Program Tasarım Modelleri

Program Tasarımı Modelleri Öğrenci Merkezli Konu Merkezli Problem Merkezli Çocuk Merkezli Yaşantı Merkezli Romantik(Radikal) İnsancıl (Hümanistik) Konu Alanı Disiplin Geniş Alanlı İlişkili Süreç Yaşam Koşullu Çekirdek Tasarım Yeniden Yapılandırmacı

A-Öğrenci Merkezli Tasarımlar Programın merkezinde öğrencinin ilgi ve ihtiyaçları yer alır ve düzenlenen yaşantılara öğrencilerin aktif olarak katılması görüşüne dayanır. Temeline ilerlemecilik felsefesini alan bu yaklaşıma göre, programlar öğrenci ilgi ve ihtiyaçlarını dikkate alarak hazırlanmalı, öğretme-öğrenme süreci öğrencilerle birlikte planlanmalı ve uygulanmalıdır.

Programlar, öğretim süreci devam ederken, öğrenci ilgi ve ihtiyaçlarına göre esneyebilmelidir. Öğrencinin öğrenme sürecine aktif olarak katılımı önemlidir. Öğretmenin görevi, katılımı sağlayıcı ortamlar düzenlemek ve bireyin öğrenmesine rehberlik etmektir. Bu nedenle, öğrencinin pasif olduğu sunuş ve anlatım yerine, öğrenciyi aktif kılan işbirlikli öğrenme, grup çalışması, problem çözme gibi öğretim süreçleri ağırlık kazanmaktadır.

1) Çocuk Merkezli Önce öğrencinin ilgi ve ihtiyaçları belirlenir, buna göre program oluşturulur. “Kişi yaşadığını öğrenir” görüşü yaklaşımın ana düşüncesidir. Öğrenci etkin duruma getirilmelidir.

2) Yaşantı Merkezli Öğrencinin ilgi ve ihtiyaçları önceden belirlenemez. Öğrencinin gerçek ilgi ve ihtiyacı öğretim sürecinde ortaya çıkacağından, programlarda öğretim sürecinin başında kesin olarak belirlenemez. Öğretim süreciyle, program geliştirme süreci aynı anda gerçekleşir. Program süreç içinde değişebilecek esneklikte olmalı ve öğretmen her öğrenci için uygun ortamlar düzenlemelidir.

3) Romantik Merkezli Okula eleştirinin olduğu bir yaklaşımdır. Okul bireyin gelişimini olumsuz etkiler. Birey, kendini en iyi kendi doğasında bulabilir.

4) Hümanistik Merkezli Davranışsal psikolojiyi temele alan eğitim programlarına tepki olarak ortaya çıkmıştır. İnsan davranışı basit bir etki-tepki ilişkisi ile açıklanamaz görüşünden hareketle davranışsal kuramı reddederek bilişsel kuramın öğrenme açıklamasını kabul etmektedir.

B-Konu Merkezli Tasarımlar Programın merkezinde değişmeyen evrensel bilgi vardır. Bilgi uzmanlarca düzenlenir ve öğretmenden konuları zamanında bitirmesi beklenir. Temele aldığı eğitim felsefesi daimicilik ve esasiciliktir.

Konu merkezli yaklaşımda, işbirlikli öğrenme gibi öğrenci katılımını etkileşimi sağlayıcı öğretim süreçleri yerine; içeriğin ayrıntılarının önemli olduğu, öğrencinin pasif alıcı, öğretmenin aktif aktarımcı olduğu (sunuş-anlatım) öğretim süreçleri ağırlık kazanmaktadır.

1) Konu Alanı En iyi bilinen ve en eski tasarımdır. Değişmeyen evrensel bilgi uzmanlarca düzenlenir. Konular öğrencinin ilgi, yetenek ve hazır bulunuşluk düzeylerine göre düzenlenir. Her bir konu, diğeri için önkoşul olacak şekilde düzenlenir.

Öğretim sürecinde daha çok sunuş yolu tercih edilir. Önemli olan bilginin elde edilmesidir. Öğretmenin en önemli görevi konunun belirlenen zamanda işlenmesidir.

