S.MİS, B.B.KENANOĞLU, İ.DEMİR Uygulama Sonrası Depolamanın Kontrollü Nemlendirilmiş Biber ve Patlıcan Tohumlarının Kalitesine Etkisi S.MİS, B.B.KENANOĞLU, İ.DEMİR ANKARA ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ BAHÇE BİTKİLERİ BÖLÜMÜ

Dünyada tarım alanlarının her geçen gün çeşitli nedenlerle daralması ve hızlı nüfus artışı dikkate alındığında yetersiz ve kalitesiz beslenme sorunu ortaya çıkmaktadır. Bu sebeple yüksek verim ve kaliteye sahip, farklı çevre koşullarına uyum sağlayabilen yeni çeşitlerin geliştirilmesinin yanı sıra bu çeşitlere ait tohumların iyi koşullarda depolanması gerekmektedir.

Uygun Depo Koşulları Tohumda yaşlanma zamana bağlı olarak canlılık kaybına yol açan fizyolojik, biyokimyasal ve sitolojik değişimleri kapsamaktadır. Tohumda yaşlanma hızı fizyolojik duruma, genetik yapıya ve depo koşullarına bağlı olarak değişmektedir. Temel olarak; tohum neminin düşüklüğü (%7-8) ve sıcaklığın 10-12 °C olması orta ve uzun süreli depolamada kalitenin korunumu bakımından ideal olarak kabul edilmektedir (McDonald, 1999).

Ekim Öncesi Uygulamalar Ön uygulamalar, tohumun su alımına kontrollü şekilde izin vererek çimlendirmenin eşiğine getirmek ve daha sonra çimlendirmede hız sağlamak amacıyla kullanılmaktadır (Halmer and Bewley, 1986). En yaygın ekim öncesi uygulama teknikleri arasında kontrollü su alımının sadece su ile sağlandığı hidropriming, osmotik çözeltilerin kullanıldığı osmopriming ve vermikulit gibi katı ortamların kullanıldığı matrix priming gelmektedir (McDonald, 1999). Son yıllarda kontrollü nemlendirme ya da havalandırılmış suda tutma olarak adlandırılan, tohumların zamana ve sıcaklığa bağlı olarak su içinde tutulduğu ya da belirli bir nem yüzdesinde nemlendirme uygulamasının yapıldığı yöntemler de geliştirilmiştir. Bu uygulama ekonomik ve pratik yönlere sahiptir (Demir, 2002; Demir ve Okçu, 2004).

ÇALIŞMANIN AMACI Uygulanmış biber ve patlıcan tohumlarının 3 farklı sıcaklıkta (25, 5 ve -20°C) ve 10 aylık (2, 4, 6, 8, 10) depolama sürecinde kalitesindeki değişimin incelenmesidir.

çeşitleri kullanılmıştır. MATERYAL Kandil dolma biber (Capsicum annuum L.), Kemer (Solanum melongena L.) patlıcan çeşitleri kullanılmıştır.

YÖNTEM Tohum Nem Düzeyinin Saptanması: Uygulama yapılmadan önce ve uygulandıktan sonra biber ve patlıcan tohumlarının nemi düşük sıcaklık fırın metodu ile belirlenmiştir. 2) Çimlendirme Oranının Belirlenmesi: Uygulama öncesi ve sonrası 50 x 3 tohum/tekerrür olacak şekilde ISTA kurallarına göre 25°C 'de 14 gün boyunca çimlendirilmiştir. 14. günde gelişmesi normal olan fideler belirlenerek % olarak ifade edilmiştir.

3) Kontrollü Nemlendirme Uygulamasının Yapılışı: Kontrollü nemlendirme uygulamasında su banyosu içine yerleştirilen tüp içine 50 ml saf suyla birlikte 8 gr biber ve patlıcan tohumu konularak 25°C' de biber için 48, patlıcan için ise 42 saat karanlık ortamda uygulama yapılmıştır. Akvaryum pompasından yararlanarak şırıngalarla tüpler içine hava gönderilmiş ve bu yolla uygulama suyunun oksijen yönünden zenginleştirilmesi sağlanmıştır (Demir ve Okçu, 2004). Tohumlar deneme sonrası % 8 ±0,3 nem kapsamına kadar 25°C' de kurutma kağıtları üzerinde kurutulmuştur. 4) Uygulama Sonrası Depolama: Tohumlar kontrollü nemlendirme uygulamasından sonra -20 ±2; 5±1 ve 25±1 °C' de % 8±0,3 nemde hava ve su geçirimsiz paketlere konulduktan sonra 10 ay boyunca depolanmış ve 0, 2, 4, 6, 8 ve 10. aylarda depodan örnekler alınmıştır.

