1960 DARBESİ SÜRECİNDE AKİS DERGİSİ

1960 DARBESİ 27 MAYIS 1960 SAAT : 05.30

Bundan 57 yıl önce Alpaslan Türkeş’in devlet radyosundan yükselen sesi TSK’ın yönetime el koyduğunu ilan ediyordu. Cumhuriyet tarihinde ilk kez yaşanan bu olay Türkiye siyasetini de derinden etkileyecektir.

1899 yılında Aydın’da varlıklı bir ailenin oğlu olarak doğan Menderes, başbakanlığa götüren süreçte zorlu bir siyasi yaşamın içinden geçti. Menderes, çok partili siyasal yaşama geçme denemelerinin 2.partisi olan Serbest Cumhuriyet Fırkasının kısa süre de kapatılması ardından Cumhuriyet Halk Partisine geçmiştir.

Atatürk’ün ölümünün ardından CHP’nin başına geçen İsmet İnönü ile fikir ayrılığı sonucunda partiden ihraç edildi. Kendisi gibi partiden ihraç edilen Celal Bayar, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan ile birlikte 1946 yılında DP kuruldu.

DP, 1950 seçimlerinde CHP’nin 26 yıllık iktidarına son verdi. A DP, 1950 seçimlerinde CHP’nin 26 yıllık iktidarına son verdi. A. Menderes başbakan olurken C.Bayar cumhurbaşkanı olmuştur. Bu olay kimilerine göre darbe sürecininde başlangıcıydı. DP’nin ilk icraatlarından biri DP karşıtı olduğu bilinen 16 generali ve 150 albayı emekliye ayırmak oldu. Buna rağmen ordu içinde birbirinden bağımsız, DP karşıtı yeni gruplar oluştu.

Darbenin ardından da C.Bayar, A.Menderes ve birçok DP’li tutuklandı. 1960 mayısında 37 genç subayın oluşturduğu milli birlik komitesi, ordunun merkez yönetiminden bağımsız ve habersiz olarak ve ordunun üst kademelerini de yanlarına alarak darbe kararı aldı. Müdahaleye gerekçe olarak da DP’nin cumhuriyet ilkelerine aykırı davrandığı gösteriliyordu. Darbenin ardından da C.Bayar, A.Menderes ve birçok DP’li tutuklandı.

Milli Birlik Komitesinin başkanlığına da eski kara kuvvetleri komutanı Cemal Gürsel getirildi. Tutuklanan DP’liler yargılamak üzere Yassı Ada’ya gönderildi. Darbeden 1 gün sonra da askeri hükümet kuruldu. Daha sonraki süreçlerde Milli Birlik Komitesi, iktidarın sivillere verilmesi gerektiği konusunda Alpaslan Türkeş ve arkadaşlarıyla görüş ayrılığına düşünce ordudan uzaklaştırıldılar.

Maliye Bakanı: Hasan Polatkan Dışişleri Bakanı: Fatih Rüştü Zorlu Askeri idare, 25 Ekim 1961’de iktidarı sivillere teslim etti. 1961 Darbesinin tarihte bıraktığı ağır izler ise Yassı Ada’da bıraktığı izler olmuştur. Maliye Bakanı: Hasan Polatkan Dışişleri Bakanı: Fatih Rüştü Zorlu Başbakan : Adnan Menderes idam edilmiştir.

Adnan Menderes 17 Eylül’de idama giderken, Son sözlerinde; yaşadığı her şeye rağmen“ Kimseye kırgın değilim” demiştir.

AKİS DERGİSİ Türkiye ‘de ilk haftalık haber dergisi olarak yayımlanan ve kendisinden sonra çıkan pek çok dergiyi etkileyen Akis dergisi, 15 Mayıs 1954 tarihinde Metin Toker tarafından Ankara’da çıkarılmıştır.

Derginin hedef kitlesini siyasetçiler ve siyasal gelişmeleri yakından izlemek isteyen orta sınıftan insanlar ve aydınlar oluşturmuştur. 18 Nisan 1960’ta Tahkikat Komisyonu kurulmuştur.

Komisyonun ilk olarak bütün siyasi partilerin faaliyetlerini durdurması ve ardından yayınladığı üçüncü tebliğle de kendi görev ve yetkileri ile her türlü resim ve yazının yayınlanması basının büyük tepkisini çekmiştir, bunun sonucunda da “DÜNYA” ve “ULUS” gazeteleri 19 Nisan 1960 tarihli sayıları söz konusu yasaklardan dolayı toplatılmıştır.

Komisyonun yetkilerinin 27 Nisan 1960 tarihinde artması, basın üzerindeki baskı çemberinin büyümesine neden olmuş ve Akis Dergisi de 300. sayısından sonra bundan nasibini almıştır. Tahkikat Komisyonu’nun Akis Dergisi’ni 27 Nisan 1960’da kapatması ile birlikte ortaya çıkan asıl gelişme ise komisyonun “kapatma kararının duyulmasını” dahi yasaklamasıdır.

Akis Dergisi, iktidarın basın üzerinde yarattığı baskının etkisini yoğun yaşamış ve kendi deyimiyle “sessiz şekilde mahkumiyet” dönemini 30 Mayıs 1960 tarihinde 301.sayısını çıkararak geride bırakmıştır. 27 Mayıs darbesi gerçekleştiğinde yayın yasağına maruz kalan Akis Dergisi darbeden sonra yasağın kalkmasıyla yeniden özgürlüğüne kavuşmuş ve 30 Mayıs 1960 tarihinde çıkardığı yeni sayıda “ İhtilale” geniş yer vermiştir.

Toker, 27 Mayıs sebebini, tebliğde belirtildiği gibi “demokrasi oyununun kaidelerine uymama ve rejimi değiştirme niyetlerinin fiiliyat sahasına geçmesinde” görmektedir. Akis Dergisi, toplumun değişik kesimlerinden kişilerin yorumlarına yer vererek 27 Mayıs 1960 darbe sürecini eleştirel bir üslupla değerlendirmiştir.

Dergide, darbe sürecine ilişkin yapılan yorumların odak noktasında, darbeyi hazırlayan koşullar yer almıştır. Bu koşullar içerisinde en çok iktidarın uyguladığı yanlış politikalar sonucu meşruiyetini kaybetmesi durumuna vurgu yapmıştır.

Akis Dergisi, darbe sürecinde farklı görüşlere de yer vermiş ve 27 Mayıs sürecinin nasıl şekillendiğini açıklamıştır. Dergi aynı zamanda bu süreç içerisinde kendisi gibi sıkıntı yaşayan toplumun diğer kesimlerinin de sesini duyurma çabasıyla da bir demokrasi savaşçısı haline gelmiştir.

Serhat Hürkan, “Üç Dergi Üç İnsan” adlı eserinde Akis Dergisinin bu dönemdeki rolünü şöyle ifade etmiştir: Akis, askeri idarenin sivil bir demokratik rejime geçmesini sağlamak savaşını veriyordu… Akis, daha normal bir düzen içinde hem haber vermek hem de halkoyunu şekillendirmek görevini yapmaya devam etti.”demiştir.

…BİZİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİZ ARKADAŞLAR … EREN DAĞDAGÜL NURGÜL ÖLMEZ