Karşılaştırmalı Eğitim Dr. Yar Ali METE
Türk Milli Eğitim Sistemin Teşkilat Yapısı
Türkiye Cumhuriyeti Eğitim Sistemi Sistem denince belli amaçları gerçekleştirmek üzere birbiriyle ilişkili unsurlardan oluşan yapı akla gelir. Sistemi özü itibariyle en iyi tarif eden nitelemelerden birisi şudur: Sistem, kendisini oluşturan unsurların tek tek toplamından daha fazla bir değere sahip olan bir yapıdır. Bunu sağlayan ise sistemin temel amacı doğrultusunda oluşturulan unsurların birbiriyle olan sağlam ilişkisidir (Erdoğan, 2016).
Türk Eğitim Sistemini de büyük bir sistem olarak görebiliriz Türk Eğitim Sistemini de büyük bir sistem olarak görebiliriz. Bu sistemde temel eğitim ve ortaöğretim kademelerinde 17.319.433 öğrenci, yükseköğretim kademesinde 7.198.987 öğrenci olmak üzere yirmi dört buçuk milyon civarında öğrenci bulunmaktadır. Eğitim kurumlarında toplam 1.035.380 öğretmen görev yapmaktadır. Türk Eğitim Sisteminde 82.889 okul bulunmaktadır. Merkezi bütçenin % 13,2 si Türk Eğitim Sistemi için ayrılmaktadır (MEB, 2017)
Kamu yönetiminin bir alt sistemi olan Türk Millî Eğitim Sistemi, 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanununa göre "Örgün Eğitim" ve "Yaygın Eğitim" olmak üzere iki ana bölümden oluşmaktadır. Türk Milli Eğitim Sistemi’nin yapısı ve işleyişiyle ilgili bu bölümde yer alan bilgilerin önemli bir kısmı mevzuattan alınmıştır.
Eğitim Kademeleri
Örgün Eğitim Kademeleri Örgün eğitim; belirli yaş grubundaki ve aynı seviyedeki bireylere, amaca göre hazırlanmış̧ programlarla, okul çatısı altında düzeyli olarak yapılan eğitimdir. Örgün eğitim bazı kademelerden oluşur ve bu kademeler arasında geçişler vardır. Örgün eğitim; okul öncesi, ilkokul, ortaokul, ortaöğretim ve Yüksek öğretim kurumlarını kapsar.
Okulöncesi Eğitim Okul öncesi eğitim; isteğe bağlı olarak zorunlu ilköğretim cağına gelmemiş̧, 3 yaş , 4 yaş ve 5 yaş grubundaki çocukların eğitimini kapsar. Okul öncesi eğitim kurumları bağımsız ana okulları olarak kurulabildikleri gibi, gerekli görülen yerlerde ilköğretim okullarına bağlı ana sınıfları halinde veya ilgili diğer öğretim kurumlarına bağlı uygulama sınıfları olarak da açılmaktadır
MEB 2017, istatistiklerine göre, okul öncesi eğitimde okullaşma oranları 3-5 Yaş % 35, 4-5 Yaş % 46, 5 Yaş % 59 şeklinde gerçekleşmiştir. 10. Kalkınma Planı ve MEB 2015-19 Stratejik Planlarına göre 2019 için 4-5 yaş okullaşma oranı % 70 olarak hedeflenmektedir.
İlköğretim Zorunlu ilköğretim cağı 5 -13 yaş grubundaki çocukları kapsar. (Kayıtların yapıldığı yılın eylül ayı sonu itibariyle 66 ayını dolduran çocuklar ile 13 yaşını bitirip öğretim yılı sonunda 14 yaşına giren çocukları kapsar.)
İlkokul kademesi okul, öğretmen, öğrenci sayıları Kaynak: MEB, 2017. İlkokul kademesi okul, öğretmen, öğrenci sayıları Yıllar Okul Sayısı Öğretmen Sayısı Öğrenci Sayısı Öğretmen Başına Düşen Öğrenci Sayısı 2012-13 29.169 282.043 5.593.910 19,8 2013-14 28.532 288.444 5.574.916 19,3 2014-15 27.544 295.252 5.434.150 18,4 2015-16 26.522 302.961 5.360.703 17,6 2016-17 25.523 298.520 4.970.160 16,6
Ortaokul kademesi okul, öğretmen, öğrenci sayıları Yıllar Okul Sayısı Öğretmen Sayısı Öğrenci Sayısı Öğretmen Başına Düşen Öğrenci Sayısı 2012-13 16.987 269.759 5.566.986 20,6 2013-14 17.019 280.804 5.478.399 19,5 2014-15 16.969 296.065 5.278.107 17,8 2015-16 17.343 322.680 5.211.506 16,1 2016-17 17.889 325.992 5.519.688 16,9
Ortaöğretim Ortaöğretim; ilköğretime dayalı, en az dört yıllık zorunlu, örgün veya yaygın öğrenim veren genel, mesleki ve teknik öğretim kurumlarının tümünü̈ kapsar. Yasal düzenlemeyle ortaöğretim kademesi 2012 yılında zorunlu eğitim kapsamına alınmıştır.