Alınan örneklerde yapılan testler; 5) Hızlı Yaşlandırma Testi: Kontrollü nemlendirme uygulamasının ardından ve depolama sürecinde belirtilen her örneklemede depolamanın tohum gücüne etkisini belirlemek amacıyla 50 x 3 tohum/tekerrür kullanılarak % 100 oransal nemde, 72 saat 45°C‘de hızlı yaşlandırma testi yapılmıştır. 6) Fide Çıkış Testi: Fide çıkış testleri uygulamanın depolama sürecinde fide üretimine yönelik yararını belirlemek amacıyla 20ºC'de nemi % 90'a ayarlanmış kontrollü ortamda yapılmıştır. Ekimden itibaren 25 gün süresince sayımlar günlük olarak yapılmış normal ve anormal fide oluşumları ile toplam fide çıkış oranı (%) belirlenmiştir.

ARAŞTIRMA BULGULARI Çimlenme oranı Tohum gücü Fide çıkış oranı

Çimlenme Oranı a a a a a a a a a b a b b c b b c c c bc cd b b b b d d

Yaşlandırma Testi (Tohum Gücündeki Değişim) b a a ab a a bc a b b b a a a b c cd b c c b b c d cd c c d d º

Fide Çıkış Oranı a a a a a b ab a b a a b b a c b c ab b c c b d bc c

Çimlenme Oranı a a a a a a b b a b b bc a a b b c c b c cd cd b c d c

Yaşlandırma Testi (Tohum Gücündeki Değişim) b b a b b b b b c c c c c c c c c d d d d º

Fide Çıkış Oranı a a a ab ab a ab a a b b b b b b c c c c cd c c c c d

Regresyon eğrisi değeri (y = a-bx) Biber Patlıcan Depolama Sıcaklığı (°C) U K 25 1.45 1.51 2.14 3.31 5 1.50 1.54 1.89 2.71 -20 0.99 1.53 0.7 2.36

Depolama süresi (ay) Uyg. Biber Patlıcan Tohum gücü (%) Avantaj U 86 5 87 9 K 81 78 2 12.7 78.6 4.6 74.3 74 4 84.6 16.6 73.6 4.3 68 69.3 6 82 19.4 66.3 3 62.6 63.3 8 77.6 17.6 64.3 4.7 60 59.6 10 25.6 60.6 9.3 48 51.3

SONUÇ Depolama sürecinde tohumların canlılığında ve gücünde meydana gelen değişimlerin depolama süresi ve depolama sıcaklığındaki artışla doğrusal olarak azaldığını ortaya konmuştur. Araştırmanın en önemli sonuçlarından biri; en uygun depolama süresinin uygulama görmüş tohumlarda, sıcaklıkla bağlantılı olarak 25°C’ de 2, 5°C’ de 4 ve -20°C’ de 6 ay depolamanın olanaklı olduğudur. Uygulanmış tohumların kalitesini en uzun süreçte -20°C’ de koruyabildiğini, bunu 5°C’ deki depolamanın takip ettiğini göstermektedir.

Bu araştırmada, depolama sürecinde her üç sıcaklıkta da uygulanmış tohumların fide oluşturma düzeyi ve tohum gücü (hızlı yaşlandırma testi) kontrolden yüksek çıkmıştır. Bu sonuçlar uygulamanın biber ve patlıcan tohumlarında, fide üretiminde kullanım alanı bulacağını göstermektedir. Yapılan yaşlandırma testi sonuçlarında uygulanmış tohumların kontrol tohumlarına oranla daha yüksek çıkması fide oluşturabilme yeteneklerini daha iyi ifade edebilmektedir. Sonuçlar uygulamaların tohum gücüne etkisi bağlamında yapılan çalışmalar ile özdeş sonuçlar vermiştir (Globerson and Feder, 1987, Haigh and Barlow, 1987, Harrison and Carpenter, 1977).

İLGİNİZE TEŞEKKÜRLER