Tarafsızlık ilkesi dendiğinde, kamu görevlilerinin hükümetle ve siyasi partilerle ilişkileri akla gelir. Bu ilke irdelendiğinde kamu görevlilerinin hükümetle ve siyasal partilerle ilişkilerinde, genellikle üç düzenin uygulandığı görülmektedir. Memuru tüm siyasal çalışmaların dışında tutan bu birinci düzene, «memurun kısırlaştırılması» adı verilir. Buna göre memur görevi başında bulunduğu sürece, siyasal etkinliklerde bulunamaz ve siyasal kanısını açıklayamaz. Tarafsızlık ilkesi dendiğinde, kamu görevlilerinin hükümetle ve siyasi partilerle ilişkileri akla gelir. Bu ilke irdelendiğinde kamu görevlilerinin hükümetle ve siyasal partilerle ilişkilerinde, genellikle üç düzenin uygulandığı görülmektedir. Memuru tüm siyasal çalışmaların dışında tutan bu birinci düzene, «memurun kısırlaştırılması» adı verilir. Buna göre memur görevi başında bulunduğu sürece, siyasal etkinliklerde bulunamaz ve siyasal kanısını açıklayamaz.

Bir başka deyişle, siyasal düşüncesini içinde saklar ve ancak seçimlerde seçmen olarak sandık başında açıklayabilir. Seçimlerde, eğer siyasal düşüncesine uyuyorsa, iktidar partisine de oy verebilir. Ancak devlet memuru görevini yaparken, kamu hizmetlerini yerine getirirken, hiyerarşi kurallarına uyarken,” tarafsızlık” (yansızlık) ilkesine göre, kamu hizmetini sunduğu yurttaşlar arasında, hizmet sunduğu kişi kendi düşüncesine ve yaşam biçimine uymadığı gerekçesiyle siyasal bir ayırım yapamaz ve kamu hizmetlerini yerine getirilmesinde bir farklılık ya da gecikme yaratamaz.

Bu konuda ikinci düzen, memuru hükümetteki siyasal partiye bağlılığa ve o parti lehine hareket etmeye zorlayan «Vassalisation-bağımlı kılma» sistemidir. Son olarak da, memurun sadece belli bir siyasal partiye girmesini yasaklayan «sınırlı tarafsızlık» diyebileceğimiz üçüncü düzeni görüyoruz.

Dar anlamda kariyer ise, devlet örgütünde belli özellikler gösteren, nesnel ve genel kurallarla saptanan ve uzmanlaşmış meslek ve hizmet sınıflarını içine alır. uzman kişi sadece memur değildir; aynı zamanda bir kariyer ya da uzmanlık sahibidir. Kariyer ilkesi, sınıflandırma ve liyakat ilkeleri ile birlikte Türk kamu personel yönetiminin omurgasını oluşturur.

PP ersonelin hukuksal yapısı tek yanlı, statülerden (kanunlardan ve düzenleyici işlemlerden) doğan bir durumla belirlenir. DD evlet memurlarının daha iyi yetiştirilmesini ve uzmanlaşmasını sağlamak için «hizmet öncesi», «adaylık süresi içinde» ve «hizmet içi eğitim» olmak üzere üç tür eğitim verir. KK ariyer ilkesi kıdeme önem verir. LL iyakata ve ehliyete de önem verir.

DD evamlı ilerlemeye ve yükselmeye koşut bir düzeninin uygulanmasını zorunlu kılar. MM emurun sosyal ve parasal haklar açısından güvenceli bir düzene sahip olmasıdır. HH izmet kümeleri ve bunların sınıfları içinde memurların görevleri ve sorumluluk dereceleri, personelin niteliklerine göre düzenlenmelidir.

Devlet, kamu hizmetlerini yerine getirirken, göreve alacağı kişilerin memurluk mesleğine girmelerini, sınıflar içinde ilerlemelerini ve yükselmelerini ya da görevlerinin sona erdirilmesini liyakat düzenine dayandırmak ve bu düzeni eşitlik içinde uygulayarak memurları güvenliğe sahip kılmak konumundadır(Devlet Memurları Kanunu, m.3/C ).