Ortaöğretim; genel ortaöğretim, mesleki ve teknik ortaöğretim olmak üzere iki bolümden oluşmaktadır. Genel Ortaöğretim: ilköğretime dayalı en az dört yıllık zorunlu eğitimle öğrencilere genel kültür kazandırmanın yanı sıra, ilgi, istek ve yetenekleri doğrultusunda yükseköğretime, hem yükseköğretime veya geleceğe hazırlayan eğitim öğretim surecidir. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim: İlköğretime dayalı en az dört yıllık zorunlu eğitimle öğrencilere genel kültür kazandırmanın yanı sıra, ilgi, istek ve yetenekleri doğrultusunda yükseköğretime, hem yükseköğretime hem mesleğe veya geleceğe ve iş alanlarına hazırlayan eğitim öğretim surecidir. Açıköğretim Lisesi: Yüz yüze eğitim yapan örgün eğitim kurumlarına devam edemeyen, örgün eğitim cağını geçiren ve liseye devam ederken açık öğretim lisesine geçmek isteyen öğrencilere açık öğretim liseleri hizmet vermektedir. Açık öğretim lisesinde ders geçme ve kredi sistemi ile öğretim verilmektedir. Sistem gereği şube, öğretmen bulunmamaktadır
Ortaöğretim kademesi okul, öğretmen, öğrenci sayıları Kaynak: MEB, 2017. Ortaöğretim kademesi okul, öğretmen, öğrenci sayıları Okul Sayısı Öğretmen Sayısı Öğrenci Sayısı Öğretmen Başına Düşen Öğrenci Sayısı 2012-13 10.418 254.895 4.995.623 19,5 2013-14 10.955 278.641 5.420.178 19,4 2014-15 9.061 298.378 5.691.071 19,1 2015-16 10.550 335.690 5.807.643 17,3 2016-17 10.596 343.534 5.513.731 16,0
Yükseköğretim Yükseköğretim; ortaöğretime dayalı, en az iki yıllık yüksek öğrenim veren eğitim kurumlarının tümünü̈ kapsar. Türkiye’de Devlet ve Vakıf Üniversiteleri olmak üzere iki tür üniversite bulunmaktadır. 1982’de 27 olan üniversite sayısı 2017 yılı itibariyle 185’e ulaşmıştır. Özellikle 2006 sonrası yeni üniversitelerin açılması bu artışın sağlanmasında etkili olmuştur.
Yükseköğretimde Üniversite, Öğrenci ve Öğretim Elemanı Sayısı Üniversite Sayısı Öğrenci Sayısı Lisans +Ön Lisans Devlet 114 6.629.961 Vakıf 71 569.026 Toplam 185 7.198.987
Tablo 6. Yükseköğretim Kurumları Öğretim Elemanları Sayıları Devlet Vakıf Toplam Profesör 19.141 3.394 22.535 Doçent 12.545 1.658 14.203 Yardımcı Doçent 28.140 6.512 34.652 Öğretim Görevlisi 16.655 4.768 21.423 Okutman 7.285 2.514 9.799 Araştırma Görevlisi 42.403 2.918 45.321
YAYGIN EĞİTİM Örgün eğitim yanında veya dışında düzenlenen eğitim faaliyetlerinin tümünü̈ kapsar. Yaygın eğitimin özel amacı, millî eğitimin genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak, örgün eğitim sistemine hiç̧ girmemiş̧ olan veya herhangi bir kademesinde bulunan, ya da bu kademeden çıkmış̧ vatandaşlara orgun eğitimin yanında destek sağlamak.
Yaygın Eğitim Kurum, Kursiyer, Öğretmen Sayıları Kurum Sayısı Öğretmen Sayısı Öğrenci Sayısı Resmi 11.374 20.776 7.690.081 Özel 1.685 57.338 2.174.068 Toplam 13.059 78.114 9.864.149
Teşekkür ederim.