LAW 201 INTRODUCTION TO LAW fundamental concepts of LAW Res. Asst. [*]

HUKUKTA SORUMLULUK TÜRLERİ Sorumluluk kavramI HUKUKTA SORUMLULUK TÜRLERİ SİYASİ SORUMLULUK CEZAİ SORUMLULUK MALİ SORUMLULUK MEDENİ SORUMLULUK İDARİ SORUMLULUK

Sİyasİ SORUMLULUK/POLITICAL RESPONSIBILITY Siyasi sorumluluk idarecilerin egemene karşı olan sorumluluğudur. Parlementer hükümet sistemlerinde bakanlar ve başbakan halkın temsilcisi olan parlementoya karşı sorumludur. Siyasi sorumluluğun müeyyidesi görevden almadır. Siyasi sorumluluk kolektif sorumluluk ve bireysel sorumluluk olmak üzere iki çeşittir.

KolektİF SİYASİ SORUMLULUK Kolektif siyasi sorumluluk(collective political responsibility) hükümetin genel siyasetinin yürütülmesinden dolayı TBMM karşısında Bakanlar Kurulunun bütün üyelerinin birlikte sorumlu olması demektir. Bakanlar kurulunun kolektif sorumluluğunu gerçekleştirmenin yöntemi güven oylaması (vote of confidence) usulüdür.

BİREYSEL SİYASİ SORUMLULUK Bireysel siyasi sorumluluk (individual political responsibility) bakanların parlementoya karşı tek tek sorumluluğu anlamına gelir. Anayasa hukukumuzda bakanlar kendi bakanlıklarındaki işlerden dolayı TBMM’ye karşı kişisel olarak sorumludurlar.

CEZAİ SORUMLULUK Cezai sorumluluk (criminal liability), insanların ceza hukukundan kaynaklanan sorumluluğu demektir. Suç(crime), kanunun suç olarak tanımladığı insan davranışıdır. Somut bir olayda bir insan davranışının suç teşkil etmesi ve bundan dolayı bu davranışı yapan kişinin sorumlu tutulabilmesi için suçun unsurları denen şartların gerçekleşmesi gerekir. Suçun maddi unsurları: hareket, netice, nedensellik bağıdır. Suçun manevi unsurları: isnat yeteneği, kusurluluk.

CEZA SORUMLULUĞUNU ORTADAN KALDIRAN HALLER 1. Kaza ve tesadüf 2. Mücbir sebep 3. Cebir 4. İkrah ve tehdit 5. Meşru müdafaa 6. Iztırar hali

MALİ SORUMLULUK Hukuki sorumluluk (legal liability) da denen mali sorumluluk (pecuniary liability) veya malvarlığı sorumluluğu en geniş anlamıyla bir kişinin diğer kişiye verdiği zararın, zarar verenin malvarlığına devlet aracılığıyla cebren el konularak tazmin edilmesi demektir. Mali sorumluluk medeni ve idari sorumluluk olarak ikiye ayrılır.

Haksız Fiil Sorumluluğu Sebepsiz Zenginleşme Sorumluluğu MALİ SORUMLULUK MEDENİ SORUMLULUK Akdi Sorumluluk Haksız Fiil Sorumluluğu Sebepsiz Zenginleşme Sorumluluğu İDARİ SORUMLULUK Sözleşme Dışı Sorumluluk Kusurlu Kusursuz

MEDENİ SORUMLULUK Medeni sorumluluk, en geniş anlamıyla, bir kişinin diğer kişiye özel hukuk alanında verdiği zararı gidermesi demektir. Özel hukukta kişilerin mali sorumluluğu borç ilişkisinden kaynaklanır. Borç ise sözleşmeden, haksız fiilden ve sebepsiz zenginleşmeden doğmaktadır. Özel hukukta sorumluluk borcun müeyyidesidir. O halde mali sorumluluk, edimini ifa etmeyen borçlunun malvarlığına devlet organları aracılığıyla alacaklının el koyması olarak tanımlanabilir.

MEDENİ SORUMLULUK 1.Akdi sorumluluk(contractual liability), borçlunun aralarındaki sözleşme hükümlerine aykırı olarak alacaklıya vermiş olduğu zararı tazmin yükümlülüğü olarak tanımlanabilir. 2. Haksız fiil sorumluluğu(tort liability) : haksız fiil hukuka aykırı olan ve başkalarına zarar veren davranışlardır. Bu tür davranışlar neticesinde ortaya çıkan zararı, zarar veren kişi tazmin etmekle yükümlü olur. 3. Sebepsiz Zenginleşmeden Doğan Sorumluluk: sebepsiz zenginleşme (unjust enrichment) bir kimsenin haklı bir sebep olmaksızın bir başka kimse aleyhine zenginleşmesidir.

İDARİ SORUMLULUK İdari sorumluluk (administrative responsibility) idarenin bir kişiye verdiği zararın, idarenin malvarlığından bazı değerlerinin zarar gören kişinin malvarlığına cebri olarak aktarmasıyla tazmin edilmesi demektir. İdarenin, siyasi sorumluluğu veya cezai sorumluluğu değil, sadece mali sorumluluğu, yani malvarlığı sorumluluğu olabilir. İdarenin bakanlar hariç, diğer makamlarının siyasi sorumluluğu yoktur. İdari sorumluluk, akdi idari sorumluluk ve sözleşme dışı sorumluluk olarak ikiye ayrılır.

Akdİ İDARİ SORUMLULUK Akdi idari sorumluluk (contractual administrative liability) idarenin bir özel kişiyle yapmış olduğu idari sözleşme hükümlerine aykırı olarak sözleşmeci özel kişiye vermiş olduğu zararı tazmin yükümlülüğüdür.

SÖZLEŞME DIŞI İDARİ SORUMLULUK Sözleşme dışı idari sorumluluk (extra-contractual administrative liability) idarenin tek yanlı işlemleri ve eylemleriyle kişilere verdiği zararı tazmin etmesi yükümlülüğü olarak tanımlanabilir. Kusurlu ve kusursuz sorumluluk olmak üzere iki türü vardır. Kusurlu sorumluluk: idarenin hukuka aykırı bir eylem veya işlemiyle zarar verdiği bir kişinin zararını tazmin etmesi yükümlülüğüdür. Kusursuz sorumluluk: idarenin hukuka uygun eylem ve işlemlerinden doğan zararları bazı durumlarda kusuru olmasa bile tazmin etmesi yükümlülüğüdür.

İDARİ SORUMLULUĞU ORTADAN KALDIRAN HALLER 1.MÜCBİR SEBEP 2.BEKLENMEYEN HAL

Sorumluluk türlerİ ARASINDA KARŞILAŞTIRMA Siyasi sorumluluk Cezai Sorumluluk Mali Sorumluluk Medeni Sorumluluk İdari Sorumluluk Müeyyide Görevden alma Ceza Malvarlığı Muhataplar Başbakan, bakanlar Gerçek kişiler Gerçek ve tüzel kişiler Kamu tüzel kişileri Makamlar TBMM Adli yargı İdari yargı Sebepler Her şey Suç Zarar verme