liyakat düzeni kayırma düzenidi Kamu yönetiminde liyakat düzeni, memurların işe alınmalarında uygulanan iki düzenden bir tanesidir. Öteki ise kayırma düzenidir. Kısaca liyakat ilkesi, kamu hizmetini yerine getirme görevinin ehline(yeterli olanına) teslim edilmesidir. Bu düzen, herkesin hizmete girişinde ve ilerleyişinde, yeteneğini ve başarısını ön planda tutar. Son olarak, kamu hizmetlerine girme, her Türkün temel hakkıdır(Anayasa, m.70).Bu hakkın kullanışında, hizmete girmede ehliyet, liyakat ya da yeterlilik dışında hiçbir ayrım yapılmasına izin verilmez; görevin gerektirdiği niteliklerden başka hiçbir ayırım gösterilemez. Fırsat eşitliği ancak bu biçimde sağlanabilir. Bu düzenin karşısında yer alan kayırma ( ganimet, yağlama, patronaj) düzeni ise, memurluğa girişte ve ilerleyişte siyasal kayırmanın, memurluk kadrolarının bir ganimet gibi yağmalanmasının, hem siyasal ödüllendirmenin hem de partizan kadrolar oluşturmanın yolu olarak bilinmektedir. Memurluklar yeterlilikten çok siyasal partilere hizmet ölçüsüne göre, bir ödül olarak dağıtılmakta, seçimden başarılı çıkan bir siyasal parti, iktidara yandaşları ile birlikte gelip, gene onlarla birlikte gitmektedir.

Türkiye’de de yağma düzenini andıran ve «kadrolaşma» olarak anılan bir davranış vardır. Atamaya yetkili kişilerin kendilerine yakın kişilerden bir kadro oluşturması anlamında kullanan kadrolaşma,1950’den bu yana çok partili siyasal düzene geçilmesiyle başlamıştır ve liyakat ilkesini çiğnemektedir. Yolsuzluk savları da liyakat ilkesini zedelemektedir. Liyakat ilkesi Türk kamu yönetiminde ilk kez, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile kabul edilmiştir.

Sınıflandırma, devletin yerine getirdiği kamu hizmetlerini ve bu hizmetlerde çalışan devlet memurlarını, hizmetin ve görevlerin gerektirdiği niteliklere ve mesleklere göre gruplara ayırmadır. Başka bir deyişle «görev» ve «personel» temel alınarak, hiyerarşi içinde birbiriyle bağlantılı olan hizmet birimlerini bir kümede toplanmadır. Devlet Memurları Kanunu on hizmet sınıfı belirlemiştir. «Kadro sınıflandırması» ve «personel sınıflandırması» adları ile bilinen iki tür sınıflandırma yöntemi vardır. ?

Personel sınıflandırmasına « rütbe sınıflandırması» adı da verilmektedir. Kadro sınıflandırmasında, sınıflandırmaya temel alınan kadroların ödev, yetki ve sorumlulukları esas alınarak, bu kadrolara alınacak personelin nitelikleri ve alacağı ücret belirlenir. Personel sınıflandırmasında ise, kariyer ilkesi ön plana çıkarılarak, kamu personelinin kişiliği ve statüsü dikkate alınır. Başka bir deyişle, kadro sınıflandırmasında hizmete ağırlık verilerek görev ve sorumluluklar esas alınmakta, personel sınıflandırması sisteminde ise, ayırımda, personel ya da iş esas göz önünde alınmaktadır. Bu iki düzen arasında bir seçimde bulunurken, eğer eşit ücret vermek istiyorsak, kadro sınıflandırması; eğer kamu personelinin girişte tek tür olmasını istiyorsak, personel sınıflandırmasını uygulamamız gerekir.

Yönetici olarak çalışan kamu görevlileri, kamu hizmetlerini uzman sayılan kişilerle yakın bir ilişki içinde yerine getirmelidirler. Sınıflandırma ilkesi sonucu, uzmanlık ve deneyim isteyen kadroların bu bilgiye ve deneyime sahip kişiler tarafından doldurulması ve yönetici kadroların belirten kişilerle bir uyum içinde ve onların önerilerini dikkate alarak hareket etmeleri gerekir. Böylece yönetici kadroların daha az hata yapmaları sağlanmış olur.

1. Memurların yetiştirilmesi ve uzmanlaşması için üç tür eğitim verilir. a)… b)…………………………. c)…………………………. Adaylık süresi içinde Hizmet öncesi Hizmet içi eğitim

2. Devlet memurlarına, yaptıkları hizmetler için lüzumlu bilgilere ve yetişme şartlarına uygun şekilde, sınıfları içinde en yüksek derecelere kadar ilerleme imkanını sağlamak olarak tanımlanan ilke aşağıdakilerden hangisidir? A) Liyakat İlkesi B) Sınıflandırma İlkesi C) Kariyer İlkesi D) Kadro İlkesi E) Eşitlik İlkesi c

3. Aşağıdakiler hangisi liyakat düzenine geçişin ilk adımıdır? A) Memurin Kanunu B) Barker Raporu C) Leimgruber Raporu D) Devlet Memurları Kanunu E) Neumark Kanunu D

4...………………… ve …………………………… liyakat ilkesini zedelemektedir. 5. ………………, ………………. ve …………………… ilkeleri Türk kamu personel yönetiminin omurgasını oluşturur. Kadrolaşma yolsuzluk savları Kariyerliyakat sınıflandırma

Hazırlayan Ali ÖZER G.O.P Üniversitesi