2) Disiplin Tasarımı Bu yaklaşımın temelinde sınıflandırılmış bilgi vardır. Program disiplinler üzerine yoğunlaşır. Öğrenilecek konunun yapısı kullanılacak yöntemi de içerir. Öğrenci konunun yapısına uygun olarak deney, gözlem gibi etkinliklere aktif katılmalıdır. Öğrencinin bilgiyi yeni ve benzer durumlarda kullanması istenir.

3) Geniş Alanlı Tasarım Benzer özellik taşıyan konular mantığa uygun şekilde bir araya getirilmelidir. Disiplinler arası bütünleşme sağlanarak bilginin daha işlevsel hale getirilmesi amaçlanır. Bilgi hem bütünlük içinde sunulması hem de aralarındaki ilişkinin anlaşılması için bir araya getirilmelidir.

Belli alanlarda öğretilmesi amaçlanan bilgiler disiplinler arasında bütünleşme sağlanarak, daha işlevsel hale getirilmelidir. Ayrıntılı bilgi yerine, genel ve geçerli olan evrensel doğrular içerikte yer almalıdır. Bu tasarıma sosyal bilgiler dersi örnek olarak gösterilebilir.

4) İlişkili Tasarım Bu yaklaşımda konular ve derslerin içerikleri arasında ilişki kurulmaktadır. İlköğretim düzeyindeki çocuklar, varlıkları, olayları ve bilgileri bilim dallarına göre gruplanmış biçimde değil; yaşamlarıyla ilişkilendirilmiş biçimde ve bütün olarak algılar. İlköğretim düzeyinde etkili öğrenmeyi gerçekleştirmek amacıyla, konular ve etkinlikler arası ilişkilerin kurulması, öğrenmelerin daha etkili olmasını sağlar.

Program içinde yer alan dil, matematik, fen, sosyal bilgiler, resim, müzik, beden eğitimi gibi alanlar birbirleriyle ilişkilendirilirse ilköğretim düzeyindeki çocukların öğrenmeleri daha etkili olur. Bu nedenle öğretmenler, öğretim süreçlerini tasarlama, uygulama ve değerlendirme süreçlerinde takım halinde çalışmalıdırlar.

5) Süreç Tasarımı Her konu için ayrı ayrı öğrenme yolları yerine, tüm konular için ortak bir öğrenme yolu benimsenmelidir. Eleştirel düşünme bu yaklaşımın en önemli ürünlerindendir. Öğrencinin, düşünme stratejilerinin, problem çözme ve karar verme becerilerinin geliştirilmesi önemli görülmektedir. Amaç, öğrencinin en iyi şekilde nasıl öğreneceğidir.

C-Sorun Merkezli Tasarımlar Bu tasarımda önemli olan öğrencinin problem çözmeyi öğrenmesidir. Toplumun yeniden yapılanması için gerçek hayat problemleri çözebilen bireyler yetiştirmek gerekir. Temelinde yeniden kurmacılık eğitim felsefesi vardır. Sorun merkezli tasarımlarda programlar, toplumsal yapı, toplumsal değişme ve sorunları ele almalıdır.

1) Yaşam Koşullu Tasarım Öğrenciler öğrendiklerini yaşamlarında bizzat kullanmalıdırlar. Programlar toplumun değişen yaşam şartlarına uyumunu kolaylaştıracak biçimde hazırlanmalıdır. Öğrenciler sorun çözme süreçlerini kullanmaya özendirilmelidir.

2) Çekirdek Tasarım Tasarımlar öğrenci sisteme girmeden önce yapılır. Bazı değişikliklere olanak sağlar. Toplum, sorun çözme becerisi kazanmada laboratuar olarak görülmelidir. Öğrenci, toplumun sorunlarını görmeli ve sorunları çözme becerisi kazanmalıdır. İşbirliğine dayalı öğrenme temele alınmalıdır. Konuların ayrı ayrı olarak öğretilmesine tepki olarak ortaya çıkmıştır ve derslerin birleştirilmesi ile gelişmiştir.

3) Yeniden Yapılandırmacı Tasarım Toplumsal sorunları temel alır ve yeniden kurmacılık felsefesine dayanır. Zaman sürekli olarak toplumu değişime zorlamaktadır. Toplumsal değişim en iyi okul ile gerçekleşebilir.