ŞİZOFRENİDE AİLE EĞİTİMİ Prof. Dr. Süheyla ÜNAL İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD

ŞİZOFRENİDE AİLE ÇALIŞMALARI Şizofrenojenik anne kavramı Çifte çıkmaz kuramı Duygu dışavurumu Aile tedavileri Aile grupları Aile eğitim grupları

Duygu Dışavumu Düşmancıl oluş Eleştirici oluş Aşırı ilgi, koruma-kollama Anlayışlı, sıcak tutum, olumlu ifadeler

Yüksek DD gösteren ailelerin özellikleri Daha çok konuşuyorlar ve canlı-sıcak tartışmalara giriyorlar. Uyarılmış bir tarzda konuşuyor, karşısındakinin sözünü kesiyorlar. Hastayla daha az bakışıyor ve yüz ifadelerinde çok az değişiklik yapıyorlar. Karşılarındakini daha az dikkatle dinliyorlar. Daha az “etkin sorun çözücü” davranıyorlar.

Yüksek DD gösteren ailelerin özellikleri Hastanın hastalığına inanmıyorlar, belirtileri isterse kontrol edebileceği bir tembellik olarak algılıyorlar. Eleştirici ve toleranssız davranıyorlar, hastanın güven gereksinimini karşılamıyorlar. Hastanın sosyal destek ve uzaklık/yakınlık gereksinimlerine saygı duymuyorlar. Gerçek dışı beklentilere sahip oluyorlar. Kriz durumlarında esnek olmayan ya da değişken duygusal tepkiler veriyorlar.

Düşük DD gösteren ailelerin özellikleri Daha az konuşuyorlar, konuşma sırasında daha sık ve uzun aralar veriyorlar. Daha sakin-duygusal olarak nötral ve daha olumlu davranıyorlar. Hasta ile daha iyi göz iletişimi kuruyorlar. Daha iyi dinleyiciler.

Düşük DD gösteren ailelerin özellikleri Daha çok “etkin sorun çözücü”davranıyorlar. Psikotik hastalığı kabul ediyorlar. İlgi ve sosyal destek sağlıyorlar. Hastanın yakınlık/uzaklık gereksinimlerine saygı duyuyorlar. Nesnel, uyum sağlayıcı, esnek ve kendini kontrol edici davranıyorlar.

Şizofrenide Değişen Paradigmalar Biyolojik hastalığın psikososyal yansımaları Biyopsikososyal etkenlerin etyolojiden tedaviye neden-sonuç bağlantısı yerine karşılıklı etkileşimi Tedavi ve bakım birlikteliği Hastalık yerine sağlığa vurgu yapmak (salutogenezis)

Neden aile eğitimi? Relapsları en aza indirgeme Tedaviye uyumu arttırma Hasta bireyin ve aile üyelerinin yaşam kalitesini arttırma Tedavi süreci sorumluluğunu paylaşma

Aile eğitim programlarının özellikleri Hastalığın biyolojik olduğu kabul edilir. Hasta ve ailesinin hastalıktan sorumlu olmadığı düşünülür. Hastalığı yaşayan kişi, sorunu paylaşan ve uyum sağlamaya çalışan aile üyeleri ve tedavi ekibi arasında bir ilişki başlatılır.

Aile eğitim programlarının özellikleri Bu bütünlük içinde bilgi ve destek sağlanır. Tedavi ortamlarında ve evde yapılandırılmış, önceden kestirilebilir çevre koşulları oluşturulmaya çalışılır. Kriz ortaya çıktığında en kısa zamanda çözüm bulunmaya çalışılır

Şizofrenide koruma düzeyleri I. İlaçlarla nörofizyolojik düzeyde II. Sosyal beceri ve başa çıkma eğitimi ile bireysel-toplumsal düzeyde III.Etkin başa çıkma yöntemleri ile aile düzeyinde

Aile eğitiminin amaçları Klinisyen ve ailenin, hastaya yardım etmek üzere tedavi işbirliği oluşturmalarını sağlamak, Klinisyenin, hastanın ve ailesinin stres düzeylerini etkileyen sorunlar konusunda bilgi sahibi olmasını sağlamak, Hastalıkla başa çıkma çabasında ailenin şimdiki ve geçmişteki deneyimlerini ve kaynaklarını saptamak,

Aile eğitiminin amaçları Ailenin güçlerinin vurgulandığı ve maksimize edildiği bir klinik atmosfer oluşturmak, Tedaviden beklentilerin ortak, ulaşılabilir ve spesifik olmasını sağlamak, tedavi kurallarını belirlemek.

Aile grupları için Uygulama Rehberi ŞİZOFRENİYLE UĞRAŞAN AİLELER   Aile grupları için Uygulama Rehberi   Jacqueline M. Atkinson Denise A. Coia

Aile eğitimi başlatmak için adımlar 1. Arkaplan - araştırma literatürü: Bu niçin iyi bir fikirdir? - girişimler: Ne yapacaksınız ? Projeniz nedir? - yerel durum: İlgili her şey, örn. yerel gönüllü gruplar var mı? 2. Stratejiyi planla - Organizasyon nasıl yönetiliyor? - Kimin desteği gereklidir? - İstenilir mi?

Aile eğitimi başlatmak için adımlar 3. Planlar/Anlatım belgeleri hazırla. 4.Bütün düzeylerde, bütün disiplinlerdeki personele temel bilgileri ver. 5. Bütün düzeylerde destekleyici bir tutum içinde olan ve katılmaya istekli olan kişileri belirle, uygunsa bir ekip kur.

Aile eğitimi başlatmak için adımlar 6. Yönetimle ve çeşitli disiplinlerden üst düzey personelle görüş - uygulamanın kabulünü sağla. - gerektiği yerlerden kaynak elde et. 7. Ekip üyeleriyle birlikte uygulamayı ayrıntılı olarak planla. 8. Grup lideri olarak personeli belirle; eğitim programına başla. 9. Gruplar için uygun yer bul. 10. Önce hastalarla iletişime geç, sonra aileleriyle.

Aile eğitimi başlatmak için adımlar 11. Uygulamaları mümkün olduğu kadar çok aileye bildirme yollarını ara. 12. Grupları pilot çalışma düzeyinde başlat. 13. Özellikle başlangıç aşamalarında grup liderleriyle yakın iletişimi sürdür. Destek ve denetim sağla, organizasyon içinde bütün düzeylerde geri bildirim sağla. 14. Uygun durumlarda kendine ödül vermeyi unutma!

Toplantı Başlıkları Şizofreni sizin için ne anlama geliyor? Şizofreni nedir? Niçin? Şizofreninin tedavisi Ailelerin sorunları Aile ve şizofreni Düşük stresli bir çevre yaratmak Sorunlu davranışı idare etmek Hizmetleri kullanmak ve krizlere müdahale Buradan nereye gidiyoruz?

Sorun çözümü yaklaşımında basamaklar Sorunun saptanması Potansiyel çözümlerin üretilmesi Olası sonuçların değerlendirilmesi En iyi strateji konusunda uzlaşma Planlama ve uygulama Sonuçların gözden geçirilmesi