavramının mesleki doyum, başarı, özenti, yetenek kavramları ile ilişkisinin kurulmasına olanak vermektedir. Kariyer planının gerçeklik düzeyinin artırılmasını sağlamaktadır. Kariyer düşüncesini geliştirmekte; buna bağlı olarak bireyi araştırmaya yönlendirmektedir. Bazı ilgi envanterleri ilgilerle meslek seçenekleri arasındaki ilişkinin görülmesini kolaylaştırmaktadır. (Kuzgun, 2010)

Mesleki İlgilerin Ölçülmesinde Kullanılan Ölçme Araçları Kuder İlgi Alanları Tercih Envanteri Kuder Kariyer Keşfi Thurstone İlgi Testi Strong İlgi Envanteri Holland Kendini Araştırma Ölçeği O*NET İlgi Envanteri Kişisel Küre Envanteri Amerika Lise Test Programı İlgi Envanteri A.B.D. Silahlı Kuvvetler Mesleki Tutum Test Bataryası İlgi Envanteri Gazete Haberleri Testi Akademik Benlik Kavramı Ölçeği (Yılmaz, 2011)

Ülkemizdeki ilk ilgi envanteri, Tan (1972) tarafından okuyucuların gazete haberlerinin başlıklarına bakarak seçtiği ve seçimlerinin gerisinde ilgilerin yattığı görüşünden hareketle geliştirilmiş olan Gazete Haberleri Testi’dir. Gazete Haberleri Testi, 60 maddeden oluşmaktadır. Her maddede 12 ilgi alanına ilişkin dörder haber başlığı yer almaktadır.

Kuder Tercih Envanteri (Kişisel Form A) Envanter, bireylerin tercih ettikleri sosyal ilişki türlerini belirlemeye yönelik olarak Kuder tarafından geliştirilmiştir. Lise öğrencileri ve yetişkinlere grup halinde uygulanabilen bir kağıt-kalem testidir. Envanter, Türkçe’ye Koç (1987) tarafından uyarlanmıştır. Test kapsamında ölçülen ilgi yapısı beş alt boyut olarak tanımlanmıştır: Gruplar içinde etkin olmayı tercih etme Alışılmış ve tutarlı durumları tercih etme Fikirlerle çalışmayı tercih etme Çatışmalardan kaçınmayı tercih etme İnsanları yönetmeyi tercih etme Yanıtlayıcılardan, envanterdeki üçerli olarak kümelenmiş ve numaralandırılmış 504 etkinlik cümlesinden en çok ve en az hoşlandıklarını tespit etmeleri istenmektedir. (Koç, 1987; Öner, 2012)

Kuder Tercih Envanteri (Kişisel Form A) Madde Örneği --------------------------------------------------------------------------------------------- Seyahat ederken özellikle insanlara dikkat etmek. Seyahat ederken özellikle manzaraya dikkat etmek. Seyahat ederken özellikle tarladaki ürüne dikkat etmek. ---------------------------------------------------------------------------------------------- 4. Kör bir öğrenciye kitap okumak. 5. Belli bir noktadan geçen taşıtları saymak. 6. Halk oyunu tespit için yapılan incelemelerde mülakat yapmak.

KAYNAKLAR Harrington, T.F. & Feller, R.W. (2004). Facilitating career development, assessment and interpretation practices. J.E. Wall ve G.R. Walz (Ed.). Measuring up: Assessment issues for teachers, counselors, and administrators (s. 581-593). Texas: PRO-ED Inc. Koç, N. (1987). Kuder Tercih Envanteri - Kişisel form A'nın uyarlaması, güvenirliği ve geçerliğine ilişkin bir ön çalışma. Eğitim ve Bilim, 12(63), 27-41. Kuzgun, Y. (2000). Meslek danışmanlığı kuramlar uygulamalar. Ankara: Nobel Yayınları. Öner, N. (2012). Türkiye’de kullanılan psikolojik testler. İstanbul: Boğaziçi Yayınları. Özoğlu, S.Ç. (1977). Kuder İlgi Alanları Tercihi Envanteri mesleki form CH el kitabı. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi. Özgüven, İ. E. (2012). Psikolojik testler. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Tan, H. (1972). Gazete haberleri testi geliştirilmesi ve standardizasyonu. Ankara: TÜBİTAK. Yılmaz, O. (2011). Mesleki İlgi Envanteri’nin geliştirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.